Η άγνωστη ιστορία του μιναρέ Εσκί
Ο ψηλός, στενός κυλινδρικός πύργος δεν φέρει σταυρό στην κορυφή του, απλά είναι σιδερένια βάση [αλέμ] όπου ήταν τοποθετημένο το μισοφέγγαρο. Ο μιναρές αποτελούσε τμήμα ενός παλαιότερου τεμένους.
Στην φωτογραφία φαίνεται όπως τον βρήκαν οι Ιταλοί με ότι είχε απομείνει από το παλαιότερο Εσκί του 19ου αιώνα.
Ο μιναρές αποκαταστάθηκε μετά τον σεισμό του 1933, τότε τοποθετήθηκε στη βάση του οθωμανική κρήνη [προερχόμενη από κοντινή τοποθεσία]. Η κρήνη που ήταν μέρος του παλαιού τεμένους, δεν κατεδαφίστηκε αλλά είχε επανατοποθετηθεί από τους Ιταλούς στην πλευρά του μιναρέ που βλέπει την Πλατεία Διαγόρα.
Μου είπαν, ότι ήταν το πρώτο ισλαμικό μνημείο του νησιού και ότι έχει καταστραφεί 4 φορές. Κατασκευάστηκε στις αρχές του 16ου αιώνα μ.Χ και αρχικά ήταν θολωτό κτίσμα. Οι Οθωμανοί όταν κατελάμβαναν ένα νέο μέρος ο Σουλτάνος, με δικά του λεφτά, έφτιαχνε το πρώτο τζαμί της πόλης ή μετέτρεπε μια χριστιανική εκκλησία σε μουσουλμανική.
Το Εσκί έχει ανεγερθεί σε παλιό αρχαιολογικό χώρο. Βρίσκεται στα νότια της μυκηναϊκής Ακρόπολης των Σεραγιών. Ηταν το πρώτο λατρευτικό κτίσμα των οθωμανών.Ναοί όπως αυτοί λέγονταν Σελαιτίν Τζαμί δηλαδή ήταν χτίσματα αυτοκρατορικά. Ήταν ένα εντυπωσιακό και ωραίο τζαμί με θόλο όπως είναι σήμερα το Defterdar αλλά πιο επιβλητικό, με πανύψηλο μιναρέ.Αν παρατηρήσετε τη βάση του μιναρέ σήμερα μπορείτε να δείτε πόσο παχύς ήταν και είναι μία ένδειξη ότι ο παλιός ήταν πάρα πολύ ψηλός. Φαινόταν από όλη την πόλη, ίσως από την Αλικαρνασσό και την απέναντι μικρασιατική ακτή.
Έμαθα, ότι σε κάποιο σεισμό έπεσε, καταστράφηκε και ξαναφτιάχτηκε όμως πιο χαμηλός για να αντέχει στους σεισμούς. Ο σεισμός πρέπει να έγινε το 1863, στις 23 Απριλίου και ώρα 21.30, από το Ρήγμα της Χάλκης των 7.5 βαθμών που είχε επίκεντρο κοντά στην Αντίτηλο. Πρόκειται για το συμβάν που κατέστρεψε αρκετά τζαμιά [Καπού Γενέ, οκτάκρουνη οθωμανική κρήνη στην Πλατεία Πλατάνου, κά], χριστιανικά μνημεία [Μητρόπολη] και το βόρειο τμήμα από το μεσαιωνικό τείχος της Κω.
Κώος μουσουλμάνος μου είπε:«Μετά τον σεισμό το τζαμί ξαναχτίζεται αυτή την φορά κεραμοσκέπαστο όχι θολωτό. Τότε εκείνα τα χρόνια δεν υπήρχε ρεύμα και ανάβανε καντήλια. Κάποια στιγμή πήρε φωτιά και καταστρέφεται. Την τρίτη φορά και επειδή η οθωμανική αυτοκρατορία τότε ήταν σε άσχημη οικονομική κατάσταση, φτιάχνεται ένα ορθογώνιο μακρί τζαμί και η σκεπή του ήταν από πατελιά και μεσσιές. Ξανά αυτό το τζαμί πήρε φωτιά για 4η φορά, το αναγείρουν ξανά και λειτούργησε όμως μόνο για 40 ημέρες ως τζαμί. Κατόπιν μετατράπηκε σε αποθήκη φερέτρων. Για αυτό ο κόσμος το έλεγε το Τζαμί των Φερέτρων[Tabutlu Cami]».
Πράγματι μετά τον σεισμό το τέμενος Εσκί δεν επαναναστηλώθηκε, έμεινε μόνο ο μιναρές ορφανός, τον οποίο κράτησαν οι Ιταλοί.
Δεν έπαθε ζημιές από τον σεισμό του 2017 επειδή είχε ανακαινιστεί εκ θεμελίων πριν από 2-3 χρόνια.Ο μιναρές αποτελείται εξ' ολοκλήρου από πετρώματα της κωακής γης.
Γεωδίφης
Πηγές
1. Ιστορία των Σεισμών της Κω, 2018-2023
2. Κώια-Ιακ.Ζαρράφτης
3. Παλιές φωτογραφίες της Κω/ΦΒ
4. Αφηγήσεις προφορικές μουσουλμάνων Κώων
ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΚΟ ΥΛΙΚΟ
Το σοκάκι προς το Εσκί Τζαμί,2019.
Εσκι Τζαμί στην αρχαία ακρόπολη της Κω,σε σκίτσο του Mario Paolini, 1937.
Ο Εσκί μιναρές, ότι έμεινε μετά το σεισμό και την κατάρρευση του τζαμιού.Από το τεύχος Απριλίου 1941 του National Geographic.
Οθωμανική κρήνη-μετά τον σεισμό του 1933-σε κοντινή τοποθεσία, δεν κατεδαφίστηκε αλλά έχει επανατοποθετηθεί από τους Ιταλούς στο τζαμί Εσκί της Πλατείας Διαγόρα[L.Morricone].
Από τον εξώστη του μιναρέ ο μουεζίνης καλούσε τους πιστούς να προσευχηθούν. Οι λέξεις τζαμί και μιναρές προέρχονται από την αραβική, τις χρησιμοποίησαν ως cami και minare αργότερα οι Τούρκοι. Φωτο του Εσκί το 2014, μετά την αποκατάσταση του.
Τζαμί Εσκί, με την οθωμανική κρήνη[κάτω] του παλιού τεμένους, σχετικά πρόσφατη φωτογραφία.