Νεράιδες της Λαγκαδιάς

«Νεράιδες που χορεύουν» ,1866, από τον August Malmström.

Η πρώτη αρχαιολογική έρευνα στη Νίσυρο έγινε το 1932 από τον Giulio Jacopi [1898-1959;] στην περιοχή του Άη Γιάννη, πάνω από την πρωτεύουσα.

Ο Ιταλός αρχαιολόγος ανακάλυψε ένα σημαντικό τμήμα της αρχαίας νεκρόπολης του νησιού. Κατόπιν αποδείχτηκε ότι ήταν ένα μέρος από μια μεγαλύτερη έκταση με ταφικές πυρές και τάφους αρχαϊκής περιόδου, μαζί με ταφές κλασικής, ελληνιστικής και ρωμαϊκής περιόδου. 

Μέχρι σήμερα οι γνωστές νεκροπόλεις του νησιού είναι η του Άη Γιάννη και του Παλιόκαστρου.

Αν δούμε το νεκροταφείο ως ενιαίο χώρο, σε διάφορες ιστορικές περιόδους, τότε εκτεινόταν γύρω από την Ακρόπολη μέχρι τη θέση Καμπί [αρχαιολόγος Ηώ Ζερβουδάκη] και κοντά στο γήπεδο σύμφωνα με νέα αρχαιολογικά ευρήματα.

Το Παλιόκαστρο δεν είναι άγνωστη τοποθεσία, εκεί βρίσκεται το αρχαίο αμυντικό τείχος με την αρχαία πόλη τουλάχιστον του 4ου αιώνα π.Χ. Είναι φτιαγμένο πάνω στα παλαιότερα εδάφη και λογικά φέρει ενδείξεις από όλους τους ισχυρούς σεισμούς που έχουν αναστατώσει τους κατοίκους του νησιού.

Υπάρχει ένας θρύλος που λέει ότι στο Παλιόκαστρο, στις Παραπυργιές, στον Άη Νικόλα και στο νεκροταφείο του Μανδρακίου, έβγαιναν τη νύχτα «ανεράδες».

Κατά την νισύρικη παράδοση οι ανεράδες ήταν ανακατώστρες, αμαρτωλές γυναίκες που στα αρχαία χρόνια έθαβαν τους νεκρούς κοντά και έξω από τα τείχη του οχυρού. 

Οι ανεράδες του Παλιόκαστρου δεν είναι άλλες από τις γνωστές σε όλους νεράιδες.Τις νύχτες προσπαθούσαν να εμποδίσουν τους Νισύριους να βγαίνουν έξω από τα σπίτια τους. Αλήθεια πιστεύετε σε αυτές; 

Η λέξη «fairy» νεράιδα στα αγγλικά προέρχεται από το λατινικό fata [μοίρα] και την παλαιά γαλλική νεράιδα faerie [μαγεία].

Μεταξύ μοίρας και μαγείας η νεράιδα είναι ένα μυθικό λαογραφικό, ρομαντικό ον που συνήθως έχει μαγικές δυνάμεις.Κατοικεί στη γη και έχει στενή σχέση με τους ανθρώπους.

Μια ιστορία υποστηρίζει ότι ήταν πνεύματα των νεκρών, αυτό προήλθε από πολλούς παράγοντες κοινούς σε διάφορες λαογραφίες και μύθους.

Η ελληνική λέξη προέρχεται από την αρχαία «νηρηίδα».Αρχικά είχαν σχέση με το νερό όπως μαρτυράει η ετυμολογία της.

Τις νεράιδες συναντούμε στη λαογραφία αρκετών πολιτισμών, ως μεταφυσικά πνεύματα. Στη δική μας σχετίζονται με νύμφες, ειδικότερα τις αρχαίες Νηρηίδες που προστάτευαν το πρόσωπο της Μητέρας Γης.

Θεωρούνταν κακά πνεύματα και ευθύνονται για ατυχήματα που γίνονταν στις αγροτικές οικογένειες. Κάθε ανεξήγητο κακό που συνέβαινε το απέδιδαν σε αυτές.

Η «Νεραιδοχώρα» τους έχει παρόμοια χαρακτηριστικά με τη χώρα των πεθαμένων. Νεράιδες είναι οι φύλακες των νεκρών, πνεύματα της Φύσης. Στη λαϊκή παράδοση δεν είναι είδος ουρανίων αγγέλων αλλά ξεχωριστά πλάσματα που ζουν ανάμεσα στο πεδίο των ανθρώπων και των πνευμάτων. Είναι πιο συνδεδεμένες με τις ανάγκες της γης απ’ ότι οι άγγελοι, οι ημίθεοι και οι θεοί. Τις περισσότερες φορές δεν φέρονται απειλητικά προς τους απλούς ανθρώπους, πλην κάποιων μικρών εξαιρέσεων. Παλιοί λένε ότι υπάρχει τρόπος για να εξαναγκάσει κάποιος άντρας μία νεράιδα να τον παντρευτεί!

