Το αριστοκρατικό Foro Italico της Κω

Η λεωφόρος Ωραία Θέα στο Foro Italico της Κω, δεκαετία του ΄20.

Αρχικά για τους αρχαίους Ρωμαίους ήταν το fòro romano [από το λατινικό φόρουμ δηλαδή αγορά] ένας χώρος γύρω από ένα σπίτι και τάφο. Αργότερα εξελίχθηκε σε θρησκευτικό, εμπορικό, διοικητικό, πολιτιστικό κέντρο της πόλης ή σε τόπο που βρίσκεται μία μεγάλη οδός συχνά παραλιακή.

Το Foro Italico [σημερινή Βασ.Γεωργίου Β΄ ή ακόμη παραλία της Καζέρμας] της Κω είναι η μεγάλη και πλατιά παραλιακή οδός όπου σήμερα γίνονται οι παρελάσεις στις εθνικές γιορτές.

Τα ρωμαϊκά χρόνια η ακτογραμμή περνούσε μπροστά από την Παναγία Γοργοπηγή, το Πάρκο της Μητροπόλεως και συνέχιζε λίγο πιο πάνω από τον σημερινό δρόμο της Βασ.Γεωργίου Β΄.

Κατά τη βυζαντινή περίοδο υπάρχουν ελάχιστα κτίσματα στην περιοχή. Την περίοδο του Mario Lago, κατά μήκος του παραλιακού μετώπου γίνονται δενδροφυτεύσεις και δημιουργούνται χώροι πρασίνου με εξοχικές επαύλεις.

Γαιών Κω Εξοχής

Πριν από τις αρχές του 19ου αιώνα η παραλιακή τοποθεσία ήταν «Γαιών Κω Εξοχής». Ενδιαφέρουσα είναι η ιστορία ενός αγαπητού συμπατριώτη μας που έφτιαξε την πρώτη μεγάλη βίλα στην περιοχή.Οι ντόπιοι μόλις έμαθαν την απόφαση του να χτίσει το μεγαλοπρεπές οίκημα σε ένα τόσο απόμακρο μέρος, είπαν χαρακτηριστικά είναι «τρελός ο Εβραίος». Πράγματι, ήταν τρέλα να φτιάξεις την εντυπωσιακή Βίλα Μενασέ στο πουθενά.

Λέγεται ότι ο Χ. Μενασέ ,πατέρας του Μισέλ, είχε κερδίσει αρκετά λεφτά σε ιταλικό λαχείο μέρος από τα οποία δαπανήθηκαν για την κατασκευή της. Αργότερα ανηγέρθησαν και άλλες πανέμορφες επαύλεις [Βίλα Αλ.Θυμανάκη που αργότερα έγινε γνωστή ως Γεωργιάδη].

Το 1928 στην Βίλα Μενασέ διέμεινε ο Βασιλιάς της Ιταλίας Βιτόριο Εμανουέλε κατά την διάρκεια της επίσκεψης του στην Κω και ο πρώτος Δωδεκανήσιος ιεράρχης, μετά την απελευθέρωση και ενσωμάτωση της Δωδεκανήσου ο Μητροπολίτης Κώου Εμμανουήλ Καρπάθιος, ο οποίος ανέλαβε τα καθήκοντά το 1947.

Το πρώτο ιταλικό ρυθμιστικό σχέδιο της πόλης, που εκπονήθηκε από το Istituto Geografico Militare Italiano το 1926 και δημοσιεύθηκε το 1929 χωροθετεί το Foro Italico μεταξύ Ρ.Αναβολιά και Μπέλλα Βίστα [Ωραία Θέα] μία συνοικία που πήρε το όνομα λόγω της εξαιρετικής θέας, της παραλίας & των δέντρων.

Πριν από τις τεχνικές παρεμβάσεις των Ιταλών η μακρόστενη λωρίδα κάτω από την Β.Γεωργίου ήταν παραλία, αποτελούμενη από άμμο και χαλίκια. Το 1920 το ρέμα Αναβολιά μεταφέρει πλούσια υλικά από την Ασκλούπη και τα εναποθέτει στην θάλασσα. Ακόμη παλαιότερα το 1838 μόλις 3 μικρά κτίρια παρατηρούνται από την Bella Vista έως το Ρ.Αναβολιά. Πριν το 1820 τα αμμώδη παράλια υλικά συναντώνται έως 70-80μ. νότια από την σημερινή ακτή.

