Ηφαιστειακές εκρήξεις συνδέονται με κοινωνικές αναταραχές στην Αρχαία Αιγύπτιο

Αυτό το κομμάτι του παπύρου από τα μέσα του 3ου αιώνα π.Χ. περιγράφει μια περίοδο λιμού στην Αίγυπτο που συνέβη όταν ο ποταμός Νείλος απέτυχε να πλημμυρίσει για αρκετά χρόνια στη σειρά. Συλλέχθηκε από την αιγυπτιακή πόλη Edfu. Πηγή- Ινστιτούτο Αρχαιολογίας, Πανεπιστήμιο της Βαρσοβίας

Οι πλημμύρες του Νείλου κάθε καλοκαίρι ήσαν ζωτικές για τη γεωργία και την ευημερία της Πτολεμαϊκής Αιγύπτου (305-30 πΧ), όπως άλλωστε είχε συμβεί και τα παλαιότερα χρόνια. Οι πλημμύρες προκαλούνταν από έντονες βροχές στα υψίπεδα της Αιθιοπίας και σε νοτιότερες περιοχές της Αφρικής. Υπάρχουν αρκετές ιστορικές αναφορές ότι η κατά καιρούς έλλειψη πλημμυρών οδηγούσε σε κοινωνικές αναταραχές από τους αγρότες, που απειλούσαν την εκάστοτε εξουσία. Όμως η κύρια αιτία που ο μήκους 6.825 χλμ. Νείλος δεν πλημμύριζε πάντα, ήταν έως τώρα ασαφής.

Ερευνητές, με επικεφαλής τον καθηγητή Τζόζεφ Μάνιγκ του πανεπιστημίου Γέηλ, με άρθρο που δημοσίευσαν στο περιοδικό «Nature Communications» πιστεύουν ότι μια σειρά από ηφαιστειακές εκρήξεις, που επέφεραν μείωση των βροχών, μείωναν σημαντικά την ικανότητα του Νείλου να πλημμυρίζει. Οι επιστήμονες συσχέτισαν στατιστικά μια σειρά από έως τώρα ανεξήγητα επεισόδια κοινωνικής αναταραχής, με τις εκρήξεις των ηφαιστείων (όπως αυτές του 247, του 244, του 168, του 164, του 161 και ιδίως η πολύ ισχυρή του 44 πΧ) και με τη συνακόλουθη μείωση των βροχοπτώσεων και των πλημμυρών. Όπως εκτιμούν, τα ηφαίστεια -λειτουργώντας ως αιφνιδιαστικά περιβαλλοντικά «σοκ»- πιθανότατα έπαιξαν καταλυτικό ρόλο στην εσωτερική αναταραχή και πολιτική αστάθεια, στην αποδιάρθρωση της αγροτικής οικονομίας, στην αναγκαστική διακοπή των πολεμικών συγκρούσεων με την αυτοκρατορία των Σελευκιδών και στην τελική κατάρρευση της Πτολεμαϊκής δυναστείας, με την αυτοκτονία της Κλεοπάτρας και την επικράτηση των Ρωμαίων μετά τη ναυμαχία στο Άκτιο το 31 πΧ.

Οι ηφαιστειακές εκρήξεις εκτινάσσουν μεγάλες ποσότητες αερίων και σκόνης στην ατμόσφαιρα και στη στρατόσφαιρα, εμποδίζοντας την ηλιακή ακτινοβολία να φθάσει στη γη και αλλάζοντας έτσι το κλίμα και τις υδρολογικές συνθήκες σε διάφορα μέρη. Μεταξύ άλλων, η μείωση της θερμοκρασίας οδηγεί σε μειωμένη εξάτμιση των επιφανειακών υδάτων, άρα και σε μειωμένες βροχοπτώσεις, με τελικό αποτέλεσμα την μείωση των πλημμυρών.

Οι ερευνητές δείχνουν για πρώτη φορά -ανατρέχοντας σε αρχαία κείμενα- ότι υπάρχει μια στενή χρονική συσχέτιση ανάμεσα σε σημαντικά πολιτικά, οικονομικά και κοινωνικά γεγονότα και στις μεγάλες ηφαιστειακές εκρήξεις του παρελθόντος, οι οποίες εξασθένησαν την ικανότητα των Πτολεμαίων να διοικούν και να διεξάγουν πολέμους. Οι επιστήμονες εκτιμούν, ότι από την περίπτωση της αρχαίας Αιγύπτου πρέπει να εξαχθούν προειδοποιητικά συμπεράσματα για το τι θα μπορούσε να συμβεί στο μέλλον σε αρκετές χώρες εξαιτίας των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής.

Αν και δεν έχει υπάρξει μεγάλη ηφαιστειακή έκρηξη, που να επηρεάσει το παγκόσμιο κλίμα, μετά την έκρηξη του ηφαιστείου Πινατούμπο στις Φιλιππίνες το 1991, οι ερευνητές προειδοποιούν ότι «αργά ή γρήγορα θα βιώσουμε μια μεγάλη ηφαιστειακή έκρηξη, ίσως και μια σειρά από τέτοιες εκρήξεις, που θα επιδεινώσουν την ξηρασία σε ευαίσθητες περιοχές του κόσμου», σε συνδυασμό και με την κλιματική αλλαγή.

Γεωδίφης

Πηγές-ΤΑ ΝΕΑ,heritagedaily.com