Το μυστηριώδες «μεγατσουνάμι» που συγκλόνισε ολόκληρο τον κόσμο για 9 ημέρες

Δρυφορική εικόνα Copernicus Sentinel-2 του φιόρδ Dickson στην Ανατολική Γροιλανδία. Από: Thomas Monahan.

Τα μέγα τσουνάμι της Γροιλανδίας.Πρώτη άμεση παρατήρηση των παγιδευμένων κυμάτων που συγκλόνισαν τον κόσμο.

Τον Σεπτέμβριο του 2023, παρατηρήθηκε ένα παράξενο παγκόσμιο σεισμικό σήμα που εμφανιζόταν κάθε 90 δευτερόλεπτα για εννέα ημέρες - και επαναλαμβανόταν ένα μήνα αργότερα. Σχεδόν ένα χρόνο αργότερα, δύο επιστημονικές μελέτες πρότειναν ότι η αιτία αυτών των σεισμικών ανωμαλιών ήταν δύο μεγάλα τσουνάμι που προκλήθηκαν σε ένα απομακρυσμένο φιόρδ της Ανατολικής Γροιλανδίας από δύο μεγάλες κατολισθήσεις που σημειώθηκαν λόγω της θέρμανσης ενός ανώνυμου παγετώνα.

Τα κύματα θεωρούνταν ότι είχαν παγιδευτεί στο σύστημα των φιόρδ, σχηματίζοντας στάσιμα κύματα (ή seiche) που κυματίζονταν μπρος-πίσω, προκαλώντας τα μυστηριώδη σήματα.

Ωστόσο, μέχρι σήμερα δεν υπάρχουν παρατηρήσεις αυτών των σεισμών που να επιβεβαιώνουν αυτή τη θεωρία. Ακόμη και ένα δανικό στρατιωτικό πλοίο που επισκέφθηκε το φιόρδ τρεις ημέρες μετά την έναρξη του πρώτου σεισμού δεν παρατήρησε το κύμα που έτρεμε τη Γη.

Σε μια νέα μελέτη, ερευνητές του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης χρησιμοποίησαν νέες τεχνικές ανάλυσης για να ερμηνεύσουν δεδομένα δορυφορικής αλτιμετρίας. Αυτή η μέθοδος μετρά το ύψος της επιφάνειας της Γης (συμπεριλαμβανομένου του ωκεανού) καταγράφοντας πόσο χρόνο χρειάζεται ένας παλμός ραντάρ για να ταξιδέψει από έναν δορυφόρο στην επιφάνεια και πίσω. Η εργασία δημοσιεύεται στο Nature Communications .

Μέχρι σήμερα, τα συμβατικά δορυφορικά υψόμετρα δεν ήταν σε θέση να καταγράψουν στοιχεία του κύματος λόγω των μεγάλων διαστημάτων μεταξύ των παρατηρήσεων και του γεγονότος ότι λαμβάνουν δείγματα δεδομένων ακριβώς κάτω από το διαστημόπλοιο, παράγοντας μονοδιάστατα προφίλ κατά μήκος της επιφάνειας της θάλασσας. Αυτό τα καθιστά ανίκανα να απεικονίσουν τις διαφορές στο ύψος του νερού που απαιτούνται για τον εντοπισμό των κυμάτων.

Αυτή η μελέτη χρησιμοποίησε δεδομένα που συλλέχθηκαν από τον νέο δορυφόρο Surface Water Ocean Topography (SWOT) , ο οποίος εκτοξεύτηκε τον Δεκέμβριο του 2022, για να χαρτογραφήσει το ύψος του νερού στο 90% της επιφάνειας της Γης.

Στην καρδιά της ανάλυσης SWOT βρίσκεται το πρωτοποριακό όργανο Kaband Radar Interferometer (KaRIn), το οποίο χρησιμοποιεί δύο κεραίες τοποθετημένες σε ένα βραχίονα 10 μέτρων εκατέρωθεν του δορυφόρου. Αυτές οι δύο κεραίες συνεργάζονται για να τριγωνοποιήσουν τα σήματα επιστροφής που ανακλώνται από τον παλμό του ραντάρ, επιτρέποντάς τους να μετρούν τα επίπεδα των ωκεανών και των επιφανειακών υδάτων με πρωτοφανή ακρίβεια (ανάλυση έως 2,5 μέτρα) κατά μήκος μιας λωρίδας πλάτους 50 χιλιομέτρων. 

