«Καρδιά», ένας παμπάλαιος εμπορικός δρόμος της Κω
«Το εμπόδιο είναι ο δρόμος», Μάρκος Αυρήλιος.
Συνοικία Νέα Πόρτα, 1937. Λεπτομέρεια αρχαίου δρόμου που περνούσε κατά την ρωμαική περίοδο μπροστά από τις βεσπασιανές [Νυμφαίο] της Δυτικής Συνοικίας της πόλης.
Nεώτερες έρευνες της αρχαιολογικής υπηρεσίας Κω κάνουν λόγο για αρχαική οδό που υπήρχε στη θέση της ρωμαικής οδού, γεγονός που μαρτυράει ότι πριν από τον σεισμό του 411 π.Χ ένας σπουδαίος, άγνωστος σήμερα δρόμος διέσχιζε την αρχαική πόλη της Κω.
Οι Ρωμαίοι τον έλεγαν Cardo και ήταν γι΄ αυτούς ένας δρόμος βορρά-νότου στις αρχαίες πόλεις τους ,στρατιωτικά στρατόπεδα ή τα γυμνάσια και το στάδιο όπως συμβαίνει στην Κω, ως αναπόσπαστο στοιχείο του σχεδιασμού της πόλης.
Ο δρόμος του Cardo Maximus είναι ακόμα ορατός, όπως και ένα μικρό μέρος από τον αρχαικό. Χτίστηκε σε κεντρικό μέρος της πόλης και πλαισιωνόταν από ναούς, εξέδρες, λουτρά και άλλα δημόσια κτίρια.
Ένα τμήμα του δρόμου - μήκους 120 μέτρων περίπου -ανακαλύφθηκε κατά τη διάρκεια εργασιών εκσκαφής από τους Ιταλούς, όμως δεν είναι γνωστό άν ήταν πλαισιωμένος από σειρές πέτρινων βάθρων, με στεγασμένες κιονοστοιχίες εκατέρωθεν του δρόμου.
Ο Cardo διασταυρώνεται σε ορθή γωνία με τον Decumanus της Κω και κατά κάποιο τρόπο αντανακλά το αρχαίο σχέδιο της πόλης, στις υπώρειες της μυκηναικής Ακρόπολης Κω.
Ο σεισμός του 334 μ.Χ πιθανώς προκάλεσε ζημιές και οριστικά εγκαταλείφθηκε ο δρόμος μετά από τον σεισμό-τσουνάμι του 554 μ.Χ.
Ο cardo ήταν επενδεδυμένος και στις δύο πλευρές με αστικά και θρησκευτικά κτίρια. Η οδός δεν είχε χάσει την εμπορική της ουσία μέχρι τον 6ο αιώνα μ.Χ. Σήμερα μετά από την αποκατάσταση του μπορείτε να την διασχίσετε και να νιώσετε όπως ένιωθαν οι πρόγονοι μας.
Ο Cardo Maximus, ή πιο συχνά ο Cardo ήταν ο κύριος ή κεντρικός δρόμος με προσανατολισμό βορρά-νότου.
Ήταν η κύρια «άρθρωση» ή άξονας της πόλης, το όνομα οποίου προέρχεται από την ελληνική λέξη «καρδιά» και ως εκ τούτου περιβαλλόταν με καταστήματα και πωλητές και χρησίμευε ως κόμβος της οικονομικής ζωής.
Οι περισσότερες ρωμαϊκές πόλεις είχαν επίσης έναν Decumanus Maximus, έναν ανατολικό-δυτικό δρόμο που χρησίμευε ως δευτερεύων κεντρικός δρόμος. Λόγω διαφορετικής γεωγραφίας, σε ορισμένες πόλεις ο Decumanus είναι ο κεντρικός δρόμος και ο Cardo είναι δευτερεύων, αλλά γενικά ο Cardo maximus χρησίμευε ως κύριος δρόμος. Συχνά η Αγορά βρισκόταν στη διασταύρωση του Decumanus και του Cardo ή κοντά σε αυτό.
Στην Κω τα πράγματα ήταν κάπως διαφορετικά κάθως ο ρωμαικός Cardo μάλλον ήταν ο δευτερεύων δρόμος κατά την ρωμαική περίοδο και η Decumana η κύρια οδός που οδηγούσε στην Αγορά από τα προάστια.
Ο Cardo ήταν ο πρόδρομος της σημερινής οδού Π. Τσαλδάρη και έφτανε ως το λιμάνι. Στα ρωμαϊκά χρόνια ο δρόμος πλακοστρώθηκε και τα άκρα του πεζοδρομήθηκαν. Στο νότιο πεζοδρόμιο υπήρχαν πήλινοι αγωγοί νερού, ενώ ο κεντρικός αποχετευτικός αγωγός, φτιαγμένος από κεφαλιανό ιγνιμβρίτη, της ρωμαϊκής οδού εντοπίσθηκε κάτω από το αμαξιτό τμήμα της.
Μία τεχνική που ακολούθησαν και οι Ιταλοί στην νέα πόλη της Κω μετά από τον σεισμό του ΄33.Τα ακάθαρτα νερά αριστερά και τα καθαρά δεξιά, αυτό μπορείς να το παρατηρήσεις ακόμη στην πόλη, μου το έλεγε συχνά η μάνα μου.
Ο πρόδρομος Cardo της ρωμαϊκής οδού, ΒΔ-ΝΑ κατεύθυνσης, ξεκινούσε από τον δυτικό αμυντικό λιμενοβραχίονα, ίσως κοντά στα αρχαία νεώρεια διερχόταν από την Ακρόπολη της Κω [οικ. Μουζάκη και Σοφού έχει βρεθεί αρχαϊκή φάση της οδού σύμφωνα με την αρχαιολογική έρευνα], συνέχιζε παράλληλα ανατολικά του αρχαίου Σταδίου, περνούσε από το συγκρότημα των Μεγάλων Θερμών και συναντούσε τον πρόδρομο του Decumanus.
Cardo στα λατινικά σημαίνει «πόλος», «κεντρικό σημείο» προέρχεται από το ελληνικό «kardio,» δηλαδή την «καρδιά», καθώς υποδήλωνε το κέντρο ενός οικισμού.
