Οι εκκλησίες του Κάστρου της Αντιμάχειας

Στη φωτογραφία η Αγία Παρασκευή του Κάστρου της Αντιμάχειας την δεκαετία του ΄90.

Το Κάστρο της Αντιμάχειας χτίστηκε τον 14ο αιώνα κατά την διοίκηση του Χελιόν ντε Βιλνέβ και είναι φτιαγμένο εξ΄ολοκλήρου από ντόπια υλικά.

Στο βορειοανατολικό σημείο του μεσαιωνικού Κάστρου υπάρχει η μεγάλη πύλη και ο επιβλητικός προμαχώνας Del Carretto. 

Προχωρώντας κανείς την ανηφορική κάπως είσοδο διακρίνει τὰ μαρμάρινα σκαλοπάτια να φέρουν ακόμη τα βαθειά ίχνη των πετάλων των αλόγων. 

Δεξιὰ καὶ αριστερά βλέπει κανείς τοὺς μικροὺς πυργίσκους καὶ τὶς μικρὲς αποθήκες πολεμικών υλικών. Σκόρπια μάρμαρα πέτρες που κρύβουν πολλά χρόνια τοποθετημένες σὲ διάφορα σημεία θυμίζουν παλιά μεγαλεία. 

Επίσης υπάρχει ακόμη η βάση του οθωμανικού μιναρέ που κάποτε δέσποζε στο Κάστρο και που έπαθε ζημιές από κάποιο σεισμό του 19ου αιώνα όσο και του 2017.

Στο Κάστρο της Αντιμάχειας σήμερα διακρίνονται 5 εκκλησίες από τις οποίες οι δύο παραμένουν ανώνυμες, ενώ ο Εβλιγιά Τσελεμπί κάνει λόγο για 8 ή ακόμη 9 χριστιανικές και ένα τζαμί. 

Γνωστές σήμερα είναι ο ναός της Παναγίας της Λεμονίτισσας [παραφθορά της λέξης Ελεημονήτρια] δυτικά, που υπήρχε στις αρχές του 19ου αιώνα σύμφωνα με τους Κώδικες της Μητρόπολης και ίσως έπαθε ζημιές από την έντονη σεισμική δραστηριότητα του 19ου αιώνα , και ο Αγιος Νικόλας με την Αγία Παρασκευὴ στὸ κεντρικὸ μέρος του κάστρου που έχουν αποκατασταθεί. 

Μεγάλης αξίας εικόνες υπήρχαν στο τέμπλο της Αγίας Παρασκευής, τις οποίες όμως δυστυχώς στον πόλεμο οι Γερμανοί κατέστρεψαν.

Βρέθηκε επίσης θησαυρός, η περιουσία δηλαδὴ των δύο εκκλησιών από τους κατακτητές, που εκρύπτετο στο ιερό της Αγίας Παρασκευής και ο οποίος απαλλοτριώθηκε με συνοπτικές διαδικασίες, αυτό άκουσα από παλιούς Καρδαμιώτες. 

Στο οδοιπορικό του στην Ελλάδα  [1668-1771] ο οθωμανός περιηγητής Τσελεμπί, αναφέρει το Κάστρο της Αντιμάχειας και λέει τα εξής:

