«Μάριε, οι καμπάνες μας...»
Οι ήχοι από τις καμπάνες του καθολικού ναού Agnus Dei λέγεται ότι ακούγονταν όχι μόνο στην πόλη της Κω, αλλά έως το Ασκληπιείο.
Όταν έπαιζαν οι καμπάνες ξεσηκωνόταν η πόλη από το αρμονικό ταίριασμἀ τους. Τις καμπάνες χτυπούσε ο Mario Grasso, γιος του Σεβαστιανού πρώην κοινοτάρχη-δημάρχου επί διοίκησης του Mario Lago.
Το άκουσμα των καμπανών
Το άκουσμα τους ακόμη το θυμούνται οι παλαιότεροι. Ήταν τέτοιος ο ήχος τους που άνθρωποι με ψυχικά προβλήματα ηρεμούσαν και ξανάνιωναν.
Παλιός μου εκμυστηρεύτηκε ότι όταν χτυπούσαν ένας αγαθός και καλοσυνάτος συμπατριώτης μας φώναζε: «Μάριε οι καμπάνες μας..» Δυστυχώς μου διαφεύγει το όνομα του. Επίσης μου είπε ότι τον έντυσαν με στολή οι Ιταλοί και με πολεμικό πλοίο τον πήραν στο Παλέρμο της Σικελίας, όπου απεβίωσε.
Ο Σεβαστιανός Grasso παντρεύτηκε την Ορθόδοξη Κώα[Μαρία Ιερομνήμων].Ο πρώτος κοινοτάρχης μετά την οθωμανική περίοδο της Καρδάμαινας έζησε,πέθανε και θάφτηκε στην αγαπημένη του Κω.
Ο Mario Grasso έφυγε κατά τη διάρκεια του πολέμου, σε νεαρή ηλικία έγινε Παρτιζάνος και πολέμησε στα βουνά του Τορίνο τους φασίστες του Μουσολίνι. Πέθανε την δεκαετία του ΄90, μακριά από την Κω της καρδιάς του. Το καμπαναριό της εκκλησίας κάποιοι είπαν ότι έπαθε ζημιά από βόμβα από πλοίο, κάτι το οποίο δεν μπόρεσα να επιβεβαιώσω.
Οι πληροφορίες μου λένε ότι το 1947 ο Στρατιωτικός Διοικητής της Κω, Γεώργιος Κουρούκλης, αποφάσισε να το γκρεμίσει. Ο Κουρούκλης δεν ήθελε ή τον ενοχλούσε, να ακούει τις καμπάνες της καθολικής εκκλησίας. Επειδή το γκρέμισμα του καμπαναριού δεν ήταν μία εύκολη υπόθεση, επιστράτευσε τον ιδιοκτήτη του ταρσανά, Δημήτρη Μάρκογλου να ολοκληρώσει την κατεδάφιση του.
Έτσι χάθηκε το αριστούργημα του Ιταλού αρχιτέκτονα F.Fausto. Από το καμπαναριό διασώθηκαν μόνο 3 από τις 4 καμπάνες του, που άμεσα μεταφέρθηκαν και τοποθετήθηκαν στις εκκλησίες του Αγ.Νικολάου, Αγ.Παρασκευής και Αγ.Παύλου. Η 4η καμπάνα μάλλον έπαθε ζημιά από βομβαρδισμό.
Η οικοδομική ιστορία της εκκλησίας
Η οικοδομική ιστορία της εκκλησίας Agnus Dei εξελίσσεται παράλληλα με αυτή των σχολείων και του νοσοκομείου, ξεκινώντας από το διοικητικό διάταγμα της 15ης Ιουνίου 1925 που επιβάλλει την απαλλοτρίωση της γης και κτιρίων που βρίσκονται στην περιοχή όπου σχεδιάζεται η ανέγερση των νέων κατασκευών τα οποία διαχειρίζεται η Εθνική Ένωση Ιταλών Ιεραποστόλων (ANMI).
Η διαδικασία απαλλοτρίωσης, υποστηριζόμενη από περαιτέρω διατάγματα, συνεχίστηκε μέχρι το τέλος του επόμενου έτους και τον Ιανουάριο του 1927 ξεκίνησαν οι ανασκαφές για τα θεμέλια στο οικόπεδο που βρισκόταν μπροστά από το Circolo Italia-Λέσχη Αξιωματικών, το σημερινό Αύρα.
Σχεδιαστής του έργου είναι ο Di Fausto με τη βοήθεια του Petracco και, όσον αφορά το καθαρά τεχνικό κομμάτι, του μηχανικού Buscaglione.
Στις 18 Οκτωβρίου 1927 τέθηκε ο θεμέλιος λίθος και ξεκίνησε η κατασκευή από την εταιρεία Gasparinl, υπό τη διεύθυνση του Μηχανικού Boschi. Τον Απρίλιο του 1929 ευλογήθηκαν οι καμπάνες και στις 29 Μαΐου η καθολική εκκλησία καθαγιάστηκε και πήρε το όνομά της από το Agnus Dei.
