Η Πομπηία ξαναζεί την τελευταία της μέρα

Υπολείμματα του κρεβατιού με το οποίο προσπάθησαν να μπλοκάρουν την είσοδο. Από: Parco Archeologico di Pompei.

Η Πομπηία ξαναζεί την τελευταία της μέρα: Ανακαλύψεις στον Οίκο της Έλλης και του Φρίξου αποκαλύπτουν μια απεγνωσμένη προσπάθεια επιβίωσης.

Σε μια πόλη καταδικασμένη στην αιωνιότητα από την οργή του Βεζούβιου, κάθε πέτρα, κάθε ρωγμή και κάθε αντικείμενο αφηγείται μια ιστορία. Η πιο πρόσφατη προέρχεται από το Σπίτι της Έλλης και του Φρίξου , ένα σπίτι μεσαίου μεγέθους αλλά πλούσια διακοσμημένο, του οποίου οι τελευταίες στιγμές έχουν ανακατασκευαστεί χάρη σε αρχαιολογική έρευνα που δημοσιεύτηκε στο E-Journal degli Scavi di Pompei , την ψηφιακή πλατφόρμα που καταγράφει επιστημονικά ευρήματα από τον χώρο.

Η σκηνή είναι σπαρακτική - ένα κρεβάτι τοποθετημένο εγκάρσια για να εμποδίζει την είσοδο σε ένα υπνοδωμάτιο, μια απεγνωσμένη χειρονομία από τους ενοίκους του για να προστατευτούν από τη βροχή από lapilli - θραύσματα ηφαιστειακού πετρώματος- που έπεφταν ανελέητα κατά τις αρχικές φάσεις της έκρηξης.

Τα έπιπλα, που έχουν γίνει στάχτη, έχουν ανακτηθεί χρησιμοποιώντας την τεχνική της χύτευσης με γύψο, η οποία επιτρέπει την ανακατασκευή των σχημάτων των αντικειμένων από τα κενά που άφησε η αποσυντιθέμενη οργανική ύλη. Σε κοντινή απόσταση, βρίσκονται τα λείψανα τουλάχιστον τεσσάρων ατόμων , συμπεριλαμβανομένου ενός παιδιού, του οποίου η βούλα -ένα χάλκινο φυλαχτό που φορούσαν τα αγόρια της Ρώμης μέχρι την ενηλικίωσή τους- βρίσκεται ως σιωπηλή μαρτυρία μιας ζωής που κόπηκε σύντομα.

Άποψη της διακόσμησης του Φρίξου και του σπιτιού της Έλλης. Πίστωση: Parco Archeologico di Pompei.

Ένα σπίτι υπό ανακαίνιση, αλλά ακόμα κατοικείται

Το σπίτι, που βρίσκεται κοντά στο ήδη γνωστό Σπίτι της Λήδας και του Κύκνου , ανασκάφηκε στο πλαίσιο εργασιών στερέωσης και αποκατάστασης στα όρια μεταξύ των εξερευνημένων και των θαμμένων περιοχών.

Η διαρρύθμισή του περιλαμβάνει ένα αίθριο με ένα impluvium - τη χαρακτηριστική λεκάνη συλλογής του βρόχινου νερού- ένα υπνοδωμάτιο ( cubiculum ), μια τραπεζαρία ( triclinium ) με τοίχους διακοσμημένους με τοιχογραφίες και έναν στεγασμένο χώρο με ένα άνοιγμα στην οροφή που, παραδόξως, έγινε η καταστροφή του. Μέσα από αυτόν, τα lapilli διείσδυσαν , αναγκάζοντας τους κατοίκους να καταφύγουν μάταια πίσω από ένα αυτοσχέδιο φράγμα.

Τα στοιχεία υποδηλώνουν ότι το σπίτι βρισκόταν υπό μεγάλη ανακαίνιση τη στιγμή της καταστροφής : σκισμένα κατώφλια, έλλειψη διακόσμησης σε ορισμένα σημεία και σημάδια κοπής στους τοίχους της κύριας εισόδου το επιβεβαιώνουν.

