Η γιορτή της Αγίας Άννας, η χρονιά των εμπρηστών και η μεγαξηρασία του 1540

Στην μνήμη των δύο νέων παιδιών που χάθηκαν σήμερα, με το Canadair στην πύρινη λαίλαπα. Του κυβερνήτη σμηναγού Χρήστου Μουλά, 34 ετών και του συγκυβερνήτη, ανθυποσμηναγού Περικλή Στεφανίδη, 27 ετών.

Τα τελευταία χρόνια, ο κόσμος βρίσκεται αντιμέτωπος με θερμοκρασίες ρεκόρ ωστόσο, ιστορικά, πάντα υπήρχαν κύματα καύσωνα σε όλο τον κόσμο που χαρακτηρίζονταν από ασυνήθιστα υψηλές θερμοκρασίες, τα οποία οδήγησαν σε αρκετούς θανάτους και μεγάλες υλικές απώλειες.

Ένα από αυτά συνέβη το 1540, από μία ακραία μέγα- ξηρασία που διήρκησε 11 μήνες και ταλαιπώρησε έντονα την Ευρώπη.

Το κύμα καύσωνα και «μεγάλης ξηρασίας» του 1540 είδε τους εφημερίους να παρακαλούν τον Θεό για βροχή και τους στρατιώτες να φρουρούν τις βρύσες. Το καλοκαίρι  είδε εργάτες να καταρρέουν σε χωράφια και ποτάμια να ξεραίνονται [Φωτογραφία: Heritage Art/Heritage Images].

Όλα ξεκίνησαν στη βόρεια Ιταλία, με έναν χειμώνα που έμοιαζε με Ιούλιο. Ούτε μια σταγόνα δεν έπεσε από τον Οκτώβριο του 1539 έως τις αρχές Απριλίου 1540.

Ο Ελβετός ιστορικός Christian Pfister περιέγραψε τα γεγονότα του 1540 σε μια συνέντευξη σε εφημερίδα:«Για 11 μήνες, πρακτικά δεν υπήρχε βροχή, οι θερμοκρασίες ήταν 5-7 βαθμοί Κελσίου πάνω από τις κανονικές τιμές για τον 20ο αιώνα, σε πολλά μέρη οι καλοκαιρινές θερμοκρασίες πρέπει να έχουν ξεπεράσει τους 40 °C .Πολλά δάση στην Ευρώπη τυλίχτηκαν στις φλόγες, ο πνιγμένος καπνός σκοτείνιασε τον ήλιο, ούτε μια καταιγίδα δεν αναφέρθηκε το καλοκαίρι του 1540. Το νερό ήταν ήδη λιγοστό τον Μάιο, τα πηγάδια και οι πηγές είχαν στεγνώσει, οι μύλοι σταμάτησαν, οι άνθρωποι λιμοκτονούσαν, τα ζώα σφαγιάστηκαν. Οι εκτιμήσεις είναι ότι το 1540 μισό εκατομμύριο άνθρωποι πέθαναν, κυρίως από δυσεντερία».

Το έτος 1540, υπήρξε ένας ασυνήθιστα υψηλός αριθμός πυρκαγιών πόλεων, που ξεπέρασε μόνο κατά την κορύφωση του Τριακονταετούς Πολέμου[1618-1648], σε μια χρονιά χωρίς μεγάλες πολεμικές ζημιές. 

Στο Einbeck, το Kumme Wasser, ένα ρέμα που διέρρεε την πόλη, πιθανότατα στέγνωσε. 

Την ημέρα «Annentag» [την ημέρα της Αγίας Άννας], στις 26 Ιουλίου, ξέσπασε πυρκαγιά και ολόκληρη η πόλη καταστράφηκε από την πυρκαγιά της πόλης του Άινμπεκ, με 100 έως 500 ανθρώπους να χάσουν τη ζωή τους. 

Υπάρχουν αρχεία για 32 επιπλέον πυρκαγιές πόλεων στη γερμανική επικράτεια για το έτος 1540. 

