Η αρχαία Εύλιμνα
Η Αλιμ[ν]ιά είναι η μεγαλύτερη από τις βραχονησίδες που περιβάλλουν την Χάλκη.
Η άκρως ενδιαφέρουσα ιστορία της αρχίζει πριν από 251 εκ. χρόνια, όταν δημιουργούνται οι πρώτοι κόκκοι της και τελειώνει κατά την διάρκεια της γερμανικής κατοχής.
Η παλαιογεωγραφία της περιοχής προτείνει ότι πριν από 30 εκ.χρόνια η Αλιμνιά και τα γύρω της νησάκια αποτελούν τμήμα μιας ενιαίας και αχανούς ξηράς, της περίφημης Αιγηίδας.
Πριν από περίπου 12 εκ.χρόνια μαζί με την Ρόδο, Χάλκη, Σύμη, την Β.Κάρπαθο και μέρος της μικρασιατικής ακτής συνιστούν ένα τεράστιο νησί. Σχεδόν 12.000 χρόνια πριν έχουν χωρίσει από την Ρόδο και από τότε παραμένουν νησίδες, όπως εμείς σήμερα τις θαυμάζουμε.
Γεωλογικά η νησίδα αποτελείται από ασβεστόλιθους των σχηματισμών της γεωτεκτονικής ζώνης Γαβρόβου-Τρίπολης [Μεσοζωικού-Ηώκαινου]. Ασβεστόλιθους πελαγικούς πλακώδεις στο ανατολικό άκρο του ανώτερου Ιουρασικού της Πίνδου και ασβεστόλιθους άνω Κρητιδικού και άνω Τριαδικού-Ιουρασικού.
Το γεωλογικό ταξίδι της ξεκινά παράλληλα με την μαζική εξαφάνιση ειδών στο τέλος της Πέρμιας περιόδου.
«Κοντά στην Χάλκη συναντάται η αρχαία Τευτλούσα κατοικείται από λίγους ποιμένες Χαλκίτες και έχει την μονή του Αγίου Γεωργίου μετ΄αρκετών κελλίων.Η νησίς αυτή ονομάσθη Αλιμνιά από μια μικρή λίμνη μάλλον φυσική αλυκή καταχωρηθείσα προς εξάλειψη των εκ ταύτης ελωδών πυρετών. Το μάλλον το αξιοσημείωτον της νησίδος ταύτης είναι τα κτήματα του κ.Ιωάννη Πιπίνου, εντός των οποίων υπάρχουσιν οικίαι, ελαιοτριβείον,ανεμόμυλος και ναός του Αγ.Μηνά ιδιόκτητος της οικογένειας Πιπίνου»,αναφέρει ο Διογένης Πιπίνος το 1913.
Η Αλιμνιά ή Λιμονία δεν είναι η αρχαία Τευτλούσα όπως μαρτυρούν έγκυρες ιστορικές πηγές. Η Τευτλούσα είναι η νησίδα Σεσκλί της Σύμης.
Η φυσική λίμνη από την οποία πήρε το τελευταίο όνομα της η νησίδα εξακολουθεί να υφίσταται. Μάλλον πρόκειται για οικότοπο τεκτονικής προέλευσης που γεννήθηκε από αρχαίο σεισμό, γιατί όχι από το επεισόδιο των 7.2 βαθμών του 198 π.Χ ή τον 7.5 βαθμών του 227 π.Χ που κατέστρεψε τον Κολοσσό και οι δύο προήλθαν από σεισμικές διεργασίες νότια της Ρόδου.
Οι σεισμοί που συμβαίνουν γύρω από την συστάδα νησιών είναι από 4.5-4.8 βαθμούς με βάση την ιστορική σεισμικότητα της περιοχής. Ωστόσο, η ομάδα των μικρών νησιών του Νοτίου Αιγαίου έχει έρθει αντιμέτωπη με ισχυρά σεισμικά επεισόδια που προκλήθηκαν από γειτονικά υποθαλάσσια ρήγματα [Ρήγμα Χάλκη, Νότιας Ρόδου και Μεγίστης].