Η διευθέτηση του ρέματος Αναβολιά αποτελεί ένα πολύ σημαντικό τεχνικό έργο για την ανάδειξη του Foro Italico. Μαζί με τα λιτά ιταλικά λιμενικά έργα βοηθούν την παραλία να «αναπνεύσει» και να αναπτυχθεί. Οσο καιρό κατέβαζε υλικά η Αναβολιά η παραλία του Foro παρέμενε ζωντανή.

Η παραλία

Μέχρι μέσα του 1980 η ακτή του Foro Italico δίκαια ήταν η πιο πολυσύχναστη παραλία της πόλης. Τα αλμυρίκια, τα προβολάκια που φτιάχτηκαν αργότερα [δεκαετία του ΄70] διατηρούσαν πλεονασματικό το ισοζύγιο άμμου της παραλίας με αποτέλεσμα να αποτελεί την ιδανικότερη λύση για τα καλοκαιρινά μπάνια των κατοίκων της πόλης.

Η παραλία της Καζέρμας σε φωτογραφία του Δ.Κανάρη, δεκαετία ΄50.

Ομως, γύρω στην δεκαετία του 1990 το τεχνικό έργο της Αναβολιάς υποβαθμίζεται. Η πόλη επεκτείνεται σιγά σιγά, συρρικνώνονται οι δρόμοι των ποταμίσιων φερτών υλικών προς τη θάλασσα. Οι αναπλάσεις που ακολουθούν έχουν ως αποτέλεσμα την περαιτέρω αφαίρεση ιζήματος από την ακτή της Βασ.Γεωργίου Β΄. 

Οι ισορροπίες αλλάζουν και η διαβρωτική ικανότητα του θαλασσινού νερού, σε μία ακτή με λιγότερο ίζημα, με τον καιρό αυξάνεται. Η θάλασσα πλέον έχει το πάνω χέρι στο Foro Italico.

Η παραλία αντί να πληρωθεί άμεσα με ίζημα, κλείνει με τοιχίο και αναπλάθεται με τεχνικές που δεν συνάδουν με το γεωμορφολογικό προφίλ και τις ιδιαιτερότητες της  επιβαρύνοντας ακόμη περισσότερο την κατάσταση.

Αξίζει να τονιστεί ότι η επιφάνεια της θάλασσας ενεργεί σαν ένα βαρόμετρο. Κάθε millibar μειώνει την ατμοσφαιρική πίεση,προκαλεί άνοδο της θαλάσσιας στάθμης κατά 1 εκατοστό. Μείωση της ατμοσφαιρικής πίεσης κατά 100 millibar προκαλεί αύξηση της στάθμης κατά 1 μέτρο.

Η χαμηλή ατμοσφαιρική πίεση ,η υψηλή παλίρροια, οι καταιγίδες και η παραλία με λιγοστά ιζήματα οδηγούν συχνά σε αρκετά ψηλότερες από την αναμενόμενη στάθμη πλημμυρίδες ακόμη και με ανέμους 6 Μποφόρ. Με τέτοιες συνθήκες η παραλία του Foro Italico ήταν σχεδόν αδύνατον να τα καταφέρει απέναντι στην επέλαση της θάλασσας [και τα κύματα καταιγίδας].

Το αποτέλεσμα ήταν μία μέρα μετά από μία σφοδρή καταιγίδα να γκρεμιστεί ένα μέρος από το τοιχίο.

Μετά από μία ειδική εδαφοτεχνική μελέτη προτάθηκε η κατασκευή και θεμελίωση του γκρεμισμένου τοίχου με πασσάλους βαθιάς θεμελίωσης [μήκος πασσάλων 15.0μ., διάμετρος 0.60μ. με απόσταση μεταξύ των διαδοχικών πασσάλων 0.05 μ]. Σήμερα η  λύση προχωράει και θα προστατεύσει το τοιχίο αλλά δεν είμαι βέβαιος αν λύσει το πρόβλημα με την θαλάσσια διάβρωση της ακτής. Ίδωμεν.

Τι παράξενη η σχέση του ανθρώπου με την φύση της γης;

Το 2017, το Foro Italico δοκιμάστηκε από την βιαιότητα των κυμάτων τσουνάμι. Ευτυχώς το τοιχίο αποδείχτηκε θαυματουργό απωθώντας τα κύματα με ύψη 70-80 εκατοστών να εισχωρήσουν στην ενδοχώρα. Αν λειτουργούσε το τεχνικό έργο της Αναβολιάς το κύμα θα εισέβαλε στην ξηρά ευκολότερα, θα κατευθυνόταν ψηλότερα και ίσως προκαλούσε ζημιές. 

