Το γιγαντιαίο αρχαίο τείχος της πόλης Κω

«Ο χρόνος, που λεηλατεί τα κάστρα, εμπλουτίζει τους στίχους»Jorge Luis Borges[1899-1986].

Το αρχαίο αμυντικό τείχος της πόλης Κω ήταν πράγματι εντυπωσιακό. 

Όσο το μελετώ τόσο περισσότερο έκπληκτος μένω με την κατασκευή και το μέγεθος του, που ήταν λίγο μικρότερο από το Θεμιστόκλειο Τείχος των Αθηνών [6,5χλμ. σε περίμετρο].

Τα νέα δεδομένα που έρχονται στο φως συχνά ανατρέπουν την αρχική θεώρηση-αποτύπωση μου.Συνεχώς μεγαλώνει! Ευτυχώς με τη νέα τεχνολογία η επικαιροποίηση του είναι πιο εύκολη από ποτέ. Φανταστείτε ότι το έφτιαξαν με τα χεράκια τους οι πρόγονοι μας, μεταφέροντας τεράστιες πέτρες από τα ορεινά ή τα δυτικά μέρη του νησιού.

Ήταν ένα από τα μεγαλύτερα του αιγαιακού αν όχι του αρχαίου κόσμου αν συγκρίνουμε τις διαστάσεις του με το μέγεθος της Κω. 

Είχε τη μορφή δακτυλίου, διάμετρο 1-1,5 χλμ, περίμετρο περίπου 5χλμ [μαζί με τους λιμενοβραχίονες] πλάτος σχεδόν 5μ. [γεμάτο με πέτρες] και ύψος κατ΄εκτίμηση τουλάχιστον 15μ. Το ανατολικό του τμήμα ίσως είχε φυσικό όριο το Ρέμα Τσουκαλαριά.

Αν υποθέσουμε ότι είχε σχήμα πολυγώνου, τότε το κέντρο του βρισκόταν κάπου στο δημοτικό χώρο στάθμευσης μεταξύ της Οδού Αναπαύσεως και Γρηγορίου Ε΄.

Περιελάμβανε τον κεντρικό ιστό της πόλης με τα μεγάλα δημόσια κτίρια,το λόφο των Σεραγιών της Ακρόπολης της Κω, το θέατρο, τους ναούς και ξεπερνούσε την Αγ.Τριάδα. 

Είχε ημικυκλικούς, ορθογώνιους και πολυγωνικούς πύργους, από τους οποίους σήμερα 5 είναι γνωστοί. Κλίμακες επέτρεπαν την άνοδο στον διάδρομο των τειχών. Υπήρχε και περιμετρικός δρόμος, πλάτους περίπου 6 μ., που διέσχιζε την εσωτερική πλευρά του τείχους. H βόρεια πλευρά του τείχους σχημάτιζε τεθλασμένη γραμμή, που ακολουθούσε σε κάποια απόσταση την ακτογραμμή. Τότε το Διοικητήριο, η πλατεία Πλατάνου, το μεσαιωνικό τείχος δεν υπήρχαν.Δύο λιμενοβραχίονες προστάτευαν το «κλειστό, εσωτερικό λιμάνι». 

Στη Συνοικία του Λιμανιού αποκαλύφθηκε μεγάλο τμήμα του βόρειου τείχους που είναι επισκέψιμο σήμερα. Στο τμήμα αυτό εντοπίστηκαν δύο πύργοι, ένας ορθογώνιος και ένας ημικυκλικός.

Το αρχαίο τείχος φτιάχτηκε την ελληνιστική περίοδο του νησιού, ενώ η προηγούμενη πόλη της Κω, η Μεροπίδα δεν διέθετε τείχη σύμφωνα με την ιστορική αναφορά του Θουκυδίδη.

Τα τείχη οικοδομήθηκαν αμέσως μετά την ίδρυση της νέας πόλης, το 366 π.X Καταστράφηκαν από τον σεισμό του 139 μ.X από το Ρήγμα της Ρόδου και φαίνεται ότι δεν ξαναεπισκευάστηκαν. Πρέπει να έπαθε ζημιά από τον σεισμό του 199-198 π.Χ, πάλι από το Ρήγμα της Ρόδου άλλα επισκευάστηκε με τη βοήθεια του Σωτήρα Ευμένη Β΄. 