Νότια της βρίσκονται οι ακατοίκητες νησίδες Ν.Σφύρα, Ν.Άγιος Θεόδωρος, Ν.Πάνω Πρασούδα, Ν.Κάτω Πρασούδα, Ν.Ατρακούσα, Ν.Μαελονήσι και ξέρες.
Η γειτνίαση της νησίδας με τη Ρόδο προτείνει ότι κατοικήθηκε από Τελχίνες, Πελασγούς, Κάρες και Φοίνικες.
Πρόσφατα ανασκαφικές αρχαιολογικές έρευνες έδειξαν ότι είναι νεολιθικό το αψιδωτό κτίριο στη νότια πλαγιά του λόφου του Κάστρου.
Το ελληνιστικό όνομα της κατά τον Πλίνιο είναι Εύλιμνα ή Ευλίμνια, προέρχεται από δύο φυσικά λιμάνια της, τον Εμπορειό και τον Άγιο Γεώργιο[Αλιμνιά].Την ίδια περίοδο νεώρια λαξευμένα σε βράχο που βρέθηκαν από Έλληνες αρχαιολόγους φαίνεται ότι χρησίμευαν ως αγκυροβόλια του αρχαίου ροδιακού στόλου.
Στην ακτή του Εμπορειού επίσης έχουν βρεθεί τάφοι ρωμαϊκών χρόνων και αρχαίοι τοίχοι.
Το ακατοίκητο σήμερα νησί Αλιμιά,μεταξύ 4ου-70υ αιώνα μ.Χ, γνώρισε κατοίκηση την παλαιοχριστιανική περίοδο όπως μαρτυρούν τα ερείπια δύο βασιλικών [Άτλας των χριστιανικών μνημείων του Αιγαίου]. Στον Αγ.Γεώργιο και τον Εμπορειό τα λείψανα τους διατηρούνται μέχρι σήμερα.
Αν έχουν έτσι τα πράγματα τα ρωμαϊκά κτίσματα ίσως καταστράφηκαν το 139 μ.Χ από τον τρομερό σεισμό 7.5 βαθμών με επίκεντρο μεταξύ Ρόδου-Μεγίστης.Τα παλαιοχριστιανικά πιθανόν το 476 μ.Χ από γεωπάθημα τουλάχιστον 6.7 βαθμών που εκδηλώθηκε περίπου 60 χλμ. βορειοανατολικά, κοντά στην Ρόδο.
Στο ύψωμα Βουνί με τα 269μ, στο ψηλότερο μέρος του νησιού, συναντάται το Κάστρο της Λειμονίας όπως το σημειώνει ο G.Gerola - σε υψόμετρο περίπου 170 έως 176μ. από την στάθμη της θάλασσας.
Νότια και νοτιοδυτικά περνούν τα σημαντικότερα χερσαία ρήγματα της νησίδας τα οποία δεν έχουν ενεργοποιηθεί τις τελευταίες χιλιετίες. Ο Ιταλός αρχιτέκτονας, περιηγητής επισκέφθηκε την νησίδα γύρω στο 1912 και την περιγράφει με το μεσαιωνικό τοπωνύμιο της. Ωστόσο την περίοδο του Πιπίνου χρησιμοποιείται το όνομα Αλιμνιά το οποίο διατηρείται μέχρι τις μέρες μας.
Το Κάστρο θεωρείται ελληνιστικό παρατηρητήριο σε αρχαίο ναύσταθμο που ακόμη διατηρεί τους αρχαίους ογκόλιθους του. Τμήμα του χρησιμοποιήθηκε για την κατασκευή του μεσαιωνικού φρουρίου από τους Ιωαννίτες.
