Η γεωγραφία της οδύσσειας των «Μυρίων του Ξενοφώντα»
Σε πίνακα του Jean-Adrien Guignet η Μάχη της Κούναξας μεταξύ των Περσών και Μυρίων μισθοφόρων του Κύρου, 5ος αιώνας π.Χ [Λούβρο].
Η «Κάθοδος των Μυρίων» συνεχίζει να συναρπάζει μέχρι τις μέρες μας, εδώ είναι γιατί;
Διέσχισαν τον δρόμο των ηφαιστείων της Μικρασίας και της Μεσοποταμίας περίπου 4.800 χλμ. Πέρασαν από το Όρος Μεσωγίδα, την Ιεράπολη, την Λαοδικεία Κατακεκαυμένη, Ικόνιο, Τύανα ,Ταρσό, Κούναξα, Ποταμό Τίγρη, το Όρος Αντίταυρο, λίμνη Θοσπίτιδα[Βαν], Τραπεζούντα, Σινώπη, Εύξεινο Πόντο, Παφλαγονία κά.
Όταν οι μισθοφόροι ξεκίνησαν το ταξίδι τους το 401 π.Χ., ο Ξενοφών δήλωσε ότι αριθμούσαν γύρω στους 10.400. Δύο χρόνια αργότερα, ο αριθμός τους είχε μειωθεί σε κάτι λιγότερο από 6.000.
Η τελική κατάληξη ήταν αναπάντεχη, ένα κατόρθωμα και μία από τις μεγαλύτερες ομαδικές περιπέτειες στην ανθρώπινη ιστορία. Λόγω της πρωτότυπης και της τακτικής ιδιοφυΐας του Ξενοφώντα, στην υποχώρηση των συντρόφων του, έκανε τον Dodge να ονομάσει τον Αθηναίο τον μεγαλύτερο στρατηγό που προηγήθηκε του Μέγα Αλέξανδρου.
Η Τραπεζούντα ήταν η πρώτη ελληνική πόλη που έφτασαν οι Μύριοι όταν υποχώρησαν από την ενδοχώρα της Περσίας, εικονογράφηση του 19ου αιώνα του Herman Vogel.
Φώναξαν με μια φωνή όλοι μαζί «Θάλαττα! θάλαττα!». Η χαρούμενη κραυγή από χιλιάδες πολεμιστές έφτασε πολύ μακριά. Εκείνοι που ήταν πίσω τους στην πλαγιά του βουνού έτρεξαν μπροστά, οδηγώντας ζώα με αποσκευές και άλογα πολύ γρήγορα. Υποθέτοντας ότι οι εχθροί επιτίθενται στο μπροστινό μέρος τους, ο διοικητής της οπισθοφυλακής όρμησε προς τα εμπρός με το ιππικό για να δώσει υποστήριξη - αλλά δεν συνάντησε εχθρούς. Αντίθετα, είδε την έκταση του νερού να απλώνεται μπροστά τους.Αυτοί οι τρομεροί πολεμιστές, που είχαν υποφέρει κάθε είδους κακουχίες και κινδύνους, αγκάλιασαν ο ένας τον άλλον δακρυσμένοι με κραυγές χαράς. Εδώ, επιτέλους, ήταν ο δρόμος για το σπίτι τους.
Κατά τη διάρκεια δύο ετών, οι Μύριοι βάδισαν από το Αιγαίο μέχρι την Κούναξα, μετά πίσω στην αφετηρία τους, ένα ταξίδι σχεδόν 4.800 χλμ. από τις Σάρδεις του Σιπύλου και της Κεκαυμένης ηφαιστειακής γης στο Αιγαίο Πέλαγος ανατολικά μέχρι την καρδιά της περσικής αυτοκρατορίας, βόρεια μέχρι την ακτή της Μαύρης Θάλασσας και πίσω δυτικά μέχρι την Κάλπη, κοντά στο Βυζάντιο [σημερινή Κωνσταντινούπολη], ζώντας μια τρομερή καταπόνηση τόσο σε αντοχή και όσο και πειθαρχία.
Σε ρόλο αυτόπτη μάρτυρα, ο Ξενοφών, αργότερα έγινε ένας από τους Έλληνες ηγέτες μετά τη δραματική κατάληψη της ανώτατης διοίκησης τους από τους Πέρσες, λέει για την επικίνδυνη υποχώρηση του στρατού προς την πατρίδα από τη Μεσοποταμία. Οι συναρπαστικές περιγραφές του για τις μάχες και τα ψηλά και τα χαμηλά της πορείας είναι μια κλασική απεικόνιση αυτού που οι αρχαίοι συγγραφείς ονόμασαν ενάργεια , «ζωηρότητα». Αυτός είναι ένας λόγος που η Ανάβασή του διατήρησε την ελκυστικότητά της στους αναγνώστες ανά τους αιώνες.
Στο πιο διάσημο έργο του ο Ξενοφώντας την Ανάβαση[η πορεία ενός στρατεύματος από την θάλασσα προς την ενδοχώρα, και κάθοδος το αντίθετο] αναφέρει την ιστορία της εξέγερσης του Κύρου του νεότερου το 401 π.Χ. εναντίον του αδελφού του, του Μεγάλου Βασιλιά της Περσίας . Ο μικρότερος αδερφός, παρμένος από φιλοδοξία, προσέλαβε μια δύναμη 10.000 Ελλήνων [μυρίων] μισθοφόρων ως αιχμή για να αντιμετωπίσει και να κόψει την αριθμητικά ανώτερη βάρβαρη δύναμη που είχε υπό τις διαταγές του ο αδελφός του.
Την κρίσιμη στιγμή στην καρδιά της Βαβυλωνίας, ο διοικητής των Ελλήνων δεν υπάκουσε τη διαταγή του να επιτεθεί στη θέση του ίδιου του βασιλιά στο κέντρο, και αντ' αυτού κράτησε τη δύναμή του στον ποταμό Ευφράτη, μια σωτήρια προειδοποίηση για τους κινδύνους της στήριξης σε μισθοφόρους. Ο Κύρος σκοτώθηκε στη μάχη και στη συνέχεια έκοψαν το κεφάλι και το δεξί του χέρι τα οποία παρουσιάστηκαν στο πεδίο από τον αδελφό του.
Μετά τον θάνατο του Κύρου, ο Αρταξέρξης εκτέλεσε τους Έλληνες στρατηγούς. Το υπόλοιπο στράτευμα των Ελλήνων βρέθηκε ακέφαλο, εξέλεξε νέους στρατηγούς, μεταξύ των οποίων και ο νεαρός Ξενοφώντας.
Εδώ είναι ο σπουδαίος χάρτης της Μικρασίας του 1893, του Ανέστη Κωνσταντινίδη [1846-1901] ενός εξαιρετικού Έλληνα εκσυγχρονιστή του χώρου των εκδόσεων και της τυπογραφίας στην χώρα μας.
Σημειώνεται με μοναδική σχολαστικότητα και ακρίβεια το ταξιδι και η διαδρομή των Μυρίων.
Γεωδίφης
Πηγή-Ανάβασις, Ξενοφώντα
«Θάλαττα, θάλαττα!» Ο Ξενοφώντας και οι Μύριοι.