Στη συνέχεια, το 1934, χτίστηκε la canonica [ το πρυτανείο] - μέχρι τότε βρισκόταν στο αρρεναγωγείο - σε σχέδιο του Petracco (1933).
Την επόμενη χρονιά ο ναός εξοπλίστηκε με νέο μνημειακό catafalco, σχεδιασμένο από τον Paolini για λογαριασμό του ιερέα της ενορίας.
Τελικά, το 1936, τοποθετήθηκε στον κήπο μπροστά από την εκκλησία μια λευκή πέτρινη βρύση, με πίδακα που ρέει από τα σαγόνια ενός παλιού κεφαλιού δράκου. Η μονόκλινη πρόσοψη του εκκλησιαστικού κτηρίου κορυφώνεται σε ένα κωνικό κεντρικό καμπαναριό. Η μέση είσοδος στο επίπεδο του δρόμου οδηγεί στις αίθουσες που προορίζονται για θέατρο και καθολική λέσχη νέων που καταλαμβάνουν όλη την επιφάνεια του ισογείου.
Αντίθετα, η πρόσβαση στην εκκλησία εξασφαλίζεται από δύο κλίμακες που οδηγούν στον μεγάλο νάρθηκα με τρίτοξο, από τον οποίο μια κεντρική πύλη επιτρέπει την είσοδο στη μικρή αίθουσα με τις τρεις ημικυκλικές αψίδες και τον τρούλο που καταλήγει σε στέγη. Το κτίσμα τοιχοποιίας με πέτρινη πλίνθο και πλινθόκτιστη στέγη, λόγω των απλών μορφών του, εναρμονίζεται με τις επιταγές των δευτερευόντων εντολών και αποκαλύπτει μια πρωτοορθολογιστική έκφραση στην πρόσοψη. Το πρυτανείο, ένα κτίσμα σε σχήμα U που συνδέεται με τη νοτιοανατολική πλευρά του ναού για να σχηματίσει ένα μοναστήρι, χαρακτηρίζεται από γωνιακό πυργίσκο με πολυγωνική κάτοψη και προσόψεις .
Μετά την προσάρτηση στην Ελλάδα, ο ναός προσαρμόστηκε για ορθόδοξη λατρεία, υποβάλλοντας ουσιαστικές αλλαγές τόσο εξωτερικά (το καμπαναριό αντικαταστάθηκε από υπερυψωμένο τριγωνικό αέτωμα και έκλεισε η στοά του νάρθηκα) όσο και εσωτερικά που τώρα δείχνει τους τοίχους εντελώς τοιχογραφημένους σε νεοβυζαντινό στυλ στη θέση της τερακότας «via crucis». Η έδρα του μητροπολίτη, έχει διατηρήσει αντίθετα τις αρχικές της μορφές.
Οι φωτογραφίες με τον ναό και το καμπαναριό είναι ιταλικής περιόδου, εκτός από την τελευταία.
Πηγές:
1.Ιστορία των Σεισμών της Κω, 2018-2023
2.Παλιές Φωτογραφίες της Κω, ΦΒ
3. Σιταποθήκη του Γεωδίφη
4. Ποιός ήταν ο Mario Grasso;
5. Παρασκευή Μάρκογλου Ιερομνήμων, προφορική αφήγηση
6.Architettura coloniale italiana nel Dodecaneso,1912-1943- S.Martinolli, E.Marrioti
ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΚΟ ΥΛΙΚΟ
Πώς θα μπορούσε να ήταν σήμερα η Chiesa di Coo; Σε επιχρωματισμένο περιβάλλον ο καθεδρικός ναός της Κω τη δεκαετία του ΄30 με το περίφημο καμπαναριό του Ιταλού αρχιτέκτονα F.Fausto. Εκκλησία Agnus Dei των Florestano di Fausto, Rodolfo Petracco [ 1927-1929].
Chiesa di Coo[Εκκλησία της Κω] του F.Fausto, 1926.
Σε κοντινό πλάνο το καμπαναριό του πρώην καθολικού ναού.
Το καμπαναριό του Fausto την δεκαετία του 30;
Φωτογραφία από το αρχείο του Χρίστου Μάρκογλου.
Κως, δεκαετία του ΄20, δύο κωνικοί τρούλοι-πύργοι του ιδίου δημιουργού, του Ιταλού αρχιτέκτονα F.Fausto,που σήμερα δεν υπάρχουν.Ο πρώτος λόγω ενός μεγάλου σεισμού και ο δεύτερος λόγω φανατισμού και της ανθρώπινης βλακείας ενός στρατιωτικού, του Γιώργου Κουρούκλη.
Δεξιά το Gelsomino και στο κέντρο το καμπαναριό του καθεδρικού ναού, δεκαετία ΄20.
Μερική άποψη της πόλης Κω με το καμπαναριό του Φάουστο στο βάθος, δεκαετία 40/50.