Οι Ιππότες κατέλαβαν το νησί το 1309, ενώ το 1366 παραχωρήθηκε ως φέουδο στον Barello Assanti. Η οικοδόμηση του Κάστρου προχώρησε το 1475 όταν οι Ιωαννίτες φρόντισαν για την ολοκλήρωση του. Πιθανόν ο σεισμός 7.0[1481] από το Ρήγμα της Χάλκης προκάλεσε σοβαρές ζημιές.
Το 1493 με κίνητρα του Τάγματος των Ιωαννιτών αναφέρεται μετακίνηση και εγκατάσταση σε μια παραθαλάσσια περιοχή της δυτικής Ρόδου μιας ομάδας 10 οικογενειών από τη Χάλκη αποτελούμενη από 42 άτομα. [Κατερίνα Παπαθωμά - Μαστοροπούλου, Δωδ.χρονικά].
Το 1523, οι Οθωμανοί κατακτούν την Αλιμνιά μαζί με την Χάλκη. Στις 10 Ιουανουρίου 1774 σε έγγραφο της Χάλκης γίνεται γνωστό ότι «στην Αλιμνιά υπάρχουν χωράφια, αμπέλια, συκιές, σπίτι με βυστέρνα και βόδια[Αμάντα Φώσκολου, Δωδ.Χρονικά].
Στις 18 Οκτώβρη το 1843 βόρεια της Αλιμιάς σημειώνεται ισχυρός σεισμός τουλάχιστον 6.6 βαθμών με αποτέλεσμα να σκοτωθούν 600 άνθρωποι στην γειτονική Χάλκη. Το 1863 ακολουθεί ένας δυνατότερος σεισμός ενδιάμεσου βάθους με 7.5 βαθμούς που ίσως προκαλεί σημαντικές ζημιές στην νησίδα.
Στον Άγ. Γεώργιο στην κορύφωση του τέμπλου επί του σταυρού, υπάρχει χάραξη με την ημερομηνία «16 Ιουνίου 1877»[Χ.Κουτελάκης, Δωδ.Χρονικά]. Για τον αρχαιολόγο Ι.Βολονάκη ο ναός του Αγίου Γεωργίου ίσως κατασκευάστηκε τον 18ον αιώνα μ.Χ [πιθανώς μετά το 1863] στην θέση μίας τρίκλητης ξυλόστεγης παλαιοχριστιανικής βασιλικής ελληνιστικού τύπου σύμφωνα με τον αρχαιολόγο Αν.Ορλάνδο.
Στην Αλιμνιά λειτούργησαν τουλάχιστον δύο ανεμόμυλοι, ο ένας σε παραλιακή θέση και σε ιδιαιτέρως ενδιαφέρον κτίσμα μεγάλων διαστάσεων, με καμπύλο τοίχο μόνο στη μια πλευρά του [Ιουλία Παπαευτυχίου, Δωδ.Χρονικά].
Ολο αυτό το διάστημα το νησί κατοικείται από ελάχιστους ποιμένες μέχρι τις αρχές του 20ου αιώνα.
Πληροφορίες που αντλούμε από χάρτες περιηγητών μας λένε ότι το μεσαιωνικό όνομα της νησίδας είναι η Λειμονία. Ο Sonetti, Bartolommeo Dalli στο Isolario που εκδόθηκε το 1485 παρουσιάζει το Κάστρο και ίσως έναν οικισμό με λίγα σπίτια στο Ορμο της Αλιμιάς.
Σε χάρτη του Piacenza, Francesco που εκδόθηκε το 1688 σημειώνεται το Κάστρο, ένα κτιριακό συγκρότημα και ερείπια σε δύο θέσεις.
Το 1912 η νησίδα περνάει στην κατοχή των Ιταλών.Φαίνεται ότι διατηρεί έναν μικρό πληθυσμό έως την περίοδο του Β΄Παγκοσμίου Πολέμου.
