Η αρχαία Παλαίστρα της Κω

Η αρχαία πόλη της Κω ήταν πλούσια σε πολυχώρους με ψυχαγωγικά και εκπαιδευτικά κέντρα. Σε αντίθεση με την τωρινή οι αρχαίες αθλητικές εγκαταστάσεις ήταν συγκεντρωμένες δυτικά της πόλης.

Στους αρχαίους το μπάνιο είχε κοινωνικό χαρακτήρα. Ομως, η Κως ήταν μία αρχαία και ξακουστή λουτρόπολη με θέρμες [Βόρειες,Κεντρικές, Δυτικές ,του Λιμανιού κά] διάσπαρτες σε όλη τη πόλη. Σε ένα τέτοιο περιβάλλον ήταν αδύνατον να απουσιάζουν τα πολυδύναμα αθλητικά και πνευματικά κέντρα  από τον κύριο ιστό της πόλης. 

Βορειοανατολικά και νοτιοανατολικά από το πρώην ξενοδοχείο Οσκαρ του αείμνηστου Γ.Χατζησάββα, γκουρού του κωακού τουρισμού, εκτός από αθλητικά κέντρα και ναούς βρέθηκαν παλαίστρες. Και αυτό δεν είναι παράξενο.

Το κωακό γυμνάσιο σε γενικές γραμμές απαρτιζόταν από μια παλαίστρα, ένα μπάνιο και μια εξέδρα όπου οι φιλόσοφοι συζητούσαν με τους μαθητές τους. Μετά από έντονες σωματικές ασκήσεις στο γυμναστήριο, οι νέοι πλένονταν με ζεστό νερό, έφταναν σε πλήρη χαλάρωση μετά από τη σωματική κόπωση, και περνούσαν στην εξέδρα για να λάβουν την εκπαίδευση του πνεύματος. 

Γύρω από την προϊστορική Ακρόπολη των Σεραγιών υπήρχαν το Δυτικό Γυμνάσιο, το Στάδιο και το Γυμνάσιο των Εφήβων. Μεγάλες και βαριές οικοδομές πάνω σε ιδιαίτερα χαλαρά εδάφη.

Στα πρώην χωράφια του οθωμανού διοικητή Ναζή Μπέη δεν γιόρταζαν οι αρχαίοι Κώοι μόνο την Δήμητρα, θεότητα του εδάφους και της γονιμότητας. Μέσα στο αρχαίο τείχος της πόλης βρέθηκε ένας ειδικά διαμορφωμένος χώρος άθλησης από τους Έλληνες αρχαιολόγους. 

Η «Πρεσβυτική Παλαίστρα» του 4ου αιώνα π.Χ, ήταν γνωστή από αρχαίες επιγραφές. Πρόκειται για χώρο άσκησης [ωρίμων ηλικιακά] χρηστών του γυμνασίου.

Τα ερείπια της αρχαίας παλέστρας σήμερα εντοπίζονται στο ακίνητο ιδιοκτησίας Παπακωνσταντίνου-Πίτση επί της οδού Ελ. Βενιζέλου που πλέον έχει διαμορφωθεί σε υπόγειο επισκέψιμο αρχαιολογικό χώρο.

Τον χώρο επισκέφθηκα μαζί με τον φίλο Βαγγέλη Δρόσο. Την ξενάγηση μας έκανε ο ιδιοκτήτης του ακινήτου Νίκος Παπακωνσταντίνου, τον οποίο ευχαριστούμε ιδιαίτερα μέσα από αυτή την ανάρτηση.

Βόρεια της παλαίστρας βρέθηκε ένα ακόμα Γυμνάσιο, στο γειτονικό οικόπεδο ιδιοκτησίας Πλατανίστα, επί των οδών Μ. Αλεξάνδρου και Πίνδου. Ερείπια του έχουν διασωθεί και είναι ορατά και επισκέψιμα. Ισως η παλαίστρα σχετίζεται με αυτό το άγνωστο μέχρι σήμερα Γυμνάσιο.

