Το Λιμάνι της Κω, αρχές του 19ου αιώνα
Γαλλικός Χάρτης της πόλης Κω το 1863 [σε δεδομένα του 1838, Captain Graves].
«Και στα δυτικά, είναι το αρχαίο λιμάνι, το οποίο έχει σχήμα κάπως κυκλικό, με διάμετρο περίπου 202μ., αλλά έχει τελείως βουλιάξει σε βαθμό που δεν μπορούν να μπουν ακόμη και μικρά ελληνικά σκάφη. Μάλιστα η είσοδός του [τώρα όχι μεγαλύτερη από 4,6μ. πλάτος] έχει κλείσει από καλάμια διευκολύνοντας το ψάρεμα.
Το 1801, ένας Σουηδός μηχανικός ήρθε εδώ με 40 εργάτες, και προσφέρθηκε να το καθαρίσει με δικά του έξοδα με την προϋπόθεση ότι θα πάρει ότι βρει μέσα.Το έκανε διότι οι Βενετοί, προτού παραδώσουν την πόλη στους Τούρκους, έριξαν τα πλούτη τους στο λιμάνι. Αλλά οι Τούρκοι απέρριψαν την πρότασή του, διότι πιστεύουν ότι υπάρχουν σημαντικοί θησαυροί σε αυτό μεταξύ άλλων, 4 μεγάλα κανόνια όλα από χρυσό!». Απόσπασμα από την Περιήγηση στο Λεβάντε του ταξιδιώτη W.Turner, 14 Δεκεμβρίου 1815.
Το λιμάνι στο οποίο αναφέρεται ο Turner είναι το αρχαίο δηλαδή αυτό που λειτούργησε από τον 4ο αιώνα π.Χ και κατά τους ρωμαικούς χρόνους μέχρι τον 4ο-6ο αιώνα μ.Χ. Αφορά τον παράλιο χώρο όπου είχαν ιδρυθεί τα αρχαία νεώρια που κατασκευάστηκαν μετά τον μετοικισμό του 366 π.Χ. Πρόκειται για τον εσωτερικό χώρο που υπέστη σημαντικές ζημιές από τα σεισμικά επεισόδια του 334 και ιδίως του 554 μ.Χ.
Η κατάσταση του λιμανιού ίσως βελτιώθηκε κάπως από τις τεχνικές παρεμβάσεις των Ιωαννιτών,ιδίως μετά από την κατασκευή του Κάστρου τον 14ο αιώνα.
Το αρχαίο λιμάνι πάντα ήταν ένα από τα αγαπημένα και προσφιλή θέματα που αναφέρονταν οι περιηγητές του 15ου-19ου αιώνα.
Προφανώς η κατάσταση του λιμανιού, σύμφωνα με την περιγραφή του Turner, οφείλεται σε μεγάλη καθίζηση που υπέστη το τέναγος απο τον μέγιστο σεισμό των 6,8 βαθμών του 1493 μ.Χ από το Ρήγμα Κω. Για τουλάχιστον 3 αιώνες το εσωτερικό λιμάνι ήταν εγκαταλελειμμένο και είχε πέσει σε αχρηστία.
Το μικρό λιμάνι αποτελείται από πάρα πολύ χαλαρά εδάφη που εύκολα ανακινούνται και παρασύρονται από ισχυρούς σεισμούς. Άλλωστε τα πρόδρομα φαινόμενα με την χοάνη που παρατήρησε ο ψαράς 6 μήνες πριν το σεισμικό συμβάν του 2017 υποδηλώνουν ότι είναι ένα εύθραυστο οικοσύστημα ακόμη και σε δονήσεις με μικρότερα μεγέθη.
Πρόκειται για βαλτώδες οικοσύστημα που συνδέεται με παλιούς σεισμούς. Έχει υποστεί επανειλημμένα απότομη βύθιση, ιδιαίτερα κοντά στην παραλία, από ιστορικούς σεισμούς οι οποίοι συγκλόνισαν την περιοχή τουλάχιστον 4 φορές τα τελευταία 1500 χρόνια.Και θα μπορούσε να συμβούν και πάλι. Είναι μία ζώνη επιρρεπής σε ταχεία μείωση στο ύψος κατά τη διάρκεια ενός μεγάλου - πάνω από 6,4 βαθμούς - σεισμού.
Η απότομη βύθιση μπορεί να φτάσει τουλάχιστον 90 εκατοστά δίχως τα λάβουμε υπόψη την εδαφική ροή λόγω ρευστοποίησης που συχνά συνοδεύει τα μεγάλα επεισόδια. Αυτό είναι σημαντικό, δεδομένου μάλιστα ότι η περιοχή είναι ήδη στο επίπεδο της θάλασσας. Αναλύσεις των ιζημάτων είναι πιθανόν να δείξουν θαμμένα επιφανειακά στρώματα υγροτόπων, μία ακόμη απόδειξη ότι έχουν βυθιστεί.