«Ανατολικά της Χάλκης επεκτείνεται μια συστάδα από νησάκια που φτάνει εως την Ρόδο. Το πιο μεγάλο από αυτά είναι η Αλιμνιά η οποία κόβεται σε δύο ανόμοια μέρη από ένα ρήγμα. Το νησί έχει ένα φυσικό λιμάνι και κατοικείται απο βοσκούς. Πιο πάνω είναι τα ερείπια ενός μεσαιωνικού κάστρου»μας λέει ο Ardito Desio, το 1924-1926.
Οι Ιταλοί χρησιμοποιούν την νησίδα ως βάση υποβρυχίων και ανεφοδιασμού των πλοίων του πολεμικού ναυτικού τους. Ανεγνώρισαν την στρατιωτική αξία της και εγκατέστησαν πυροβολαρχία ενώ σε διάφορα σημεία έφτιαξαν οπλοπολυβολεία. Η φρουρά του νησιού ανήρχετο σε 120 άνδρες. Αργότερα, όταν οι Γερμανοί κατέλαβαν τα ∆ωδεκάνησα εγκατέστησαν παρατηρητήριο με 30 περίπου στρατιώτες.
Σύμφωνα με τον Μαν.Κασσώτη [Δωδ.Χρονικά] αρχές του Απρίλη 1944 στο λιμάνι της Αλιμιάς δόθηκε μάχη μεταξύ Γερμανών και Βρετανών όπου οι σύμμαχοι αιχμαλωτίστηκαν.Οι αιχμάλωτοι εκτελέστηκαν με εντολή του ίδιου του Χίτλερ. Στην υπόθεση φέρεται ότι ήταν αναμεμμειγμένος ο μετέπειτα Γενικός Γραμματέας των Ηνωμένων Εθνών, Waldheim.
Σήμερα, το νησάκι διατηρεί τα ερειπωμένα κτίσματα.Ο οικισμός έχει κηρυχθεί παραδοσιακός, από το 1978. Το νησί πλέον είναι κατάλληλο μόνο για κτηνοτροφία, καθώς αιγοπρόβατα εκτρέφονται σε αυτό.
Σύμφωνα με την βάση δεδομένων για την ελληνική φύση ΦΙΛΟΤΗΣ ανήκει στην ζώνη Natura 2000 [NISOS CHALKI KAI NISIDES: KOLOFONA, PANO PRASOUDA, TRAGOUSA, STRONGYLI, AGIOS THEODOROS, MAELONISI, ALIMIA, KREVVATI, NISAKI]. Είναι μια σημαντική τοποθεσία για είδη που σχετίζονται με παράκτιους βράχους και θάμνους. Ιδιαίτερη προσοχή θέλουν τα είδη: Larus audouinii και Sylvia rueppelli. Η Αλιμία καλύπτεται τοπικά από το Juniperus και το Pinus. Οι κύριες απειλές για τους οικοτόπους των νησίδων εστιάζονται στο παράνομο κυνήγι και την υπερβόσκηση.
Ονομασία ΑΛΙΜΝΙΑ, ΑΛΙΜΝΑ [αρχαία,Εύλιμνα ή Ευλίμνια- μεσαιωνική Λιμονία, Λειμονία ή Λεμονία],ταχ.Κωδικός 85110, υψόμετρο 268μ. γεωγρ.συντεταγμένες- 36.26856, 27.71127.Η επιφάνεια του νησιού είναι 7,4 τετρ.χλμ. και έχει ακτογραμμή 21 χλμ. Ακατοίκητες νησίδες Ν.Σφύρα, Ν.Άγιος Θεόδωρος, Ν.Πάνω Πρασούδα, Ν.Κάτω Πρασούδα, Ν.Ατρακούσα, Ν.Μαελονήσι και Ξέρες.
Γεωδίφης
Μια φωτογραφία της προστατευόμενης περιοχής Natura 2000 της Αλιμνιάς και των γύρω νησίδων [φωτογραφία-Sylva-ae]
