Ο Πόνταμος και η αρχαία νεκρόπολη

Ο Πόνταμος η πιο πολυσύχναστη τωρινή παραλία της Χάλκης και μία τοποθεσία της Δωδεκανήσου με σπουδαία ιστορία.

Οι πρώτες επίσημες ανασκαφές στην περιοχή έγιναν το 1931 από τους Ιταλούς. Αφορμή για τις ανασκαφές στάθηκαν πληροφορίες ότι αγρότες ενω καλλιεργούσαν βρήκαν σημαντικά ευρήματα τα οποία πούλησαν μυστικά στο εξωτερικό.

«Οι συστηματικές ανασκαφές που πραγματοποιήθηκαν από Iταλούς  αρχαιολόγους αποκάλυψαν μια από τις σημαντικότερες νεκροπόλεις του αρχαίου κόσμου, η οποία εκτεινόταν ανάμεσα στο Xωριό και τον μικρό  όρμο του Πόνταμου. Τα πλούσια ευρήματα της νεκρόπολης του Πόνταμου αποτελούν αδιάψευστο μάρτυρα του πλούσιου και ένδοξου παρελθόντος του νησιού, δημοσιεύθηκαν στο ιταλικό περιοδικό Clara Rhodos και από τότε μέχρι σήμερα αποτελούν αντικείμενο μελέτης και συγκριτικών ερευνών. Φυλασσόμενα στις αποθήκες του Παλατιού του Μεγάλου Μαγίστρου στη Ρόδο, δεν γνώρισαν δυστυχώς τη δημοσιότητα που τους άξιζε», αναφέρει η αρχαιολόγος Στέλλα Παλαιολόγου, στην μελέτη της για τους τάφους και τα ταφικά έθιμα της Νεκρόπολης της Ποντάμου.

Η αρχαία νεκρόπολη βρισκόταν στους πρόποδες του λόφου έως την παραλία έξω από το Νημποριό. Τη δεκαετία του 1960 βρέθηκαν θαλαμοειδείς τάφοι λαξευμένοι στο βράχο. Στην παραλία του Ποντάμου ερευνήθηκαν 19 τάφοι από τους Ιταλούς, με κτερίσματα, κυρίως ερυθρόμορφα αττικά αγγεία [4ος αιώνας π.Χ].  Μεταξύ αυτών ένα ερυθρόμορφο επίνητρο για το γνέσιμο του μαλλιού, με απεικόνιση γυναικών σε καθημερινές ασχολίες και ρυτό με ανάγλυφα προσωπεία του Ηρακλή και του Σιληνού, που στεγάζονται στο Αρχαιολογικό Μουσείο της Ρόδου.

«Πόνταμος , δ ' ὄνομα ὅρμου , ὁ ὁποῖος θὰ ἐχρησιμοποιεῖτο καὶ ὡς λιμὴν παλαιότερον  διότι εὑρίσκεται πλησιέστερον πρὸς τὴν ἀρχαίαν πόλιν . Διὰ τοῦ αὐτοῦ ὀνόματος ὀνομάζεται καὶ ὅλη ἡ περὶ τὸν ὅρμον δενδρόφυτος κοιλάς , εἰς τὸ ἄνω μέρος, είς το άνω μέρος της όποιας διέρχεται χείμαρρος, έξ ου έλαβε τό όνομα ποταμός, ό άναβιβασμός τόνου ση­μαίνει μεγέθυνσιν, επειδή είναι ό μόνος ποταμός, δπως λέγονται ol χείμαρροι εϊς Δωδεκάνησον, έν συγκρίσει μέ τίνα ρυάκια της νήσου» γράφει ο γυμνασιάρχης Χ.Παπαχριστοδούλου στα τοπωνυμικά και ονοματικά της Χάλκης.

Το αρχαίο λιμάνι πρέπει να βρισκόταν ανατολικά, στον Πόνταμο, όπου έχει ανασκαφεί η πλούσια κλασική νεκρόπολη. Ο όρμος είναι προστατευμένος από τους βόρειους ανέμους .Έχουν ἀναφερθῆ ἐπιφανειακὰ ὄστρακα καὶ ὀψιδιανὸς τῆς ὑστέρας νεολιθικῆς και της μινωικής περιόδου. Μικροί οικισμοί της νεολιθικής περιόδου έχουν εντοπιστεί στον Πόνταμο και την Τραχειά.

Μέχρι τον 5ο π.Χ. αιώνα  η Χάλκη ήταν ανεξάρτητη πολιτεία. 

Ο Θουκυδίδης αναφέρει ότι έπαιξε σημαντικό ρόλο ως βάση επιχειρήσεων για τον αθηναϊκό στόλο το 411 π.Χ. κατά τον Πελοποννησιακό πόλεμο, εναντίον εχθρικών πλοίων στη Ρόδο. Αργότερα, πιθανώς στον 4ο αιώνα , ενσωματώνεται στο ροδιακό κράτος .Στους ιστορικούς χρόνους η Χάλκη φέρεται κατά καιρούς ως υποτελής της Καμείρου.

Απομεινάρια 3 ναών προς τιμή του θεού Απόλλωνα υπάρχουν ακόμα στην τοποθεσία Πευκιά. 

Γεωδίφης

Πηγές:

1.La necropoli di Pontamo (Calchi)-G. Jacopi, 1932

2.Τάφοι και τα ταφικά έθιμα της Νεκρόπολης της Ποντάμου-Στέλλα Παλαιολόγου.

3. Τοπωνυμικά και ονοματικά της Χάλκης-Χ.Παπαχριστοδούλου