Ορισμένα σπίτια είχαν αφαιρέσει ακόμη και γωνίες από φόβο μήπως μπλοκάρουν το μονοπάτι της νεράιδας. Άλλες φορές οι εξοχικές κατοικίες χτίζονταν με την πίσω πόρτα απευθείας ευθυγραμμισμένη με τη μπροστινή, για να αφήνουν τις νεράιδες να περάσουν τη νύχτα.

Στις παραδοσιακές ιστορίες και τους θρύλους δεν είχαν φτερά, φαίνεται ότι αυτά ήρθαν πολύ αργότερα.

Ακόμη και αν δεν τις βλέπουμε, λένε ότι ζουν σε ένα παράλληλο χώρο, κρύβονται για να μας αποφύγουν γιατί έχουμε εισβάλλει στα εδάφη τους.

Όμως όλες αυτές οι ιστορίες δεν έχουν σχέση με την νισύρικη παράδοση.Για τον Λάζαρο Κοντοβερό οι «Νειράδες του Παλιόκαστρου» έχουν να κάνουν με τον χώρο του φρουρίου των περασμένων ηρωικών χρόνων, επειδή τώρα επικρατεί νεκρώσιμη σιωπή και είναι το κατοικητήριο των φαντασμάτων. 

Όμως, γιατί οι ανεράδες εμπόδιζαν την έξοδο από το σπίτι; Ο Διόνυσος, οι Μαινάδες και ο πολύς Ποσειδώνας είναι γνωστό ότι είχαν την ικανότητα να προκαλούν ορισμένες μορφές ψυχικής διαταραχής: ένα από τα κείμενα του Ιπποκράτη αναφέρει πώς η εμφάνιση ορισμένων τύπων επιληψίας αποδόθηκε σε καμώματα του Γεωσείστη. Συμβαίνει μετά από μία ισχυρή φυσική καταστροφή. Κάτι ανάλογο ζήσαμε στην Κω μετά από το σεισμό του 2017. Το ξαφνικό σεισμικό πέταγμα οφειλόταν στις υψηλές κυματικές συχνότητες και το ζάλισμα στις χαμηλές.

Μήπως οι ανεράδες έχουν να κάνουν με τοπικοκοινωνικές διαταραχές μιας συγκεκριμένης ιστορικής περιόδου; Ή ακόμη με διαγνωσμένους για ψυχικές ασθένειες σε μία καλά οριοθετημένη τοποθεσία κατά τη διάρκεια της αρχαϊκής-κλασικής περιόδου της Νισύρου; 

Το μονοπάτι προς το Παλιόκαστρο, δεξιά στο βαθούλωμα είναι το θρυλικό Λαγκάδι της δεκαετίας του ΄20. 

Όσοι ξέρουν λένε ότι αυτό συχνά συνδέεται με τα γονίδια και την εμπειρία των ασθενών. 

Τα άτομα με ψυχική ασθένεια έχουν μερικές φορές δυσκολίες επικοινωνίας με άλλους ή με το να ακολουθήσουν αυτό που ονομάζεται φυσιολογική ζωή. Όμως οι Νισύριοι είναι ευρηματικοί, εξωστρεφείς, εφευρετικοί και ποτέ δεν το βάζουν κάτω. Τουλάχιστον αυτό με έχει διδάξει η αναζήτηση της τοπικής ιστορίας της πατρίδας του Νικιάτη προπάππου μου. 

Το Παλιόκαστρο των ανεράδων είναι ένας ευρύτερος τόπος στην εξοχή με ξεχωριστά, ιδιαίτερα γεωμορφολογικά χαρακτηριστικά.Συναντάται σε υψόμετρο με κατηφοριά, μακριά από τη θάλασσα μέσα σε μια ποταμιά.

Μήπως τα στοιχειά του νερού εμπόδιζαν τους κατοίκους να βγουν από τα σπίτια τους τα βράδια;

Η συνέχεια στο e-book....

https://geogeodifhs.blogspot.com/2022/12/e-book-2023.html

Γεωδίφης

Πηγή- Πέντε πόδια από το Τείχος, 2023

Το μονοπάτι προς το Παλιόκαστρο  της Νισύρου, δεξιά στο βαθούλωμα είναι το θρυλικό Λαγκάδι της δεκαετίας του  ́20.