Ιερό του Οδυσσέα

Ιθάκη, Άγιος Αθανάσιος-Ομηρική Σχολή. Άποψη της πυργοειδούς κατασκευής της ελληνιστικής περιόδου στην Άνω Άνδηρο, από τα βόρεια. Πηγή: Χρ. Μαραμπέα/Ελληνικό Υπουργείο Πολιτισμού.

Νέες ανακαλύψεις για τη «Σχολή του Ομήρου» στην Ιθάκη. Νέα αρχαιολογική έρευνα που διεξήχθη στη θρυλική τοποθεσία του Αγίου Αθανασίου - Σχολής Ομήρου - στη βόρεια Ιθάκη ρίχνει εξαιρετικό νέο φως στην προϊστορική, μυκηναϊκή και ελληνιστική ιστορία του νησιού, με πιθανές συνδέσεις με τη λατρεία του ίδιου του Οδυσσέα. 

Σύμφωνα με ανακοίνωση του ελληνικού Υπουργείου Πολιτισμού αυτή την εβδομάδα, η μελέτη, με επικεφαλής τον ομότιμο καθηγητή Γιάννο Γ. Λώλο του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, βασίζεται σε προηγούμενες ανασκαφές στην τοποθεσία από το 1994 έως το 2011. Το τρέχον πρόγραμμα ξεκίνησε το 2018 και αποκαλύπτει αδιάσειστα στοιχεία συνεχούς κατοίκησης από την Τελική Νεολιθική έως τη Ρωμαϊκή εποχή, με διακριτά μυκηναϊκά και ελληνιστικά στρώματα.

Ένας Ομηρικός Χώρος με Βαθύ Παρελθόν 

Ο χώρος είναι γνωστός από τον 19ο αιώνα ως η Σχολή του Ομήρου, συγγραφέα των κλασικών κειμένων της Ιλιάδας και της Οδύσσειας. Αυτή η παράδοση βασίζεται σε μεγάλο βαθμό σε τοπικές παραδόσεις, τοπογραφικές ερμηνείες και κλασικές αναφορές που συνδέουν το νησί της Ιθάκης με τον Οδυσσέα, την κεντρική μορφή της Οδύσσειας και βασιλιά της Ιθάκης. Καταλαμβάνει έναν φυσικά οχυρωμένο βραχώδη λόφο στην ανατολική πλαγιά της Εξωγής, περιτριγυρισμένο από αρχαίες πηγές. Στην κορυφή του βρίσκεται η Άνω Άνδηρος, στην οποία δεσπόζει ένας ελληνιστικός πύργος του 3ου αιώνα π.Χ., ενώ η Κάτω Άνδηρος φιλοξενεί ένα μνημειώδες ορθογώνιο κτίριο και μαρτυρίες έντονης λατρευτικής δραστηριότητας.

Άποψη της κατασκευασμένης υπόγειας κρήνης, από τα βορειοανατολικά,  και άποψη της άνω πτέρυγας της νότιας σκαλιστής σκάλας, από τα νότια. (Χρ. Μαραμπέα/Ελληνικό Υπουργείο Πολιτισμού).

 Νέες ανασκαφές έχουν πλέον ωθήσει την πρώιμη κατοίκηση του χώρου πίσω στα τέλη της 5ης ή 4ης χιλιετίας π.Χ., όπως αποδεικνύεται από εργαλεία από πυριτόλιθο και νεολιθική κεραμική. Αλλά η μυκηναϊκή περίοδος (14ος-13ος αιώνας π.Χ.) είναι αυτή που προσφέρει τις πιο δελεαστικές συνδέσεις με τον ομηρικό θρύλο. Ένα μυκηναϊκό ιερό που επιβλέπει το βασίλειο του Οδυσσέα; Η ανακάλυψη μυκηναϊκής κεραμικής, συμπεριλαμβανομένων θραυσμάτων από κύλικες και αποθηκευτικά αγγεία, και μιας υπόγειας δεξαμενής με ύστερα μυκηναϊκά στοιχεία, υποδηλώνουν ότι ο χώρος ήταν μέρος ενός περιφερειακού δικτύου οχυρωμένων οικισμών που διαχειρίζονταν τους πλούσιους υδάτινους πόρους της βορειοδυτικής Ιθάκης. Αυτό προσφέρει αξιοπιστία στις μακροχρόνιες θεωρίες ότι το κέντρο της Ιθάκης βρισκόταν εδώ κατά την ανακτορική μυκηναϊκή εποχή.

Δείγματα κεραμικής από την ύστερη μυκηναϊκή περίοδο. (Χρ. Μαραμπέα/Ελληνικό Υπουργείο Πολιτισμού) .

