Διαπόρια νησιά του διαύλου Λέρου-Καλύμνου

Ο Βενετός Marco Boschini [1602-1681] ήταν χαρτογράφος, συγγραφέας, ζωγράφος, λιθογράφος και θεωρητικός εικαστικών τεχνών.Στο έργο του με τίτλο L'Archipelago [Το Αρχιπέλαγος, έκδοση του 1658] κατέγραψε 48 αιγαιοπελαγίτικα νησιά με τις ονομασίες και με πλήθος χαρτών και λεπτομερειών, τόσο γεωγραφικών όσο και ιστορικών.

Τον 17ο αιώνα, ο Boschini διέσχισε την βόρεια Κάλυμνο και προφανώς τον πορθμό Λέρου ή διώρυγα Καλύμνου. Χαρτογράφησε το Στενό [συχνά ονομάζεται«Διαπόρι»], την Λεπίδα της Λέρου και 4 νησάκια.

Χρονικά η αποτύπωση των νησιών πρέπει να έγινε πριν από το τσουνάμι του 1650, τότε που η Λεπίδα ήταν ακόμη νησί. Τα 4 νησάκια που κατέγραψε ο Boschini εξακολουθούν να υπάρχουν σήμερα. Είναι η Λέρικα, η Πηγανούσα και τα δύο Γλαρονήσια [το μικρό και το μεγάλο]. 

Πρόκειται για νησίδες που κάποτε ένωναν την Ακρα Τήλου της Καλύμνου με τον Ξηρόκαμπο Λέρου. Ο Ξηρόκαμπος είναι μικρό ψαροχώρι στο νοτιότερο μέρος της Λέρου μία περιοχή της οποίας η ιστορία πάει πέρα από το 550 π.Χ-30 π.Χ που αναφέρουν οι αρχαιολογικές πηγές.

Τα ακατοίκητα Γλαρονήσια αποτελούνται από ασβεστολιθικά πετρώματα, ηλικίας 251-175 εκ.ετών [ακριβώς όπως η Λεπίδα], αποτελούν κομμάτια από την αρχαία υποθαλάσσια οροσειρά Πελαγονική που κυριαρχούσε για εκατοντάδες χιλιάδες χρόνια στον βυθό του Αιγαίου. Εχουν ψηλότερα σημεία 35 και 21 μ. ενώ στην Λεπίδα το μεγαλύτερο ύψος φτάνει τα 313μ. Πρόκειται για ενιαίο τμήμα γης που είχε την ίδια φυσική εξέλιξη και τώρα συναντάται σε δύο διαφορετικά νησιά. 

Πριν από 12.000-10.000 χρόνια το θαλάσσιο στενό της Λέρου-Καλύμνου δεν υπήρχε αφού η στάθμη της θάλασσας κυμαινόταν από περίπου -30 έως -40μ. από την σημερινή.

Τα Διαπόρια [μικρό αβαθές πέρασμα] του διαύλου δηλαδή μικρές βραχονησίδες που σήμερα χρησιμοποιούνται για καταδύσεις και αφήνουν μεταξύ τους μικρά περάσματα για τη διέλευση σκαφών, τότε ήταν μία ενιαία στεριά.

Η Λέρος με την Κάλυμνο ήταν ενωμένες μεταξύ τους και τα Γλαρονήσια αποτελούσαν ιδανικό τόπο κατοίκησης. Το γεγονός αυτό δεν πρέπει να προκαλεί έκπληξη αφού έχει εντοπιστεί υποθαλάσσιος οικισμός [Γ.Πικραμμένος].

Συχνά τέτοια περάσματα ή ακόμη τα τόμπολο [όπως π.χ του Κάβο Κριός, Αλικαρνασσού] προτιμούνταν από τροφοσυλλέκτες για κατοίκηση επειδή παρείχαν αναγκαίους φυσικούς πόρους και κυρίως προστασία αφού περιβάλλονταν από απότομα βραχώδη υψώματα. 

Εκείνη την περίοδο η Κως, Κάλυμνος,Λέρος και Ψέριμος επικοινωνούσαν μεταξύ τους όσο με την Μικρά Ασία.

Διαπόρια νησιά πρέπει να υπήρχαν ανάμεσα στην Κάλυμνο και την Ψέριμο όπως και στην γέφυρα Ψερίμου-Κω. Διαμέσου του Ερμαφρόδιτου Ισθμού δηλαδή της στενής λωρίδας εδάφους ή πολύ ρηχής θάλασσας μετακινούνταν οι νεολιθικοί κάτοικοι όπως και τα άγρια ζώα από την Μικρασία προς τις νησιωτικές συστάδες. Το γεγονός αυτό προϊδεάζει ότι η νεολιθική περίοδος σε αυτή την σχεδόν ενιαία  μακρόστενη γη ξεκίνησε πριν το 10.000 π.Χ. ή λίγο περισσότερο όπως δηλαδή στη Δ.Ασία και όχι το 7.000-6.500π.Χ. που χρονολογούνται οι πρωιμότεροι οικισμοί στην χώρα μας.

Οι νεολιθικοί τροφοσυλλέκτες της περιοχής μάλλον ζούσαν σε οικισμούς με μόνιμες εγκαταστάσεις. Χρησιμοποιούσαν λίθινες λεπίδες και χάλκινα λαξευτά εργαλεία για τις καθημερινές  εργασίες τους [κόψιμο,κυνήγι, κά] και κατεργάζονταν τον πηλό για κεραμική, ειδώλια, κτίσματα και κατασκευές. 

Τα Διαπόρια Νησιά της Ολοκαίνου βρίσκονται σήμερα κάτω από την θάλασσα κυρίως εξαιτίας της κλιματικής αλλαγής, λόγω ανόδου της στάθμης της θάλασσας από λιώσιμο των πάγων, και λιγότερο από την σεισμική δραστηριότητα δηλαδή από το ίδιο φαινόμενο που απειλούνται σήμερα οι παράκτιοι οικισμοί σε όλο τον κόσμο.

Γνωρίζουμε ελάχιστα για τις εξαφανισμένες ατλαντίδες, τους χαμένους κόσμους και τους βυθισμένους οικισμούς του Κεραμεικού Κόλπου. Όμως οι διαπόριες ξέρες ήταν από τα πιο σημαντικά προϊστορικά κέντρα, μετά τις σπηλιές, των νεολιθικών κατοίκων της περιοχής κατά το τέλος της Εποχής των Παγετώνων.

Γεωδίφης

Πηγές
1.Ιστοσελίδα ,Με το Βλέμμα των περιηγητών
2.Τι απόγινε το νησί Λεπίδα;
https://www.geodifhs.com/kappaomegaiotaalpha/lepida
3.Βικιπαίδεια
4.Πληροφορίες,Γ.Πικραμμένος/Facebook

Χάρτες
1.Τα Διαπόρια νησιά από τον χάρτη της Καλύμνου [Calamo]-BOSCHINI Marco, 1658
2. Το στενό  Καλύμνου-Λέρου στις αρχές του 17ου αιώνα
3. Τα Διαπόρια νησιά και ο Ερμαφρόδιτος Ισθμός πριν από 12.000-10.000 χρόνια πριν