Τραγούσα[Χάλκης]

Φωτογραφία του J. Matthieu, από την Δυτική Ρόδο διακρίνονται το Μακρύ, το Στρογγυλό, η Τραγούσα και στο βάθος η Χάλκη.

Το 1658 ο Φραντσέσκο Μοροζίνι [1619-1694], για να εκδικηθεί τους Χαλκίτες, επειδή ειδοποίησαν τους Ροδίτες για την παρουσία του, ανατρέποντας τα σχέδιά του για αιφνιδιασμό και κατάκτηση, εξόντωσε τους κρυμμένους εκεί κατοίκους ανάβοντας φωτιά στο στόμιο της σπηλιάς Kαμμένος Σπήλιος της Χάλκης. 

Αν η ειδοποίηση για την άφιξη του καταστροφέα της Ακρόπολης και μελλοντικού Δόγη της Βενετίας, Μοροζίνι έγινε από την Τραγούσα είναι δύσκολο χωρίς αυτοψία να υποστηριχθεί.

Ομως, η Τραγούσα βρίσκεται σε στρατηγική θέση, σε κοντινή απόσταση τόσο από την Δυτική Ρόδο όσο την Χάλκη. Στέκει σαν φάρος στο κέντρο μιας θάλασσας που μοιάζει με κρατήρα αλλά δεν είναι ηφαιστειακής προέλευσης. 

Η Τραγούσα συναντάται στο Καρπάθιο πέλαγος, απέχει 5546μ. από το απέναντι δυτικό άκρο της Ρόδου [περιοχή του Έμπωνα], 6906μ. από την ανατολική Χάλκη και 2169μ. από την νότια Αλιμιά. 

Διοικητικά ανήκει στον δήμο Χάλκης και σύμφωνα με την απογραφή 2011 δεν έχει μόνιμους κατοίκους. 

Έχει έκταση 0,26 τετρ.χλμ.περίμετρο ακτογραμμής 2,19 χλμ. και ψηλότερη κορυφή περίπου 59μ. Στην νησίδα υπάρχουν κτίσματα και η εκκλησία του Αγ.Αντωνίου σε υψόμετρο 39μ- πρέπει να είναι σχετικά πρόσφατης ηλικίας.

Ο μεγαλύτερος σεισμός που έχει εκδηλωθεί από τα τοπικά ρήγματα σήμερα είναι 4,7 βαθμούς με επίκεντρο κοντά στο ακρωτήριο Αρμενιστή του Μονόλιθου Ρόδου. Θα ήταν ένα ήσυχο μέρος του Αιγαίου αν δεν γειτόνευε με δύο γίγαντες: το Ρήγμα της Χάλκης και το της Νότιας Ρόδου ρήγμα.

Η βραχώδης και άνυδρη νησίδα είναι φτιαγμένη από ασβεστολιθοειδή ηλικίας 251-33,9 εκ.ετών της γεωτεκτονικής ζώνης Γαβρόβου -Τρίπολης. 

Τα τελευταία 10.000 χρόνια η εικόνα της δεν διαφέρει πολύ από την σημερινή, ωστόσο 800.000 πριν αποτελούσε ένα νησί μαζί με την Χάλκη, Νήσο, Άγιο Θεόδωρο, Αλιμιά και την Ρόδο.

Σε λεξικό του 1949 λέγεται Ατρακούσα από τον Αγαπητό Τσομπανάκη, προερχόμενο όπως υποστηρίζει από το ανθρακούσα. 

Το αρχαίο όνομα της είναι Τραγούσα ή Τραγούσσα για τον Χ.Παπαχριστοδούλου: «Άτράκουσα, ή νήσος μεταξύ Χάλκης καί Ρόδου, άρχ. Τραγονσα ή Τραγούσσα, μέ σημασίαν περιεκτικήν, όπως Οινουσσαι, Βατοΰσσα (Χίος) β,Πλακούσσα, Σχινούσσα (Στέφ. Βυζάντιος), Έλαιούσσα (Στράβων ΙΔ 652, 4), Ροδούσσα». Προέρχεται από τους τράγους που ίσως αφθονούσαν τα αρχαία χρόνια.

Ο Μ.Σκανδαλίδης αναφέρει ότι είναι φυτώνυμο επειδή στην νησίδα αφθονούν τα αγριάγκαθα του Θεόφραστου ή το τραγίο του Αριστοτέλη. Η Ατρακούσα προέρχεται από την Ατραγούσα. 

Η νησίδα έχει κηρυχθεί ως Ζώνη Ειδικής Προστασίας για τα είδη: Larus audouinii και Sylvia rueppelli. 

Γεωδίφης

Σε ιταλικό χάρτη της δεκαετίας του ΄20 η νησίδα  Τραγούσα.

                                                          Τραγούσα Χάλκης 

Η Τραγούσα σε χάρτη του 1943, του Αμερικάνικου Στρατού.