Λιπάρα, Κνιδίων άποικος!
«[...] μεγίστη δὲ ἠ Λιπάρα, Κνιδίων ἄποικος, ἐγγυτάτω τῆς Σικελίας κειμένη, μετά γε τὴν Θέρμεσσαν» Στράβων,Γεωγραφικά.
Το Λίπαρι πάντα ζούσε ανάμεσα στο μύθο, την ιστορία και την ηφαιστειότητα. Οι πρώτοι κάτοικοι του εγκαταστάθηκαν λίγους αιώνες πριν από το 4000 π.Χ, τους τράβηξε ένας εξαιρετικός πόρος για την εποχή εκείνη, ο οψιδιανός ή το μαύρο γυαλί που εξερράγη από το όρος Πέλατο στο ΒΑ άκρο του νησιού. Το ηφαίστειο είχε πρόσφατα σβήσει, μετά από μια περίοδο έντονης δραστηριότητας. Όταν ο άνθρωπος δεν ήταν ακόμη εξοικειωμένος με την κατεργασία μετάλλων, ο οψιδιανός [βρίσκεται μόνο σε λίγα σημεία στη Μεσόγειο] ήταν το πιο αιχμηρό υλικό που υπήρχε και γι' αυτό ήταν ιδιαίτερα περιζήτητο. Από το Λίπαρι εξήχθη σε μεγάλες ποσότητες στη Σικελία, νότια Ιταλία και στις ακτές της Λιγουρίας, Προβηγκίας και της Δαλματίας.
Μετά από μερικούς αιώνες ισχυρής οικονομικής και δημογραφικής ύφεσης [δεύτερο μισό της 3ης χιλιετίας π.Χ] τα νησιά του Αιόλου είχαν άλλη μια περίοδο πολύ πλούσιας άνθησης όταν εγκαταστάθηκαν σε αυτά λαοί, προερχόμενοι αυτή τη φορά από την Ελλάδα.Τα νησιά πήραν το όνομά «Αιολίδες», από τους ελληνο-μυκηναϊκούς πληθυσμούς αιολικής καταγωγής.
Το όνομα του Λίπαρι συνδέεται με τους Αύσονες, έναν αρχαίο λαό που κατοικούσε στις σημερινές επαρχίες της Λάτσιο, Καμπανίας, Ρέτζιο Καλάμπρια και Σέλε.Είχαν αρχηγό τον Αύσονα, γιο του Οδυσσέα και της Καλυψούς.Γιος του Αύσονα ήταν ο Λίπαρος.
Ο Διόδωρος Σικελιώτης μιλάει για τον Λίπαρο που εγκατέλειψε τις ακτές της Καμπανίας, μετά από μια διαμάχη με τα αδέρφια του, αποβιβάστηκε στο νησί δίνοντάς το όνομά του.
Από την αρχαιότητα ήταν γνωστή ως «Λιπάρα», ένα όνομα, που στα ελληνικά σημαίνει λιπαρή, ευτραφή και κατ' επέκταση γόνιμη γη. Το τοπωνύμιο το διατηρεί μέχρι τις μέρες μας.
Ο Πλίνιος ο Πρεσβύτερος που πέθανε στις 25 Αυγούστου του 79 μ.Χ κατά τη διάρκεια της περίφημης έκρηξης του Βεζούβιου, την ανέφερε ως Μελιγουνίς.
Οι μύθοι του Λίπαρι συνδέονται με την μοίρα της απόδρασης. Τόσο με τον Αίολο, όσο τον Λίπαρο αλλά και τον Οδυσσέα τον πιο πνευματώδη ήρωα όλων των εποχών.
Ήταν ένα από τα τελευταία νησιά που αποικίστηκαν από τους Έλληνες της Κνίδου μεταξύ 580 και 576 π.Χ, με τους οποίους στη συνέχεια προσχώρησαν Έλληνες από τη Ρόδο με τον Ηρακλείδη Πένταθλο.
Οι Κνίδιοι δυσκολεύτηκαν να εγκατασταθούν στο νησί λόγω της αντίθεσης της Καρχηδόνας, που έβλεπε τα συμφέροντά της στην περιοχή να απειλούνται. Τελικά εγκαταστάθηκαν φέρνοντας οικονομική αναζωογόνηση σε ένα νησί που κατοικείτο κατά τη νεολιθική περίοδο και είχε εγκαταλειφθεί λόγω των βίαιων ηφαιστειακών εκρήξεων του παρελθόντος.
