Αποκλεισμένος από τον κόσμο σε ένα σκάφανδρο...
Κατάδυση με σκάφανδρο κάπου μεταξύ Σύμης και Ρόδου, στην ιταλοκρατούμενη Δωδεκάνησο της δεκαετίας του ‘20.
«Οἱ δύτες μὲ τὸ σκάφανδρο βουτοῦν ἀπὸ καΐκια εἰδικῆς κατασκευῆς μὲ πλώρη στρογγυλή , τὰ λεγόμενα ἀχταρμάδες , σὲ βάθος 35 - 40 ὀργιὲς όπου μποροῦν νὰ ἐργαστοῦν μία καὶ δύο ὧρες συνέχεια» λέει η Αθηνά Ταρσούλη, την δεκαετία του 40.
«Καὶ νιώθοντας ἀποκλεισμένος ἀπ ̓ τὸν κόσμο σ ̓ ἕνα σκάφανδρο , ἔπαιρνε ἐκεῖ μέσα, σὰ σήματα ἀπ ' τοὺς ἀνθρώπους, τὶς ἀναμνήσεις του καὶ στιγμιότυπα μὲ τοὺς δικούς του, ἀπίθανα μακρινά...», γράφει ο Τάσος Αναστασιάδης το 1967.
Το πρώτο στεγανό σκάφανδρο, μία λέξη γαλλική scaphandre δανεισμένη από την ελληνική προερχόμενη από την ένωση λέξεων [σκάφη και ἀνήρ], αναπτύχθηκε στην Αγγλία γύρω στο 1837.
Μετά από σχεδόν 25 χρόνια έφτασε στις ελληνικές θάλασσες και για πρώτη φορά παρουσιάστηκε η τότε επαναστατική μέθοδος από τον Φώτη Μαστορίδη.
Όμως την πρώτη κατάδυση με σκάφανδρο λέγεται ότι έκανε γυναίκα, η Ευγενία Βγενιό[όπως ήταν γνωστή στη Σύμη] στο λιμάνι της Σύμης τον 19ο αιώνα.
Η Ευγενία από την Λήμνο, γυναίκα του Συμιακού Μαστορίδη, τόλμησε πρώτη να φορέσει το 1863, το «φόρεμα» όπως το έλεγαν, το σκάφανδρο για να πάρουν θάρρος και να το χρησιμοποιήσουν οι δύτες που μέχρι τότε βουτούσαν γυμνοί.
Με αυτό τον τρόπο ο δύτης με σκάφανδρο είχε τη δυνατότητα να μείνει στο βυθό περισσότερη ώρα από ότι ένας γυμνός, χωρίς στολή δύτης.
Φέροντας ο «πολεμιστής» του βυθού την κατάλληλη ενδυμασία [στολή, περικεφαλαία, χάλκινο θώρακα, παπούτσια, βαρίδια στο στήθος] με μια χειροκίνητη αεραντλία με έμβολα έστελνε μέσω ενός σωλήνα, που ονομαζόταν μαρκούτσι, φυσικό αέρα στην περικεφαλαία.
Όμως η επαναστατική μέθοδος έκρυβε παγίδες άγνωστες σε πολλούς, κάτι που αγνοούσαν οι χρήστες. Βουτούσαν χωρίς σταματημό και με χρήση αλόγιστη.
Όταν άρχισαν οι θάνατοι και οι παραλύσεις, κανείς δεν ήξερε τι έφταιγε.Η αιτία του αποκαλύφθηκε από τον Γάλλο γιατρό, φυσικό, δικηγόρο και φυσιολόγο, Πολ Μπερ, ο οποίος έλυσε το μυστήριο αποδίδοντας το κακό στην «Νόσο των δυτών».
Τα σκάφανδρα δεν είχαν σύγχρονο μηχανισμό αποσυμπίεσης και αρκετές φορές, σε μεγάλα βάθη έχαναν χρόνο μέχρι να ανέβουν στην επιφάνεια. Η μακροχρόνια παραμονή μέσα στο νερό, αύξανε τη πίεση στο σκάφανδρο και αυτό «περνούσε» μέσα στο νωτιαίο μυελό, με αποτέλεσμα κατά την ανέλκυση το νευρικό σύστημα να κρατάει περισσότερο άζωτο απ’ ότι έπρεπε. Έτσι οι δύτες εμφάνιζαν παρέσεις, κυρίως σπαστικές, ανάλογης βαρύτητας με το χρόνο συμπίεσης που δεχόταν το νευρικό σύστημα. Στην χειρότερη περίπτωση, ο δύτης πέθαινε.
Η κακή χρήση του μέσα σε λιγότερο από 50 χρόνια απέφερε τραγικά αποτελέσματα. Από το 1866 μέχρι το 1915 καταγράφηκαν σε καταδύσεις με χρήση σκάφανδρου περίπου 10.000 θάνατοι και 20.000 παραλύσεις στα νησιά του Αιγαίου, ενώ την ίδια περίοδο σημειώθηκαν μόνο λίγοι θάνατοι γυμνών δυτών.
Το 1916 τα περισσότερα θύματα στην Δωδεκάνησο προέρχονταν από τη Σύμη, την Κάλυμνο, τη Χάλκη και το Καστελλόριζο.
Γεωδίφης
Πηγές:
1.Wikipedia
2.Dysbarism. A review-Ian M. Calder,1988
https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/0379073886901337?via%3Dihub
3.Ουδετέρα πλευστότητα, μπλογκ του Αλέξη Παπαδόπουλου
http://oudeterapleustotita.blogspot.com/2010/10/1863.html
4.Popi Tsavari/ ΦΒ
Να σας ενημερώσω ότι το Φώταινα από το όνομα του συζύγου της Φώτης δεν ισχύει. Γενικά στη Σύμη δεν προσφωνούμε τις γυναίκες με το όνομα του συζύγου. Εξάλλου στη Σύμη οι οικογένειες ήταν και είναι μητριαρχικές! Η γυναίκα λοιπόν του Φώτη Μαστορίδη λεγόταν Ευγενία Βγενιό στα συμιακά και ήταν από την Λήμνο. Κακώς σε όλες τις δημοσιεύσεις αναφέρεται σαν Φώταινα!