Το σημείο που κατέρρευσε η στέγη. Από: Parco Archeologico di Pompei

Παρ' όλα αυτά, παρά τις κατασκευαστικές εργασίες, οι κάτοικοί του επέλεξαν να μην φύγουν. Ίσως πίστευαν ότι τα χοντρά τείχη θα τους προστάτευαν. Δεν το έκαναν. Η τελική και πιο θανατηφόρα φάση της έκρηξης - μια πυροκλαστική ροή καιόμενης τέφρας - κατέστρεψε τα πάντα.

Ο μύθος που δίνει στο σπίτι το όνομά του

Το όνομα του οικισμού προέρχεται από μια τοιχογραφία που βρέθηκε στο τρικλίνιο και απεικονίζει τον ελληνικό μύθο του Φρίξου και της Έλλης . Η αριστοτεχνικά αποδοσμένη σκηνή αποτυπώνει την τραγική στιγμή που η Έλλη, αδελφή του Φρίξου, πέφτει στη θάλασσα κατά τη διάρκεια της διαφυγής τους στην πλάτη του φτερωτού Χρυσόμαλλου κριαριού.

Η επιλογή του θέματος δεν είναι τυχαία: μέχρι τον 1ο αιώνα μ.Χ., αυτές οι ιστορίες είχαν ήδη χάσει την αρχική τους θρησκευτική σημασία, αλλά παρέμεναν σύμβολο πολιτιστικής και οικονομικής θέσης μεταξύ των μεσαίων και ανώτερων τάξεων. Ήταν διακόσμηση, ψυχαγωγία, ένας τρόπος επίδειξης κομψότητας , εξηγεί η αρχαιολογική ομάδα.

Βρέθηκαν υπολείμματα μέσα στο σπίτι. Από: Parco Archeologico di Pompei

Ανάμεσα στα ευρήματα είναι ένα σύνολο αμφορέων στοιβαγμένων σε μια αποθήκη - μερικοί από αυτούς περιείχαν υπολείμματα γκαρούμ , της διάσημης ρωμαϊκής σάλτσας ψαριού- και ένα σύνολο χάλκινων επιτραπέζιων σκευών που περιλάμβαναν μια κανάτα, ένα μπολ και ένα κύπελλο σε σχήμα κελύφους. Μικρές λεπτομέρειες που, μαζί με τα σώματα και το οχυρωμένο κρεβάτι, σχηματίζουν μια συγκινητική αφήγηση.

«Η ανασκαφή στην Πομπηία σημαίνει αντιμετώπιση της ομορφιάς της τέχνης, αλλά και της ευθραυστότητας της ζωής », αναλογίζεται ο Γκάμπριελ Τσούχτριγκελ, διευθυντής του Αρχαιολογικού Πάρκου. «Αυτό το σπίτι, με τις διακοσμήσεις και τα αντικείμενά του, μας δείχνει ανθρώπους που προσπάθησαν να σώσουν τον εαυτό τους. Δεν τα κατάφεραν, αλλά η ιστορία τους είναι ακόμα εδώ, κάτω από τις στάχτες» .

Στις 24 Αυγούστου του 79 μ.Χ., η κόλαση έφτασε στην Πομπηία. Τώρα, σχεδόν δύο χιλιετίες αργότερα, ο Οίκος της Έλλης και του Φρίξου προσθέτει ένα νέο - προσωπικό και συγκλονιστικό- κεφάλαιο στο χρονικό εκείνης της ημέρας.

Γεωδίφης με πληροφορίες από το Parco Archeologico di Pompei

M. Rispoli, M. Tartari, G. Zuchtriegel, Disastri stratificati: nuovi dati dalla Casa di Hele e Frixo – Regio V, insula 6, civico 10. E-Journal Scavi di Pompei 30.04.25

https://www.labrujulaverde.com/en/2025/05/pompeii-relives-its-last-day-discoveries-in-the-house-of-helle-and-phrixus-reveal-a-desperate-attempt-at-survival/