Οι Κνίδιοι στο νησί έχτισαν φρούριο το οποίο ήταν σχεδόν απόρθητο. Έπρεπε τότε να πολεμήσουν ακόμη και εναντίον των Ετρούσκων, που έβλεπαν την κυριαρχία τους στο Τυρρηνικό Πέλαγος να απειλείται. Συμμαχώντας με τις Συρακούσες, η Λίπαρι απέκρουσε τις επιθέσεις των Αθηναίων τον 5ο αιώνα π.Χ και γνώρισε μια ακμάζουσα περίοδο.
Με έκταση 37,6 τ.χλμ. όσο η Ανάφη είναι το μεγαλύτερο από τα νησιά του Αιόλου.Ο πληθυσμός το 2001 είχε 8.686.Το νησί φιλοξενεί σήμερα τη μεγαλύτερη πόλη του αρχιπελάγους.
Το ακανόνιστο σχήμα του νησιού περιέχει πολλά μικρά στρωματοηφαίστεια, κρατήρες και θόλους λάβας σε ένα υπόβαθρο από υποθαλάσσιες ηφαιστειακές αποθέσεις.Σχηματίστηκε σε 3 μεγάλους εκρηκτικούς κύκλους, ο πρώτος από τους οποίους έλαβε χώρα από περίπου 223000 έως 188000 χρόνια πριν από ρωγμές με διεύθυνση Β-Ν στη δυτική πλευρά του νησιού. Η δεύτερη περίοδος έκρηξης από περίπου το 102000 έως το 53000 περιελάμβανε το σχηματισμό των στρωματοηφαιστείων Monte San Angelo και Costa d'Agosto στο κέντρο του νησιού. Ο τρίτος κύκλος έκρηξης εκδηλώνεται 40000 χρόνια πριν και διαρκεί έως σήμερα.
Από τις πιο γνωστές είναι η έκρηξη της 11ης Σεπτεμβρίου 1930, που έλαβε χώρα τη νύχτα: δημιουργήθηκε μια ρωγμή στην πλευρά του ηφαιστείου, από την οποία στάχτη, αέριο και πύρινα συντρίμμια έφτασαν στη κατοικημένη περιοχή. Μέσα σε λίγα δευτερόλεπτα υπήρξαν θύματα, δεκάδες τραυματίες, πολλά κατεστραμμένα σπίτια και καλλιέργειες που κάηκαν.
Η δεύτερη έκρηξη σχεδόν ταυτόχρονη με την πρώτη προκάλεσε το θάνατο 6 ανθρώπων και τον τραυματισμό 20. Οι νεκροί βρέθηκαν ημιανθρακωμένοι και μεταξύ αυτών μια μητέρα με την κόρη της. Το επεισόδιο ήταν τόσο συγκλονιστικό για τους κατοίκους που πολλοί από αυτούς αποφάσισαν να εγκαταλείψουν το νησί και μάλιστα να μεταναστεύσουν στην Αυστραλία.
Το επεισόδιο του 1930 ήταν παρόμοιο με την πολύ βίαιη έκρηξη που προηγήθηκε, στις 23 Μαΐου 1919, η οποία διήρκησε 10 λεπτά, έδωσε τσουνάμι και προκάλεσε 3 θανάτους και 15 τραυματισμούς.
Ανατρέχοντας στην ιστορία του ηφαιστείου, τα χρονικά αναφέρονται επίσης στην καταστροφική έκρηξη της 25ης Νοεμβρίου 1343, που η δύναμη της προκάλεσε την κατάρρευση της ΒΔ πλευράς του Στρόμπολι.
Εκείνες τις μέρες στη Νάπολη, 200 χλμ. μακριά είδαν μια εξαιρετική καταιγίδα και το σφοδρό τσουνάμι από το Στρόμπολι, που έφτασε και αναστάτωσε το ναπολιτάνικο λιμάνι. Λόγω των καταστροφικών επιπτώσεων αυτού του γεγονότος, το νησί του Αιόλου θα παραμείνει ερημωμένο μέχρι τις αρχές του 16ου αιώνα.
Πηγή-Ο Μύθος των Κώων για το ακρωτήριο Χελώνη
Γεωδίφης
