Οι λεβέντες της πολιτισμένης Δύσης και ο Ασκέθρακας

Κάποτε υπήρχε ένα μοναχικό, πολύφυλλο και πολύσκιο δέντρο που έστεκε στο δρόμο από την Αντιμάχεια προς την Κέφαλο Κω και πρόσφερε δροσιά στους ηλιοκαμένους οδοιπόρους οι οποίοι κάθε χρόνο στις 29 Αυγούστου πήγαιναν για το πανηγύρι του Αη Γιαννού του Κουτσοκέφαλου από όλα τα χωριά. Ομως στην κατοχή τον έκαμαν καυσόξυλα «οι λεβέντες της πολιτισμένης Δύσης» για να βράσουν τις χελώνες [για να ξεπεινάσουν]. Στο ιερό δέντρο οι Κεφαλιανές οι πιστικού[δ]αινες με στάμνες περίμεναν για να ξεδιψάσουν τους κουρασμένους και διψασμένους πανηγυριστές [Ν.Ζάρακας].

Ο ασκέθρακας είναι ο Άρκευθος, κωνοφόρο γυμνόσπερμο θάμνος [επιστ. ονομασία Juniperus]. Πρόκειται για  αγριοκυπάρισσο , κοιν. κέδρο. Είναι γνωστός στην χώρα μας και με τις ονομασίες γιουνίπερος και κέδρο [το], ενώ στην Κύπρο λέγεται αόρατος.

Στην Καρδάμαινα το λένε σκεθροκουκιά και στη Νίσυρο σκέθρο από τον κέδρο. Στην αρχαιότητα οι Έλληνες κατανάλωναν τους καρπούς της αρκεύθου γιατί πίστευαν ότι μπορούν να αυξήσουν τη φυσική δύναμη.

Το Άρκευθο της Κεφάλου ίσως είναι το φοινικικό θαμνοκυπάρισσο [Juniperus phoenicea]. Μεγάλος θάμνος ή μικρό δέντρο που φτάνει τα 8 μέτρα και ίσως ήταν ο λόγος που προσέλκυσε τους Φοίνικες στην Αστυπάλαια της Κεφάλου καθώς με αυτό έφτιαχναν τα πλοία τους οι θαλασσοκράτορες της Μεσογείου.

Φυτρώνει σε διάφορους τύπους εδάφους αλλά προτιμά αμμώδη, αργιλώδη και ιδίως τους τόφφους της Κεφάλου. Αναπτύσσεται ακόμη και σε πολύ φτωχά εδάφη όπου άλλα είδη αδυνατούν να αναπτυχθούν. Οι ηλιόλουστες πλαγιές της Κεφάλου υποστηρίζουν το είδος ιδίως όπου το έδαφος αποστραγγίζεται καλά.

Κάποτε αυτά τα δέντρα κάλυπταν όλη τη Κεντρική και τμήμα της Δυτικής Κω.Είναι τοπικά δέντρα που αναπτύσσονται κυρίως σε χαμηλά υψόμετρα κοντά στην ακτή, προτιμούν το ζεστό, ξηρό κλίμα με πολύ φως και μεγαλώνουν σε κισσηρώδες [ασφαλτούχο] ως επί το πλείστον έδαφος. Παρά το γεγονός ότι έχει ένα ρηχό ριζικό σύστημα, μπορεί να επιβιώσει με μόλις 200 χιλιοστά βροχής το χρόνο και έχει ζωή 25 ετών.

Ωστόσο το οικοσύστημα τους στις παράκτιες περιοχές απειλείται περισσότερο από την παρουσία των ανθρώπων και την αλόγιστη τουριστική ανάπτυξη.

Επίσης δεν τα πάει καλά με τις πυρκαγιές, επειδή είναι αρκετά εύφλεκτο και δεν αναγεννάται καλά. Γεγονός που καθιστά αναγκαία την εγκατάσταση νέων  μετά από τη φωτιά. Παλαιότερα η αναγέννηση τους στηριζόταν σε φυσικές διαδικασίες. Η εμφάνιση τους συνδέεται με  τις τεκτονικές και ηφαιστειακές δυνάμεις της περιοχής, ιδίως του Τεταρτογενούς.

Γεωδίφης

Πηγές-Μ.Σκανδαλίδης, Ν.Ζάρακας