Η Δωρική Παλαίστρα  ήταν ένα μεγάλο κτίριο με διαστάσεις περίπου 32 Χ 21μ. με ανοιχτή κεντρική αυλή ίσως περίστυλη[δεν βρέθηκε],που περιβαλλόταν με δωμάτια. Εδώ βρισκόταν το ελαιοθέσιον ένας χώρος όπου οι αθλητές άλειφαν το σώμα τους με λάδι πριν από την προπόνηση και το κονιστήριον  όπου έριχναν ψιλή άμμο στο σώμα του. Επιπλέον πρέπει να υπήρχαν αποδυτήρια, λουτρά, αίθουσες αθλητικής εκπαίδευσης και διδασκαλίας για ρήτορες και φιλοσόφους κ.α. Στην κεντρική αυλή σε επίπεδη γη οι αθλητές προπονούνταν στην πάλη, στην πυγμή, στο παγκράτιο , στο άλμα και σε τόσα άλλα.

Ακόμη σήμερα φαίνεται ο αποχετευτικός αγωγός σε επαφή με τον τοίχο της δυτικής στοάς. Το σύστημα αποξηλώθηκε σε μεταγενέστερους χρόνους για να μετατραπεί σε κρηναίο οικοδόμημα, που είχε τη μορφή δεξαμενής με κλίμακα [ με 6 βαθμίδες στα νότια]. 

Η όλη κατασκευή ήταν φτιαγμένη από τραβερτίνη του Πυλιού[ίσως και ιγκινβρίτη της Κεφάλου, όσο μπόρεσα να δω].

Ανασκαφές των αρχαιολόγων έφεραν στο φως τμήμα παλαίστρας του 2ου αιώνα π.Χ, με εσωτερική αυλή και διπλή σειρά δωματίων στα βόρεια κοντά στις Δυτικές Θέρμες [σχετιζόταν με το γυμνάσιο].

Σύμφωνα με την Αρχαιολογική Υπηρεσία την διακόσμησή τους αναπαράγει επίθημα που συναντάται στο πάρκο δυτικά της πλατείας Πλατάνου.

Η δωρική Παλαίστρα ίσως καταστράφηκε από τον σεισμό του 199-198 π.Χ από το Ρήγμα της Ν.Ρόδου. Η νεώτερη παλαίστρα των Δυτικών Θερμών δίνω περισσότερες πιθανότητες να καταστράφηκε το 334 μ.Χ από το Ρήγμα Ula-Oren.

Γεωδίφης

Πηγές:

1.Αρχαιολογική Υπηρεσία Κω [Παπαχριστοδούλου 1980, Σκέρλου 1993].

2.Ιστορία των Σεισμών της Κω,2018-2023

3.Κώια-Ιακ.Ζαρράφτη

4.Πληροφορίες και ευχαριστίες, Νίκο Παπακωνσαντίνου και Βαγγέλη Δρόσο.

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΚΟ ΥΛΙΚΟ

Αρχαίες αθλητικές εγκαταστάσεις της δυτικής Κω.

Το ελληνικό γυμνάσιο σε γενικές γραμμές απαρτιζόταν από μια παλαίστρα, ένα μπάνιο και μια εξέδρα.

Φωτογραφία του Ιταλού αρχαιολόγου L.Morricone, το 1937 από το Δυτικό Γυμνάσιο. Απέναντι από τον Αγ.Παντελεήμονα όπου βρέθηκε θεμελιωμένη η ανατολική πλευρά της Παλαίστρας[δυτική], άποψη από τα νοτιοδυτικά του βόρειου άκρου της ανασκαφής των Ιταλών.

Πως έδεναν τα αρχιτεκτονικά μέρη; Δυτικό Γυμνάσιο της Κω,Απρίλιος, 1940. Η ανατολική πλευρά της παλαίστρας κατά τη διάρκεια της αναστήλωσης. Λεπτομέρεια του οπλισμού μέσα από ορισμένα αρχιτεκτονικά θραύσματα.

Φωτογραφίες από τα ερείπια της αρχαίας παλαίστρας της Κω. Εδώ γυμνάζονταν οι νεαροί  Κώοι.Μία παλαίστρα συνήθως αποτελείτο από έναν παραλληλόγραμμο ή τετράγωνο χώρο που περικλειόταν από κιονοστοιχίες με διπλανά δωμάτια. Μπορούσε να υπάρχει χωρίς γυμνάσιο, αλλά ένα γυμνάσιο δε μπορούσε να υπάρχει χωρίς παλαίστρα.Στην Κω βρισκόταν κοντά στο αρχαίο Στάδιο που ήταν αφιερωμένο στον Δία και σχετιζόταν με τους χώρους πάλης και πυγμαχίας των γυμνασίων της αρχαίας πόλης του 4ου αιώνα  π.Χ.