Θάλεια Νικολαΐδου, μία μεγάλη ευεργέτιδα της Κω

Θάλεια Νικολαΐδου, μία μεγάλη ευεργέτιδα της Κω με τον σύζυγο της γιατρό Μιχάλη Παρθενιάδη. Η διαθήκη της αποτέλεσε ένα φλέγον θέμα που απασχόλησε την κωακή κοινωνία στις αρχές του προηγούμενου αιώνα. Φωτογραφία από το αρχείο του Γιώργου και της Περσεφόνης Κουτσουράδη.

Πάνω ἀπό μιά τριακονταετία θ' απασχολήσει την Κοινότητα τῆς Κῶ ἡ τύχη της καλοσσιαίας περιουσίας σε αστικά ακίνητα καί ἀγροκτήματα τῆς Μεγάλης Ευεργέτιδας Θάλειας Παρθενιάδη. 

Στις 6 Ιουλίου του 1898 πέθανε στην Κω ή Θάλεια, σύζυγος του Νισυρίου γιατρού Μιχαήλ Παρθενιάδη, το γένος Αντωνίου Νικολαΐδη, χωρίς τέκνα στη ζωή, τα ο ποία είχαν πεθάνει πριν από αυτή. 

Η Θάλεια ήταν κάτοχος μεγάλης κτηματικής περιουσίας και καθώς δεν είχε κατιόντες κληρονόμους, συνέταξε λίγο πρίν ἀπό τὸ θάνατό της, στις 18 Ιουνίου τοῦ 1898, μυστική διαθήκη, με την οποία άφηνε ένα σημαντικό μερίδιο στο σύζυγό της καθώς επίσης και το δικαίωμα να διαχειρίζεται και να καρποῦται αυτός όλη την άλλη ακίνητη περιουσία της «υπό τον όρον ἵνα μένῃ ἐν τῇ χηρεία». 

Μετά το θάνατο τοῦ συζύγου της ἡ περιουσία της να περιέλθει στην Ορθόδοξη Κοινότητα της πόλης Κω, ὥστε ἀπό τις προσόδους της να συντηρείται το «Αργύρειο Νηπιαγωγείο», που όφειλε να κτίσει ο σύζυγος της στη μνήμη της κόρης τους Αργυρώς καὶ νὰ βοηθοῦνται οἱ άποροι μαθητές και μαθήτριες,

Ο Μιχαήλ Παρθενιάδης συμμορφούμενος προς τη διαθήκη και στη μνήμη των παιδιών του θα κτίσει, πράγματι, το Αργύρειο Νηπιαγωγείο, τὸ ἐκκλησάκι τοῦ Ἁγίου Αντω νίου (στην οδό Γ. Ιωαννίδη) και θα διαθέσει ἀκόμη τὸ ἀπαιτούμενο χρηματικό ποσό για τὴν ἀποπεράτωση του «Μητροπολιτικοῦ οἰκήματος» (σημερινή Παλαιά Μητρόπολη) .Πέντε χρόνια αργότερα, στις 28 Δεκεμβρίου τοῦ 1903, ο Παρθενιάδης ἦρθε σε δεύτερο γάμο. Παντρεύτηκε την Ιουλία Μυλωνά κι εξακολούθησε να κατέχει και να νέμεται ὅλη τὴν περιουσία της πρώην συζύγου του. Θ' αρχίσει τότε μια ατέλειωτη αντιδικία ανάμεσα στην Κοινότητα, που διεκδικούσε την κυριότητα τῶν ἀκινήτων, καί σ' αὐτόν, ποὺ ἀρνιόταν νὰ τὰ παραδώσει.

Ο Παρθενιάδης δικαιολογούσε τη στάση του με τον ισχυρισμό ότι από ὄρος τῆς χηρείας δέν ἦταν γενικός, αλλά μερικός ἀφοροῦσε πέντε κτήματα, μισή μάντρα, καὶ την κινητή περιουσία της Θάλειας. Αυτά μόνο οι αναγκαῖοι κληρονόμοι της Θάλειας μπορούσαν να τα διεκδικήσουν.

Με τον όρο τῆς ἐπικαρπίας είχε το δικαίωμα να κατέχει και να νέμεται τα υπόλοιπα κτήματα και μόνο μετά το θάνατό του δικαιοῦνταν ἡ Κοινότητα νὰ τὰ παραλάβει, ὄχι ὡς υποκατάστατη κληρονόμος, αλλά ως κληροδόχος. 