Η αναγνώριση επτά έως οκτώ σύγχρονων μυκηναϊκών θέσεων στην περιοχή υποδηλώνει ένα συντονισμένο οικιστικό σύστημα, που ενδεχομένως υποστηρίζει μια κεντρική εξουσία, ίσως ένα αρχέτυπο του «Βασιλιά της Ιθάκης».

Επιγραφές Υποδεικνύουν Λατρεία του Οδυσσέα 

Μεταξύ των πιο αξιοσημείωτων ανακαλύψεων είναι δύο ενεπίγραφα κεραμικά θραύσματα: Το ένα φέρει το όνομα [Οδ]ΥCCEOC (γενική πτώση: «του Οδυσσέα») Το άλλο με την αφιέρωση ΟδΥC[CEI] (πιθανώς στη δοτική: «στον Οδυσσέα») Αυτές οι επιγραφές υποστηρίζουν την ταύτιση του χώρου με την «Οδύσσεια της Ιθάκης», ένα κέντρο λατρείας αφιερωμένο στον Οδυσσέα που αναφέρεται σε μια επιγραφή του 2ου αιώνα π.Χ. από τη Μαγνησία (IG IX 1 2 4, 1729).

Θραύσμα ενσφράγιστου κεραμιδιού, με μέρος του ονόματος του Οδυσσέα, Ελληνιστική περίοδος. (Χρ. Μαραμπέα/Ελληνικό Υπουργείο Πολιτισμού).

Αυτό το ελληνιστικό συγκρότημα μπορεί να φιλοξένησε παιχνίδια και τελετουργίες προς τιμήν του ήρωα, αποτελώντας ένα σημαντικό περιφερειακό κέντρο προσκυνήματος. 

Αναθήματα, κοσμήματα και νομίσματα αποκαλύπτουν πλούσια λατρευτική δραστηριότητα 

Η ανασκαφή απέδωσε επίσης: 34 θραύσματα πήλινων ειδωλίων Έναν μικρό θησαυρό από χρυσά και χάλκινα κοσμήματα Πάνω από 100 νομίσματα από πόλεις σε όλο τον ελληνικό κόσμο (3ος αιώνας π.Χ.–2ος αιώνας μ.Χ.) Πολυάριθμα αναθηματικά αγγεία, συμπεριλαμβανομένων μεγάλων περιραντερίων (τελετουργικές λεκάνες) Δεκατέσσερις κεραμίδες φέρουν ελληνικές και λατινικές επιγραφές, μερικές από τις οποίες αναφέρονται στον Άγιο Απόλλωνα, υποδεικνύοντας μια τοπική θρησκευτική παράδοση συνυφασμένη με πανελλήνια λατρεία.

Ένας Χώρος Διαχρονικής Σημασίας 

Οι ελληνιστικές έως πρώιμες ρωμαϊκές φάσεις (3ος αιώνας π.Χ.–2ος αιώνας μ.Χ.) είδαν τα μνημειώδη κτίρια και τα ιερά του χώρου σε πλήρη χρήση.

 Αρχιτεκτονικά χαρακτηριστικά όπως σκαλιστές αναβαθμίδες, τελετουργικές κλίμακες, κόγχες για προσφορές και θραύσματα γλυπτών υποδηλώνουν ένα σημαντικό δημόσιο θρησκευτικό συγκρότημα που εξυπηρετούσε τόσο πολιτικές όσο και πνευματικές λειτουργίες στη ζωή των αρχαίων Ιθακήσιων.

 Το Συνεχές Έργο 

Η έρευνα - υποστηριζόμενη από το Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων, την Εφορεία Αρχαιοτήτων Κεφαλονιάς και Ιθάκης και ιδιώτες δωρητές - αποτελεί μέρος μιας μακροπρόθεσμης ακαδημαϊκής και πολιτιστικής πρωτοβουλίας για τη διατήρηση και την ερμηνεία του αρχαίου παρελθόντος της Ιθάκης. 

Στους βασικούς συντελεστές περιλαμβάνονται η Δρ. Χριστίνα Μαραμπέα, ο Δρ. Στ. Οικονομίδης και μια διεπιστημονική ομάδα αρχαιολόγων, συντηρητών, χημικών και φιλολόγων. Με τα στοιχεία που πλέον πολλαπλασιάζονται τόσο από επιγραφές όσο και από αρχιτεκτονική, οι μελετητές πιστεύουν ότι η Σχολή του Ομήρου μπορεί πραγματικά να σηματοδοτεί την λατρευτική καρδιά της αρχαίας Ιθάκης του Οδυσσέα, ενός ιερού τόπου με ρίζες που φτάνουν στον θρύλο της Εποχής του Χαλκού και στην κλασική μνήμη. 

Γεωδίφης με πληροφορίες από το Ελληνικό Υπουργείο Πολιτισμού

περισσότερα,

http://odysseus.culture.gr/h/3/gh351.jsp?obj_id=18743

https://el.travelogues.gr/item.php?view=51001