Ο εκλογίτης της Βαλτικής έχει ιστορίες να πει

Εθνικό Πάρκο Τινγκβελίρ.Η Μεσοατλαντική Ράχη στην Ισλανδία. Αυτή η περιοχή είναι το όριο μεταξύ της Βόρειας Αμερικής και ... 

Βράχοι χρονολογούν την έναρξη της σύγχρονης τεκτονικής των πλακών στα 2 δισεκατομμύρια χρόνια.

Το πότε εμφανίστηκε για πρώτη φορά η τεκτονική των πλακών στη Γη εξακολουθεί να αποτελεί αντικείμενο συζήτησης. Ορισμένα μοντέλα υποδηλώνουν ότι η Γη αρχικά διέθετε μια ενιαία πρωτοπλάκα που κάλυπτε ολόκληρο τον πλανήτη. Αυτή η πρωτοπλάκα τελικά έσπασε και τα θραύσματα σχημάτισαν τεκτονικές πλάκες. Άλλα μοντέλα υποδηλώνουν ότι η τεκτονική των πλακών μπορεί να έχει εξελιχθεί σταδιακά σε διάστημα δισεκατομμυρίων ετών.

Σε μια νέα μελέτη, η Xiaoli Li και οι συνεργάτες της από το Τμήμα Επιστημών της Γης και του Διαστήματος του Πανεπιστημίου του Πεκίνου, δημοσίευσαν στοιχεία από το πετρολογικό αρχείο που υποδηλώνουν ότι η σύγχρονη τεκτονική των πλακών ξεκίνησε στον Παλαιοπρωτεροζωικό - πριν από 1,6 δισεκατομμύρια χρόνια.

Η ομάδα ανέλυσε εκλογίτες από την επαρχία Μπελομοριανής στην Βαλτική. Ο εκλογίτης είναι ένα μεταμορφωμένο πέτρωμα που περιέχει κόκκινο αλμαντίνη-πυροπυρόπυρο γρανάτη το οποίο φιλοξενείται σε μια μήτρα πράσινου ομφακίτη (ένα πλούσιο σε νάτριο πυροξένιο). Οι εκλογίτες συνήθως προκύπτουν από μεταμόρφωση υψηλής πίεσης και θερμοκρασίας των ωκεάνιων βασαλτών καθώς βυθίζονται στον κάτω φλοιό στα ανώτερα βάθη του μανδύα σε μια ζώνη καταβύθισης. Οι ζώνες καταβύθισης , όπου μια τεκτονική πλάκα ολισθαίνει κάτω από μια άλλη πλάκα, αποτελούν βασικό στοιχείο της σύγχρονης τεκτονικής των πλακών.

Εκλογίτης, ένα μεταμορφωμένο πέτρωμα που σχηματίζεται συνήθως σε ζώνες καταβύθισης. Από Ντε Αγκοστίνι μέσω Getty Images.

Η ραδιομετρική χρονολόγηση των πετρωμάτων αποκάλυψε μια ηλικία περίπου 2 και 1,8 δισεκατομμύρια χρόνια πριν, καθιστώντας τα τους παλαιότερους γνωστούς εκλογίτες καταβύθισης πλακών. Ο πρωτολίθος, ο αρχικός βράχος λάβας, είναι ακόμη παλαιότερος, με ηλικία που κυμαίνεται μεταξύ 2,7 και 2,5 δισεκατομμυρίων ετών.

Ο εκλογίτης από τη Βαλτική παρουσιάζει κάποιες χημικές ομοιότητες με τον «σύγχρονο» εκλογίτη, ο οποίος σχηματίστηκε μόλις πριν από 65 εκατομμύρια χρόνια, από τα Ιμαλάια. Το ορογενές των Ιμαλαΐων σχηματίστηκε όταν ο πρώην ωκεανός μεταξύ Ασίας και Ινδίας βυθίστηκε και υπολείμματα ωκεάνιου φλοιού και ηπειρωτικών θραυσμάτων ανυψώθηκαν από τη σύγκρουση. Οι συγγραφείς υποστηρίζουν ότι με παρόμοιο τρόπο ο εκλογίτης από τη Βαλτική καταδεικνύει την ύπαρξη μιας οροσειράς, συγκρίσιμης με την οροσειρά των Ιμαλαΐων, στην υπερήπειρο Κολούμπια πριν από δύο δισεκατομμύρια χρόνια.

Η τεκτονική των πλακών έχει παρατηρηθεί μέχρι στιγμής μόνο στη Γη και μπορεί να είναι απαραίτητη για να γίνει ένας κόσμος φιλόξενος για ζωή, με τη συνεχή αναμίξη και ανανέωση των εξωτερικών στρωμάτων του πλανήτη. 

Τα νέα αποτελέσματα, σε συνδυασμό με προηγούμενες έρευνες , υποδηλώνουν ότι κάτι συνέβη περίπου 3,8 έως 2 δισεκατομμύρια χρόνια πριν, με τη Γη να μεταβαίνει από μια ενιαία πλάκα σε μια τεκτονική πλακών και να αλλάζει για πάντα τη γεωλογική της εξέλιξη.

Γεωδίφης με πληροφορίες από τον davidbressan

περισσότερα,

Orosirian cold eclogite from Baltica marks the onset of modern plate tectonics

https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0012821X2500216X

https://www.forbes.com/sites/davidbressan/2025/05/31/rocks-date-onset-of-modern-plate-tectonics-to-2-billion-years/