Αντίθετα ή Κοινοτική Αντιπροσωπεία της πόλης Κῶ ὑποστήριζε ότι ο Μιχαήλ Παρθενιάδης εγκαταστάθηκε ως κληρονόμος τῆς συζύγου του με τον όρο όμως να παραμείνει «ἐν χηρεία». Αρα, ἀφοῦ παρέβηκε τον όρο τῆς χηρείας καί ἦρθε σε δεύτερο γάμο, ἐξέπεσε τῆς ἰδιότητας τοῦ κληρονόμου, καὶ ἀπὸ τὴν ἡμέρα που έγινε η παράβαση του όρου, ἡ Κοινότητα δικαιούται, ὡς ὑποκατάστατη κληρονόμος, όχι μόνο τα κτήματα και την περιουσία γενικά ν' ἀπαιτήσει, ἀλλά καί τα εισοδήματα των κτημάτων με τους τόκους και την κινητή περιουσία με τόκο 8%.

Ήδη η υπόθεση, καθώς περιπλέχτηκε, έφτασε μέχρι το Οικουμενικό Πατριαρχεῖο, τοῦ ὁποίου ζητήθηκαν οδηγίες, ώσπου στις 4 Σεπτεμβρίου του 1923, μετά παρέλευση είκοσι χρόνων, ή Κοινοτική Αντιπροσωπεία επεκύρωσε κατάλογο απογραφῆς ὅλων τῶν κτημάτων τῆς Κοινότητας, στὸν ὁποῖο ἀνέγραψε καὶ ὅλα τὰ κτήματα τ' αναφερόμενα στη διαθήκη τῆς Θάλειας. Δηλαδή τα τασσόμενα με τον όρο τῆς χηρείας καί τά τασσόμενα με τον όρο τῆς ἐπικαρπίας. 

Ο Παρθενιάδης διαμαρτυρήθηκε έντονα προς την Κοινότητα για την ενέργεια αὐτή. Έτσι το ζήτημα τῆς διαθήκης της Θάλειας» θα γίνει το πιο ζωτικό και πολυτάραχο ζήτημα τῆς Κοινότητας για πολλά ακόμη χρόνια, με δαπάνες όχι λίγες καὶ μὲ ἐπίλογο δυστυχῶς ὀδυνηρό για την Κοινότητα.

Σε πρώτη φάση ή Κοινότητα θα προσφύγει στους διακεκριμένους Καθηγητές τους Αστικού Δικαίου στο Πανεπιστήμιο της Αθήνας Κ. Τριανταφυλλόπουλο και Γ. Μπαλή, τη γνώμη τῶν ὁποίων θα ζητήσει. 

Σε κοινή γνωμοδότησή τους, που εξέδωσαν στις 30 Μαρτίου τοῦ 1925, οἱ δύο νομομαθείς δέχτηκαν τὰ ἑξῆς. Ἡ διαθέτιδα εγκατέστησε το σύζυγό της κληρονόμο σε ορισμένα ακίνητα και σε κάθε άλλη κινητή περιουσία της, αλλά τότε μόνο να έχει απεριόριστο και αμετάκλητο δικαίωμα διάθεσης, όταν μείνει «ἐν χηρεία». Αφού αὐτὸς ἦρθε σε γάμο δεν έχει πια το δικαίωμα απεριόριστης διάθεσης, ἀλλὰ μόνο Ισόβια επικαρπία μὲ τὴν ὑποχρέωση ν' ἀποδώσει τα ακίνητα στην Κοινότητα Κω. 

Κι επειδή τελικά ἡ αἵρεση τῆς χηρείας αναγνωρίζεται ὡς ἰσχυρή στο Βυζαντινορωμαϊκό Δίκαιο, ή Κοινότητα τῆς Κῶ, μετά το θάνατο του κληρονόμου Μιχ Παρθενιάδη, δικαιούται ν' ἀξιώσει από τους κληρονόμους του την αποκατάστασή της σε ὅλη τὴν παραληφθείσα κληρονομική περιουσία της Θάλειας ως κληροδόχος για ορισμένα ἀκίνητα, ἀλλά καί ὡς καθολική καταπιστευματοδόχος γιὰ τὰ ὑπόλοιπα. 

Ζώντος τοῦ Μιχ. Παρθενιάδη κανένα δικαίωμα δεν έχει ή Κοινότητα ἐπὶ τῆς περιουσίας, παρά μόνο ν' απαιτήσει δικαστικά την παροχή ασφάλειας ότι ἡ περιουσία θ' αποκατασταθεί μετά το θάνατο του κληρονόμου. 

Τέλος, οι γνωμοδοτήσαντες έκριναν ότι μπορεί ή Κοινότητα ν' ἀπογράψει καὶ τὰ κινητά, ἐξασφαλίζοντας έτσι τη μελλοντική απόδειξη τῶν στοιχείων τῆς κληρονομίας τῆς Θάλειας.

Ιστορία της Νήσου Κω, Βασίλης Χατζηβασιλείου