Ομως, δεν ήταν η πρώτη φορά, μετά τον σεισμό του 1933 κύματα με ύψη 2-3μ. εισχώρησαν σε όλη την Βασ. Γεωργίου χωρίς όμως να προκαλέσουν ζημιές και να αφήσουν πίσω τους θύματα.

Σήμερα εκτός από τον φαρδύ και μεγάλο δρόμο και τα ελάχιστα κτίρια ιταλικής περιόδου που έχουν απομείνει τίποτα πλέον δεν θυμίζει το ένδοξο παρελθόν του αριστοκρατικού Foro Italico. Η κατοίκηση κατά μήκος της παραλιακής διαδρομής από τα Πιθαράκια [απέναντι από το Gelsomino] προς τους 2 Μύλους δεν θεωρείται πλέον τρέλα από τους Κώους.Τώρα είναι  τμήμα του ρυμοτομικού της πόλης Κω.

Ομως οι πολυτελείς βίλες χάθηκαν, τη θέση τους πλέον έχουν καταλάβει κατοικίες, καταστήματα  και ξενοδοχεία. Γρήγορα τρέχει ο χρόνος στο ανατολικό τμήμα της πρωτεύουσας. Πόσο έχει αλλάξει η πόλη της Κω τα τελευταία 100 χρόνια;

Γεωδίφης

Πηγές:

1.Κώια-Ιακωβος Ζαρράφτης

2. Ιστορία των Σεισμών της Κω,2018-2023

3. Παλιές Φωτογραφίες της Κω/FB

4.Παιδί της Ρέας, τριλογία

5.Τίμος Κουτσουράδης, κάτοικος του Foro Italico

       ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΚΟ ΥΛΙΚΟ

Από το fòro romano  στο foro italico της δεκαετίας του ΄20, η παραλία της Καζέρμας Κω ,όπως την έλεγε ο καλός φίλος Ντίνος Γιαννάκος που έφυγε πρόσφατα από κοντά μας.

Η προσεισμική Ωραία Θέα- Bella Vista.

Η  Βασ. Γεωργίου Β'  κάποτε Foro Italico, φωτογραφία του Δ.Κανάρη, δεκαετία '50.

Το Foro Italico της Κω,  το 1929.

To Foro Italico την δεκαετία του ΄20. Από την ιταλική σελίδα Luce.

Τοποθεσία Bella Vista, Ωραία Θέα σε καρτ ποστάλ, αρχές ιταλοκρατίας.

Ακτή  Foro Italico, το 2013.

Μάιος 1950, η ακτή του Foro Italico[φωτογραφία-Δ.Κανάρη].

Λεωφ.Βασ.Γεωργίου[Φωτογραφία-Δ.Κανάρη].

Πίνακας με την ακτή του Foro Italico, τα πρώτα χρόνια της ιταλικής περιόδου [2 Μύλοι, Βίλα Μενασέ και θάλαμοι].

Η παραλιακή Βασ.Γεωργίου επι ιταλοκρατίας.

Βίλες στο Foro Italico κατά την ιταλική περίοδο.

Ακτή Βασ.Γεωργίου,Κω[Δ.Κανάρη, δεκαετία '50]. Πως από την πλούσια σε άμμο παραλία φτάσαμε στην σημερινή κατάσταση;

Η Βίλα Μενασέ επί της σημερινής Β.Γεωργίου της πόλης Κω στη δεκαετία του 1930.

Η παραλία του Ξενία στο Foro Italico της Κω.

Χαρτογραφία ενός σχετικά πρόσφατου τεχνικού έργου.                   

Λιτά λιμενικά έργα επί ιταλοκρατίας, τότε που οι ακτές της Κω ακόμη «ανέπνεαν».

Τεχνικό έργο διευθέτησης του Ρ.Αναβολιά ,ιταλικής περιόδου.

Το Foro Italico σε ορθογώνιο πλαίσιο, πριν το 1838 σε χάρτη του T.Graves. Τότε το Ρέμα Αναβολιά είχε το πάνω χέρι στην διαμόρφωση της ανατολικής ακτογραμμής της πόλης.

Βασ. Γεωργίου της πόλης Κω, 2020-1960. Με την βοήθεια του Δ.Φανάρα.

Το παραλιακό μέτωπο της Κω , δεκαετία ΄30.

Σε ταχυδρομική κάρτα το Foro Italico, δεκαετία ΄90.

Η παραλία του Foro Italico μετά από τον πρόσφατο τεχνητό εμπλουτισμό της, Ιούνιος 2023.

Από το Foro Italico ένα από τα μεγαλύτερα ιστιοφόρα στον κόσμο, στον όρμο της Κω,Ιούλιος 2023.