«Θυμίζω πως οι άπιστοι από πείσμα δεν παρέδωσαν αυτό το καστρο, ενώ όλα τα άλλα είχαν κατακτηθεί. Έτσι ήρθε ο Αρχιναύαρχος Παλάκ Μουσταφά Πασάς με 200 γαλέρες και ο στρατηγός Ρουστέμ Πασάς από τη στεριά και μέσα σ' ένα μήνα με τη βοήθεια του Θεού, το κατέλαβαν κι έσφαξαν όλους τους απίστους». Αυτό είναι το χρονόγραμμά του: «Ο Δημιουργός των πάντων ας προσφέρει παντοτινά στους πιστούς του». Ανήκει στο σαντζάκι της Κω κι είναι βακούφι του Σουλεϊμάν Χαν. Έχει πολλά πολεμοφόδια. Το κάστρο απέχει από τη θάλασσα όση απόσταση διανύει μια βολή κανονιού, έχει περίμετρο χίλια οχτακόσια βήματα και γύρω του απότομο γκρεμό σε ύψος δέκα μιναρέδων. Δεν υπάρχει τάφρος. Η Μεσόγειος φαίνεται από το κάστρο σαν ένας στενός κόλπος. Σύμφωνα με τους Έλληνες ιστορικούς φτιάχτηκε από τον ιδρυτή της Ισταμπούλ, τον Γιάνκο μπιν Μαντιγιάν. Όλα τα σπίτια είναι χτισμένα πάνω σε ψηλούς βράχους. Είναι συνολικά 3800. Υπάρχουν μια μουσουλμανική γειτονιά και τρεις απίστων με οχτώ εκκλησίες, ενώ δεν υπάρχουν Εβραίοι, Αρμένιοι και Κόπτες (γύφτοι). Το μικρό τζαμί Σουλεϊμάν Καν ήταν πριν εκκλησία. Χωρά μόνο εκατό ανθρώπους. Υπάρχουν δέκα καταστήματα. Μια διπλή σιδερένια πύλη βλέπει προς τα δυτικά και μπρος απ' αυτήν υπάρχει ένας μεγάλος προμαχώνας. Δεν υπάρχει βαρόσι έξω από το κάστρο. Το τείχος έχει περίμετρο 1067 βήματα και είκοσι μικρούς πύργους. Δέκα μέρες το χρόνο οι Κώοι έρχονται με τα άλογα, τα μουλάρια και τα γαϊδούρια τους για να πάρουν νερό από τις εβδομήντα στέρνες του Κάστρου. Κάθε ένας έχει πέντε με δέκα γαϊδάρους. Από την κορυφή του κάστρου φαίνεται το νησί της Κρήτης που απέχει εκατόν τριάντα μίλια. Το νερό και το κλίμα κάνουν τους άντρες και τις γυναίκες αξιέραστους. Οι γυναίκες κυρίως είναι πολύ ελκυστικές. Οι ντόπιοι είναι φιλόξενοι. Φορούν αλγερινές φορεσιές. Το κάστρο αυτό βρίσκεται ακριβώς στη μέση του νησιού. Συνεχίσαμε στα δυτικά, μετά στα νότια για τέσσερις ώρες μέσα από βουνά και πετρότοπους, κυνηγώντας πέρδικες».

Ακόμη και σήμερα μένω θαμπωμένος καὶ ναρκωμένος πραγματικὰ από το Κάστρο με την πλούσια ιστορία, που δυστυχώς έχει εγκαταλειφθεί και από καιρό είναι αφημένο στην τύχη του.

Μπορεί να άντεξε σε σεισμούς, πολιορκίες, κατακτητές αλλά η αδιαφορία της πολιτείας και των αρμοδίων οργάνων πραγματικά δοκιμάζει τα όρια της δικιάς μας υπομονής και των φιλοξενούμενων.

Τι κι άν έγινε η πλήρης αποκατάσταση του την δεκαετία του ΄90, σήμερα στην κυριολεξία ρημάζει. 

Είναι τόσο δύσκολο να βρεθεί μία λύση για ένα κόσμημα της κώτικης πολιτιστικής κληρονομιάς; Ο Δήμος αδιαφορεί, το Επαρχείο σφυρίζει αδιάφορα και η Αρχαιολογία τι κάνει; Αν δεν μπορούν ας δωθεί στο σύνολο του σε ιδιώτη. Ποιον εξυπηρετεί αυτή η αρρωστημένη κατάσταση; Γιατί μαράζει;

Γεωδίφης

Πηγές:

1.Ιστορία των Σεισμών της Κω,2018-2023

2.Πολιορκία της Κω από τους Τούρκους το 1457-Ζ.Τσιρπανλή

https://geogeodifhs.blogspot.com/2022/05/1457.html

3.Οδοιπορικό στην Ελλάδα [1668-1771] -Ε.Τσελεμπί

4.Προφορικές μαρτυρίες Μ.Ιερομνήμων,Τ.Κουτσουράδης

5.Κάστρο της Αντιμάχειας-Γ.Σακέλλη

6. Κάστρο Αντιμάχειας,  Υπουργείο Πολιτισμού 

http://odysseus.culture.gr/h/3/gh352.jsp?obj_id=19638

7. Αντιμάχεια Κώα-Γ.Μαστορόπουλος, 2002

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΚΟ ΥΛΙΚΟ

Αγιος Νικόλαος στο Κάστρο της Αντιμάχειας, δεκαετία ΄90.