Ήταν κατασκευασμένο εξ΄ ολοκλήρου από ντόπιες πέτρες, από βιογενείς και πορώδεις ασβεστόλιθους από τον Κεφαλά, Κοκκινόνερο, την Παναγιά Τσουκαλαριά  και ηφαιστειακές πέτρες από την Κέφαλο, κά.

Γεωδίφης

Πηγές:

1.Ιστορία των σεισμών της Κω, 2018-2013

2.Αρχείο L.Morricone/ Trajan Finamore

3. Ιστορία της Νήσου Κω-Β.Χατζηβασιλείου

4.Παλιές φωτογραφίες της Κω/ΦΒ

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΚΟ ΥΛΙΚΟ

Ένας από τους τουλάχιστον 5 πύργους του αρχαίου αμυντικού τείχους της πόλης Κω, του 4ου αιώνα π.Χ, σε σκίτσο του Ιταλού Τραΐανού Φιναμόρε.

Το αρχαίο τείχος του 4ου αιώνα π.Χ της πόλης Κω.

Από το ένδοξο παρελθόν της Κω.Tετράγωνος πύργος του 4ου-3ου αιώνα π.Χ και σκάλα πρόσβασης στο άνω διάδρομο του αρχαίου αμυντικού τείχους της πόλης Κω.Σκίτσο του Trajan Finamore,1942.

Μία ευχάριστη και απρόσμενη έκπληξη, η εύρεση του αρχαίου αμυντικού τείχους της πόλης Κω στις ανασκαφές των Ιταλών αρχαιολόγων μετά τον καταστροφικό σεισμό του ΄33.Σε πρώτο πλάνο πέτρες από το ανατολικό τμήμα του τείχους, του 4ου αιώνα π.Χ που διέσχιζε την Χαντάκα των Ιπποτών ή via Fossato των Ιταλών, σήμερα την οδό Ιπποκράτους της πόλης Κω, κοντά στο Ιπποκράτειο Γυμνάσιο.

Το ανατολικό τμήμα του[με κόκκινο βελάκι είναι η θέση του στον χάρτη].Το τείχος συνέχιζε  πέρα από το Ιπποκράτειο Γυμνάσιο.

Το βόρειο τμήμα του στην Συνοικία του Λιμανιού[με λευκό βελάκι είναι η θέση του στον χάρτη].

Ημικυκλικός πύργος [κατ΄ εκτίμηση περίπου 20μ] ,σε σκίτσο του Traiano Finamore.

Το αρχαίο αμυντικό τείχος της πόλης Κω , του 4ου αιώνα π.Χ σημειωμένο σε καρτ ποστάλ του 1912 που δημοσίευσε ο Γιώργος Κωνσταντάκης.

Μία πέτρα είδα στις 12 Μαρτίου 2022 σε ένα τεχνικό έργο στην Οδό Μπουμπουλίνας της πόλης Κω και αναρωτήθηκα, άραγε από που να είναι; Από το αμυντικό τείχος της πόλης ή από τα νεώρεια της αρχαίας πόλης του 4ου αιώνα π.Χ. Ο προσανατολισμός της πέτρας, η θέση και η υφή της με οδηγούν στο συμπέρασμα ότι μάλλον είναι από το αρχαίο τείχος της πόλης. Το τείχος είχε την μορφή δαχτυλίου, διάμετρο 1-1,5 χλμ,περίμετρο περίπου 5χλμ [μαζί με τους λιμενοβραχίονες].Για το μέγεθος του νησιού ήταν πράγματι μεγαλειώδες. Εγκαταλείφθηκε μετά τον σεισμό του 139μ.Χ.

Στην Αγία Τριάδα, περίπου 4μ. κάτω από το τωρινό επίπεδο του εδάφους, πέτρες από το αρχαίο τείχος. Φωτογραφία Ν.Σοφρα.