Πώς κατέρρευσε ο παγετώνας Birch στην Ελβετία

Ο παγετώνας Birch κατέρρευσε στην κοιλάδα Lotchental, καταστρέφοντας το χωριό Blatten.  Μια σειρά γεγονότων στις Ελβετικές Άλπεις οδήγησε στη δραματική κατάρρευση του παγετώνα Birch, εξαφανίζοντας το χωριό Blatten στην κοιλάδα από κάτω, δήλωσαν παγετωνολόγοι και γεωεπιστήμονες στο AFP την Παρασκευή. 

Οι ειδικοί γνώριζαν μέρες πριν από την κατολίσθηση της Τετάρτης ότι ο παγετώνας ήταν πιθανό να υποστεί μια καταστροφική αποτυχία. Αλλά οι λόγοι για τους οποίους συνέβη αυτό χρονολογούνται πολύ πιο πίσω. Υπάρχουν ισχυρές θεωρίες για τα αίτια και σε ποιο βαθμό η καταστροφή συνδέεται με την κλιματική αλλαγή - αλλά αυτές δεν έχουν ακόμη επιβεβαιωθεί από επιστημονική ανάλυση. 

«Αυτό μπορεί να θεωρηθεί ως ένα καταρρακτώδες γεγονός, επειδή εμπλέκονται διαφορετικές διεργασίες», εξήγησε ο Christophe Lambiel, λέκτορας στο Ινστιτούτο Δυναμικής της Επιφάνειας της Γης του Πανεπιστημίου της Λωζάνης. 

Βουνό πάνω από τον παγετώνα 

Το βουνό Kleines Nesthorn, ύψους 3.342 μέτρων (10.965 ποδιών), πάνω από τον παγετώνα, ήταν ήδη κάπως ασταθές και οι καταπτώσεις βράχων επιταχύνθηκαν δραματικά περίπου 10 ημέρες νωρίτερα. Οι ειδικοί φοβόντουσαν μια ολική κατάρρευση μέσα σε λίγες ώρες, αλλά αντ' αυτού υπήρξαν διαδοχικές καταπτώσεις βράχων για αρκετές ημέρες, κάτι που ήταν στην πραγματικότητα το καλύτερο σενάριο. 

 Τρία εκατομμύρια κυβικά μέτρα βράχου εναποτέθηκαν στον παγετώνα. «Αν βάλεις πολύ βάρος σε ένα ασταθές θεμέλιο, μπορεί απλώς να γλιστρήσει μακριά. Και αυτό ακριβώς συνέβη», δήλωσε στο AFP ο Matthias Huss, διευθυντής της Glacier Monitoring Switzerland (GLAMOS).

 «Ο παγετώνας επιταχύνθηκε έντονα ως απάντηση σε αυτό το πρόσθετο φορτίο και στη συνέχεια χτύπησε η καταστροφή». Η ψύξη-απόψυξη οδηγεί σε φθορά και κατολισθήσεις βράχων.  Ο παγετώνας Birch ήταν μια ειδική περίπτωση: ο μόνος ελβετικός παγετώνας που προχωρούσε αντί να συρρικνώνεται. Ωστόσο, αυτό δεν οφειλόταν στην επιπλέον χιονόπτωση. 

Η προέλασή του «ήταν πολύ πιθανή λόγω της προφόρτισης με καταπτώσεις βράχων από αυτό το βουνό, το οποίο τελικά κατέρρευσε. Έτσι, η κατολίσθηση δεν ξεκίνησε από το μηδέν», δήλωσε ο Huss. 

Ο παγετώνας βρισκόταν σε απότομη πλαγιά, και ακόμη πιο απότομη στο μπροστινό μέρος, επιδεινώνοντας τη δυναμική. Μικρότερης κλίμακας πτώσεις από το μπροστινό μέρος του παγετώνα την Τρίτη αναμενόταν να συνεχιστούν, με την ξαφνική ολική κατάρρευση της Τετάρτης να θεωρείται ένα λιγότερο πιθανό σενάριο. 

Πώς κατέρρευσε ο παγετώνας; 

Οι καταπτώσεις βράχων άλλαξαν την εξίσωση τάσης μεταξύ του βάρους του παγετώνα και της πλαγιάς, η οποία διέπει την ταχύτητά του προς τα εμπρός, δήλωσε ο Lambiel στο AFP. Όπως σπρώχνει ένα αυτοκίνητο, χρειάζεται πολλή δύναμη για να ξεκινήσει η κίνηση, αλλά λιγότερη όταν βρίσκεται σε κίνηση, εξήγησε. 

Ο Huss είπε ότι τα 1.000 μέτρα υψομέτρου μεταξύ του παγετώνα και του πυθμένα της κοιλάδας Lotchental πρόσθεσαν μια «τεράστια ποσότητα δυναμικής ενέργειας», η οποία μέσω τριβής και το λιώσιμο από μέρος του πάγου, καθιστώντας την πτώση «πολύ πιο δυναμική από ό,τι αν ήταν απλώς βράχος».