Σχετικά με τι απέγινε ο θησαυρός και τα χρυσά κανόνια του λιμανιού, οι πληροφορίες διίστανται. Άλλοι λένε ότι ακόμη βρίσκονται θαμμένα μέσα στο λιμάνι ενώ κάποιοι λιμανίσιοι μου είπαν ότι μάλλον οι βενετσιάνικοι θησαυροί «απαλλοτριώθηκαν» από πειρατές.
Σε ότι αφορά τον William Turner [5 Σεπτεμβρίου 1792-10 Ιανουαρίου 1867], ήταν βρετανός διπλωμάτης και συγγραφέας.
Το 1811 ήταν στην πρεσβεία της Κων/πολης με τον Sir Robert Liston. Έμεινε στην Ανατολή για 5 χρόνια και κατά το διάστημα εκείνο επισκέφθηκε τα περισσότερα μέρη της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, καθώς και τα νησιά και την ηπειρωτική Ελλάδα.
Ενώ ήταν στη Μικρά Ασία προσπάθησε να μιμηθεί τον Λέαντερ και τον Λόρδο Βύρωνα με το κολύμπι του Ελλήσποντου, αλλά απέτυχε στην προσπάθεια, επισημαίνοντας αργότερα ότι προσπάθησε να κολυμπήσει από την Ασία στην Ευρώπη, ένα πολύ πιο δύσκολο κατόρθωμα από την διέλευση του Λόρδου Βύρωνα από την Ευρώπη στην Ασία.
Ο Βύρωνας απάντησε σε μια επιστολή προς τον εκδότη John Murray που δημοσιεύθηκε εκείνη την εποχή και ο Turner κατέπληξε τον «αντίπαλό» του ανταπαντώντας με παραθέσεις από αρχαίους και σύγχρονους τοπογράφους.
Ο Turner συγκέντρωσε μια μεγάλη συλλογή από αρχαία νομίσματα μέσα από τα ταξίδια του. Δημοσίευσε τα αποτελέσματα των περιηγησεων του το 1820 σε ένα τρίτομο έργο με τίτλο «Journal of a Tour in the Levant».
Γεωδίφης
Πηγές:
1.Journal of a Tour in the Levant-W.Turner
2.Ημερολόγιο ενός προαναγγελθέντος σεισμού,2017
3. Ιστορία των σεισμών της Κω, 2018
4. Παλιές φωτογραφίες της Κω/ΦΒ.
ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΚΟ ΥΛΙΚΟ
Το εσωτερικό λιμάνι της Κω, την δεκαετία του ΄20. Δεξιά της φωτογραφίας στο αλσύλλιο βρέθηκαν τα αρχαία νεώρια από το λιμάνι του 4ου αιώνα π.Χ που αναφέρει ο Στράβων στα γεωγραφικά του...
Στο εσωτερικό λιμάνι της Κω, δεκαετία του ΄30.
Ο αρχαίος βαλτος του λιμανιού.
Χάρτης όπου αποτυπώνεται το όριο της ακτογραμμής και το λιμάνι του 1815.
Παραλιακή οδός, σημερινή Βασ. Γεωργίου το 1912 με αμμώδεις αποθέσεις του 19ου αιώνα.
Το Λιμάνι της Κω σε πανορμαική λήψη την δεκαετία του ΄50.
Το λιμανάκι της Κω από το Κάστρο, δεκαετία ΄50;
Το λιμανάκι την δεκαετία του 50;
Σε πανοραμική φωτογραφία το εξωτερικό λιμάνι της Κω την δεκαετία του 50;
Το εξωτερικό λιμάνι της Κω, δεκαετία 50-60;
Το εξωτερικό λιμάνι της Κω, τέλη της δεκαετίας του 30;
«Στην θέση του αρχαίου λιμανιού της Κω πριν αυτό κατασκευαστεί πρέπει να υπήρχε λίμνη που σχημάτιζε ο Πλατύς Ποταμός του οποίου η κοίτη πρέπει να είναι ευδιάκριτη κοντά στο αμπέλι του Μ.Παρθενιάδη στο Ασκληπιείο καθώς επίσης και στο χωράφι κοντά στην Αγία Αννα εκεί όπου όταν πραγματοποιούσαμε ανασκαφές μετά από 4μ. βρήκαμε το αρχαίο φυσικό έδαφος», αναφέρει στα Κώια του ο Ιάκωβος Ζαρράφτης. Η λίμνη που αναφέρεται ο αρχαιοδίφης πράγματι υπήρχε και η οποία αργότερα εξελίχθηκε σε βαλτώδες οικοσύστημα. Τα ποτάμια ιζήματα που συνάντησε με τον Herzog στην Αγία Αννα είναι πιθανότατα από τον Γλαύκο Ποταμό και όχι τον Πλατύ, έναν αρχαίο ποταμό που ξεδιψούσε τον παμπάλαιο οικισμό της Ακρόπολης στα Σεράγια.
Κως, 1936.
Λιμάνι της Κω, δεκαετία ΄50;
Μέρη αρχαίου πλοίου (στα ελληνικά και λατινικά).Friedrich Lübker's Reallexikon des classischen Alterthums für Gymnasien, ed. Erler, 5. Aufl., Leipzig 1877.