Δορυφορική εικόνα Copernicus Sentinel-2 του Φιόρδ Ντίξον στην Ανατολική Γροιλανδία με τις παρατηρούμενες μετρήσεις ύψους της επιφάνειας της θάλασσας από τον δορυφόρο SWOT του κύματος που σείστηκε η Γη στις 11 Οκτωβρίου, σε επικάλυψη. Από: Thomas Monahan.

Χρησιμοποιώντας δεδομένα KaRIn, οι ερευνητές δημιούργησαν χάρτες υψομέτρου του Φιόρδ της Γροιλανδίας σε διάφορα χρονικά σημεία μετά τα δύο τσουνάμι. Αυτοί έδειξαν σαφείς πλαγιές κατά μήκος του καναλιού με υψομετρικές διαφορές έως και δύο μέτρα. Το κρίσιμο σημείο είναι ότι οι πλαγιές σε αυτούς τους χάρτες εμφανίζονταν σε αντίθετες κατευθύνσεις, δείχνοντας ότι το νερό κινούνταν προς τα πίσω και προς τα εμπρός κατά μήκος του καναλιού.

Για να αποδείξουν τη θεωρία τους, οι ερευνητές συνέδεσαν αυτές τις παρατηρήσεις με μικρές κινήσεις του φλοιού της Γης που μετρήθηκαν χιλιάδες χιλιόμετρα μακριά. Αυτή η σύνδεση τους επέτρεψε να ανακατασκευάσουν τα χαρακτηριστικά του κύματος, ακόμη και για περιόδους που ο δορυφόρος δεν το παρατήρησε. Οι ερευνητές ανακατασκεύασαν επίσης τις καιρικές και παλιρροιακές συνθήκες για να επιβεβαιώσουν ότι οι παρατηρήσεις δεν θα μπορούσαν να έχουν προκληθεί από ανέμους ή παλίρροιες.

Ο επικεφαλής συγγραφέας Thomas Monahan (φοιτητής DPhil, Τμήμα Μηχανικής Επιστήμης, Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης) δήλωσε: «Η κλιματική αλλαγή προκαλεί νέα, απαρατήρητα ακραία φαινόμενα. Αυτά τα ακραία φαινόμενα αλλάζουν ταχύτερα σε απομακρυσμένες περιοχές, όπως η Αρκτική, όπου η ικανότητά μας να τα μετράμε χρησιμοποιώντας φυσικούς αισθητήρες είναι περιορισμένη. Αυτή η μελέτη δείχνει πώς μπορούμε να αξιοποιήσουμε την επόμενη γενιά τεχνολογιών δορυφορικής παρατήρησης της Γης για να μελετήσουμε αυτές τις διαδικασίες».

«Το SWOT αλλάζει τα δεδομένα για τη μελέτη των ωκεάνιων διεργασιών σε περιοχές όπως τα φιόρδ, τις οποίες οι προηγούμενοι δορυφόροι δυσκολεύονταν να δουν.»

Ο συν-συγγραφέας καθηγητής Thomas Adcock (Τμήμα Μηχανικής Επιστήμης, Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης) δήλωσε: «Αυτή η μελέτη αποτελεί παράδειγμα του πώς η επόμενη γενιά δορυφορικών δεδομένων μπορεί να επιλύσει φαινόμενα που παρέμεναν μυστήριο στο παρελθόν».

«Θα μπορέσουμε να αποκτήσουμε νέες γνώσεις σχετικά με τα ακραία φαινόμενα των ωκεανών, όπως τα τσουνάμι, οι καταιγίδες και τα αλλόκοτα κύματα. Ωστόσο, για να αξιοποιήσουμε στο έπακρο αυτά τα δεδομένα, θα χρειαστεί να καινοτομήσουμε και να χρησιμοποιήσουμε τόσο τη μηχανική μάθηση όσο και τις γνώσεις μας για τη φυσική των ωκεανών για να ερμηνεύσουμε τα νέα μας αποτελέσματα».

Γεωδίφης με πληροφορίες από το Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης

https://www.ox.ac.uk/

https://phys.org/news/2025-06-greenland-mega-tsunamis-shook-world.html

 Observations of the seiche that shook the world, Nature Communications (2025). DOI: 10.1038/s41467-025-59851-7. www.nature.com/articles/s41467-025-59851-7