 Σκόνη που ανεβαίνει μετά την κατάρρευση του παγετώνα Birch στο καντόνι Wallis. 

Ο ρόλος του λιωσίματος του μόνιμου πάγου

 Οι συνθήκες του μόνιμου πάγου υποβαθμίζονται σε όλες τις Άλπεις. Ο πάγος μέσα στις ρωγμές των βράχων έχει λιώσει σε ολοένα και βαθύτερα επίπεδα την τελευταία δεκαετία, ειδικά μετά τον καύσωνα του καλοκαιριού του 2022.

 «Ο πάγος θεωρείται το τσιμέντο των βουνών. Η μείωση της ποιότητας του τσιμέντου μειώνει τη σταθερότητα του βουνού», δήλωσε ο Lambiel. Ο Huss πρόσθεσε: «Προς το παρόν, δεν μπορούμε να πούμε ότι οφείλεται στην απόψυξη του μόνιμου πάγου που κατέρρευσε αυτό το βουνό - αλλά είναι τουλάχιστον μια πολύ πιθανή εξήγηση, ή ένας παράγοντας, που πυροδότησε ή επιτάχυνε αυτή τη διαδικασία κατάρρευσης του βουνού». 

Ο ρόλος της κλιματικής αλλαγής

 Ο Γιάκομπ Στάινερ, γεωεπιστήμονας στο Πανεπιστήμιο του Γκρατς στην Αυστρία, δήλωσε στο AFP: «Δεν υπάρχουν ακόμη σαφή στοιχεία, για τη συγκεκριμένη περίπτωση, ότι αυτό προκλήθηκε από την κλιματική αλλαγή». Ο Χους είπε ότι η δημιουργία μιας τόσο άμεσης σύνδεσης ήταν «περίπλοκη». «Αν αυτό το βουνό κατέρρευσε μόνο λόγω της κλιματικής αλλαγής, όλα τα βουνά στις Άλπεις θα μπορούσαν να καταρρεύσουν - και δεν καταρρέουν», είπε. Περίπου τρία εκατομμύρια κυβικά μέτρα βράχου έπεσαν στην κορυφή του παγετώνα, αυξάνοντας το βάρος του.

 «Είναι ένας συνδυασμός των μακροπρόθεσμων αλλαγών στη γεωλογία του βουνού. «Η φθορά του παγετώνα καθαυτή - αυτό δεν σχετίζεται με την κλιματική αλλαγή. Είναι περισσότερο οι διαδικασίες του μόνιμου πάγου, οι οποίες είναι πολύ περίπλοκες, και αφορούν μακροπρόθεσμες αλλαγές». 

Ο Λάμπιελ είπε για μια σύνδεση μεταξύ της κλιματικής αλλαγής και της εξέλιξης του παγετώνα με την πάροδο του χρόνου: «Ειλικρινά, δεν γνωρίζουμε. «Αλλά οι αυξανόμενες πτώσεις βράχων στον παγετώνα κατά τη διάρκεια των τελευταίων 10 ετών - αυτό μπορεί να συνδεθεί με την κλιματική αλλαγή». 

Άλλοι παγετώνες 

Οι σύγχρονες τεχνικές παρακολούθησης ανιχνεύουν την επιτάχυνση στον πάγο με υψηλή ακρίβεια - και επομένως επιτρέπουν την έγκαιρη προειδοποίηση. Ο Lambiel είπε ότι περίπου 80 παγετώνες στην ίδια περιοχή της Ελβετίας θεωρούνται επικίνδυνοι και βρίσκονται υπό παρακολούθηση.

 «Η μεγάλη πρόκληση είναι να αναγνωρίσουμε πού να κατευθύνουμε την λεπτομερή παρακολούθηση», είπε ο Huss. 

Ο Lambiel είπε ότι οι τοποθεσίες με αλληλεπιδράσεις παγετώνα-μόνιμου πάγου πάνω από 3.000 μέτρα θα χρειάζονταν τώρα περισσότερη έρευνα. Αλλά είναι δύσκολο να τις προσεγγίσει κανείς και να τις παρακολουθήσει. 

Ο παγετώνας Birch βυθίστηκε στην πλευρά της κοιλάδας. Ο Steiner είπε: «Πιθανώς ο ταχέως μεταβαλλόμενος μόνιμος πάγος μπορεί να παίξει κάποιο ρόλο. 

«Αυτό είναι ανησυχητικό γιατί σημαίνει ότι τα βουνά γίνονται πολύ πιο ασταθή».

Γεωδίφης με πληροφορίες © 2025 AFP

http://geologyscience.konfidenciale.com/how-switzerlands-birch-glacier-collapsed/