Το εσωτερικό του Κάστρου, από  το πανοράμιο.Tο φρούριο έχει έκταση 26.250 μ2 και περίμετρο τειχών 970 μ., από τα οποία σώζονται η ΒΔ πλευρά και ελάχιστα τμήματα της Ν πλευράς.Είναι χτισμένο στο οροπέδιο της Αντιμάχειας που φτιάχτηκε πριν από 161000 χρόνια από την Μεγάλη Έκρηξη του υποθαλάσσιου ηφαιστείου της Αβύσσου το οποίο συναντάται μεταξύ Ακρ. Χελώνας,Γυαλιού και Στρογγυλής. Είναι σε στρατηγική θέση, ελέγχει το στενό Κεραμεικού και τον Δίαυλο Κω-Νισύρου παρόλο που δεν διαθέτει φυσικά στοιχεία οχύρωσης.Για τους Οθωμανούς ήταν μεγάλης σπουδαιότητας και το διατήρησαν σε πολύ καλή κατάσταση.Η πιο σημαντική ιστορική στιγμή ήταν η πολιορκία τον Ιούνιο του 1457 από τους Οθωμανούς. Τότε 15 Ιππότες και 200 ντόπιοι αντιστάθηκαν αποτελεσματικά για 23 μέρες και ανάγκασαν εχθρικό στρατό από 16000 Οθωμανούς να λύσει την πολιορκία και να φύγει άπρακτος από τη νησί.Το 1493 ένας μέγιστος σεισμός τουλάχιστον 6.8 βαθμών από το Ρήγμα της Κω το κατέστρεψε και το ξαναέφτιαξαν οι Ιωαννίτες κατά την ηγεσία του Μεγάλου Μάγιστρου d Aubusson [1476-1503]. Αργότερα ο Μάγιστρος F. del Carretto [1513-1521] έφτιαξε τον προμαχώνα στην είσοδο του όπου υπήρχε ανασηκωνόμενη γεφυρόπορτα.Μετά την κατάληψη του νησιού από τους Οθωμανούς το 1522, στο κάστρο εγκαταστάθηκε ολιγάριθμη φρουρά όπου ζούσε χριστιανικός πληθυσμός και για αυτό τον λόγο υπήρχαν οι ορθόδοξες εκκλησίες.Μετά την Επανάσταση του 1821 έδιωξαν τους χριστιανούς κατοίκους και έτσι ιδρύθηκε το σημερινό χωριό της Αντιμάχειας και ο οικισμός της Παλαιάς Καρδάμαινας. Στο φρούριο έμεινε μόνο η οθωμανική φρουρά, το εγκατέλειψε πιθανώς μετά από τον σεισμό του 1863 ή ακόμη μετά από την έντονη σεισμική δραστηριότητα του 19ου αιώνα και έτσι το κάστρο ερήμωσε.

Οι εκκλησίες του Κάστρου της Αντιμάχειας.Στην δυτική πλευρά υπάρχει η Γωνιά τοῦ Σκλάβου. Επειδὴ απ' εκεί όπως λέγεται κάποιος χριστιανός, πληροφορήθηκε ότι έφτασε διαταγὴ γιὰ τὴν θανάτωση των εντός ευρισκομένων χριστιανών, και για να μη  πέσει στα χέρια των κατακτητών έπεσε στὸ κενὸ από το καντούνι αυτό του κάστρου της Αντιμάχειας.

Το ιερό της Αγ.Παρασκευής 1912-1913;

Αγιογραφίες της Αγ.Παρασκευής, δεκαετία ΄90.

Αγιος Νικόλαος του Κάστρου. Από  πανοράμιο.

Εδω υπήρχε το τζαμί του Κάστρου, του Σουλεϊμάν Χαν που πριν ήταν εκκλησία κατά τον Εβλιά. Φωτογραφίες του Τίμου Κουτσουράδη.

Η «Δεύτερη Χώρα της Κω», ο οικισμός στο μεσαιωνικό Κάστρο της Αντιμάχειας γύρω στο 1520,  με τις εκκλησίες της Ελεημονήτριας, του Αγ.Νικολάου και της Αγ. Παρασκευής σε σκίτσο, κατά τον  Γ.Μαστορόπουλο, από το βιβλίο Αντιμάχεια Κώα,2002 . Έκδοση του Δήμου Ηρακλειδών.