Γιατί Ορτυγία;

Αρχαίος χάρτης που σχεδιάστηκε από ξένους ταξιδιώτες στη Σικελία. Χρονολογείται μεταξύ του δεύτερου μισού του 16ου αιώνα και του τέλους του 18ου αιώνα, διακρίνεται η Ορτυγία. Σήμερα είναι νησίδα μόλις λίγα μέτρα μπροστά στην ακτή της Σικελίας, αλλά στην αρχαιότητα ήταν το κέντρο της αρχαίας πόλης των Συρακουσών.

«Ottiggia u scogghiu» στη διάλεκτο των Συρακουσών δηλαδή ο βράχος της Ορτυγίας ή γη των ορτυκιών ή γη που η μορφολογία μοιάζει με το μικρό πτηνό της οικογένειας των φασιανιδών;

Ο Νίκανδρος ο Κολοφώνιος [2ος αιώνας π.Χ], Έλληνας μαθηματικός, βοτανολόγος, ιατρός και γραμματικός αντ' αυτού λέει ότι αυτό το όνομα συνδέθηκε με το γεγονός ότι οι Αιτωλοί, που υποδεικνύονταν από αυτόν ως ιδρυτές της Ορτίγιας, έχοντας εγκαταλείψει την πατρίδα τους για να φτάσουν στο νησί της Μεσογείου, αποφάσισαν να δώσουν η νέα γη με το ίδιο όνομα με τον Αιτωλικό τόπο.

Σύμφωνα με τον λεξικογράφο Ησύχιο Αλεξανδρείας, ο όρος Ὀρτυγία, που υπάρχει στην ελληνική γλώσσα και μεταφράστηκε από τους μελετητές Henry Liddell και Robert Scott ως νησί των ορτυκιών , διέθετε αρχικά ένα αρχικό ϝ, το οποίο θα προφερόταν ως ένα είδος «ϝόρτυξ».

Αν και το νησί είχε μια σειρά από αρχαία ονόματα, αργότερα οι κάτοικοι δεν έχασαν τη χρήση του να το προσδιορίζουν ως «Νάσος», λέξη που στη δωρική διάλεκτο σημαίνει νησί.

Η Ὀρτυγία αν την δεις από ψηλά μοιαζει με ορτύκι, πιθανώς λόγω σχήματος το αρχαιότερο μέρος της πόλης των Συρακουσών ονομάστηκε από τους αρχαίους Έλληνες με τη λέξη «ὄρτυξ» δηλαδή «ορτύκι» ένα όνομα που διατηρεί μέχρι τις μέρες μας.

Οι Συρακούσες είναι από τις παλαιότερες πόλεις στο νησί της Σικελίας και πιστεύεται ότι ιδρύθηκε τον 7ο αιώνα π.Χ από τους Κορίνθιους.

Ο ομηρικός ύμνος στον Απόλλωνα της Δήλου λέει ότι η Κώα θεά Λητώ σταμάτησε στην Ορτυγία για να γεννήσει την Άρτεμη.

Η Ορτυγία ήταν η μυθολογική κατοικία της Αρέθουσας, μιας αγνής νύμφης που, ενώ έφευγε από έναν ποτάμιο θεό, μεταμορφώθηκε από την Άρτεμη σε πηγή. 

Γεωδίφης

Πηγές:

1.Ortigia - Enciclopedia Treccani

2. Ὀρτυγία, in A Greek-English Lexicon- Henry Liddell e Robert Scott, 1940.

3.Ο μύθος των Κώων για το ακρωτήριο Χελώνη

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΚΟ ΥΛΙΚΟ

«Δώσε μου ένα μοχλό και ένα μέρος να σταθώ και θα κινήσω τη γη», Αρχιμήδης(περ. 287 π.Χ. – περ. 212 π.Χ.). Αρχαίες Συρακούσες τον 4ο αιώνα π.Χ., γενέτειρα του Αρχιμήδη, Magna Grecia. Εικονογράφηση: Jean Claude Golvin.

Το κοινό ορτύκι, Coturnix coturnix το πουλί από το οποίο προήλθε το όνομα της Ορτυγίας.Η Ορτίγια συνδέεται με το ελληνικό νησί του Αιγαίου, τη Δήλο. Και τα δύο νησιά ονομάζονταν στην αρχαιότητα  Ορτυγία. Η Σικελική Ορτυγία είχε ως προστάτιδα τη θεά Άρτεμη, γνωστή και ως Νταϊάνα. Κι αυτό γιατί ήταν αυτή που μετέτρεψε τη νύμφη Αρέθουσα [σύμβολο ολόκληρης της πόλης και την αγαπούσε ο θεός Αλφειός, γιος του θεού Ωκεανού, από τον οποίο ήθελε να ξεφύγει] στη διάσημη πηγή που ρέει ακόμα μέσα στους βράχους της. Στην Ορτίγια, βρίσκεται ο αρχαιότερος δωρικός ναός του Απόλλωνα στη Σικελία, μαρτυρώντας ότι εδώ η λατρεία του θεού ήλιου ήταν παρούσα και σημαντική. Αυτές οι ομοιότητες λοιπόν ώθησαν τους ποιητές να συνθέσουν στίχους στα δύο νησιά που αρχικά έφεραν το ίδιο όνομα. Ωστόσο, δεν είναι γνωστό ποιος από τους δύο πρώτος πήρε το όνομα «Ορτίγια», δεδομένου ότι η λατρεία του Απόλλωνα στη Δήλο είναι παρούσα τον 6ο αιώνα π.Χ και η ίδρυση των Συρακουσών χρονολογείται από έναν αιώνα νωρίτερα, τον 7ο αιώνα π.Χ, και δεν έχει διευκρινιστεί πότε και πώς πήρε το νησί Ortigia το όνομα που φέρει μέχρι σήμερα. Υπάρχει λοιπόν ένα συγκεκριμένο μυστήριο που κάνει ακόμη πιο συναρπαστική την προέλευση της νησίδας της Σικελίας, η οποία αποδεικνύεται ότι έχει ρίζες που χάνονται με την πάροδο του χρόνου και συγχωνεύονται με αυτές της ελληνικής μυθολογίας.

Στήλες του ναού της Αθηνάς ενσωματωμένες στον σημερινό καθεδρικό ναό των Συρακουσών . Φωτογραφία-John Dall'Orto.

Η Ορτίγια. Ένα νησάκι στη νοτιοανατολική Σικελία, όπου βρίσκεται το παλαιότερο τμήμα της πόλης των Συρακουσών. Συνδεδεμένη με την ηπειρωτική χώρα με τρεις γέφυρες, η ιστορική εποχή της πόλης ξεκίνησε το 734 π.Χ., όταν ιδρύθηκε η αποικία των Συρακουσών.Το βουνό στο βάθος είναι η Αίτνα, το ηφαίστειο.