Οι πυρκαγιές εκδηλώθηκαν σε μια περίοδο πολιτικών και θρησκευτικών συγκρούσεων γύρω από τη Μεταρρύθμιση. Σε πολλές περιπτώσεις, ο εμπρησμός ήταν ύποπτος ως η αιτία των πυρκαγιών, υποτίθεται ότι υποκινούνταν από αντιπροτεσταντικά αισθήματα. Οι τυχοδιώκτες και οι επαίτες συχνά ήταν αποδιοπομπαίοι τράγοι, οδηγώντας σε μια γνήσια παράνοια σχετικά με τους εμπρηστές. 

Το έτος 1540 έγινε γνωστό και ως «Mordbrenner-Jahr» [Έτος των Εμπρηστών].

Οι καιρικές συνθήκες του 1540 παρουσιάζουν μια παράδοξη κατάσταση αφού αυτή η εξαιρετική χρονιά συνέβη κατά τη Μικρή Εποχή των Παγετώνων, η οποία διήρκεσε περίπου από τις αρχές του 15ου έως τα μέσα του 19ου αιώνα. Ωστόσο, το ερώτημα που τίθεται από ορισμένες μελέτες εστιάζει περισσότερο στο κατά πόσο αυτό το μοναδικό γεγονός θα μπορούσε να χρησιμεύσει ως «σχεδιασμός» για τις μελλοντικές κλιματικές εξελίξεις σε αυτό το γεωγραφικό πλαίσιο. 

Σύμφωνα με αρκετές επιστημονικές μελέτες, τις τελευταίες δεκαετίες υπάρχει σαφής τάση παγκοσμίως προς το σχηματισμό θερμών και ξηρών κλιμάτων. Με την περαιτέρω θέρμανση, πιθανότατα θα συμβεί η εξαφάνιση των υπαρχόντων κλιματικών ζωνών και η δημιουργία νέων στην Κεντρική Ευρώπη,παρόμοια με ό,τι συνέβη τουλάχιστον σε κάποιο βαθμό σχεδόν πριν από 500 χρόνια.

Ο Δρ.Wetter, ένας κλιματολόγος, πιστεύει ότι είναι θέμα χρόνου να έρθει ένα αποκαλυπτικό καλοκαίρι όπως αυτό του 1540. Η έρευνα του προτείνει ένα τέτοιο καλοκαίρι στη σύγχρονη κοινωνία που θα έφερνε εκτεταμένες και μακροχρόνιες διακοπές ρεύματος, σοβαρές ελλείψεις νερού και μαζικό θάνατο ζώων. 

«Κατά τη γνώμη μου, δεν έχουμε δει τίποτα τόσο κακό όσο το 1540», είπε ο Wetter. «Αλλά προφανώς κινούμαστε προς αυτή την κατεύθυνση. Δυστυχώς, είμαι αρκετά πεπεισμένος ότι θα δούμε παρόμοια πράγματα στο εγγύς μέλλον».

Ο επόμενος μεγάλος καύσωνας συνέβη τον Ιούλιο του 1757 με το πιο ζεστό καλοκαίρι στην Ευρώπη από το 1540 και μέχρι το 2003.

Τα κύματα καύσωνα αποτελούν πραγματικό κίνδυνο σε ορισμένες περιοχές του κόσμου και μπορεί να ευθύνονται για χιλιάδες ζωές καθώς άνθρωποι συχνά πεθαίνουν κατά τη διάρκεια των κυμάτων καύσωνα λόγω ξηρασίας ή υποκύπτουν σε ασθένειες που σχετίζονται με τη ζέστη, όπως η θερμοπληξία.

Γεωδίφης

Πηγές:

1.The year-long unprecedented European heat and drought of 1540, a worst case- Wetter, Oliver; et al. (2014). 

2.The 1540 ‘megadrought’ heatwave... 

https://inews.co.uk/news/1540-megadrought-heatwave-beg-for-rain-1739942

3.The 1540 megadrought...

https://www.smithsonianmag.com/history/this-summers-drought-is-europes-worst-in-500-years-what-happened-last-time-180980711/