«Ωδές, παραστάσεις, διδασκαλίες» στην αρχαία Κω

Πριν από περίπου 20 αιώνες οι πρόγονοι μας στην σημερινή Λ.Γρηγορίου Ε΄ τραγουδούσαν, υμνούσαν και εγκωμίαζαν ολυμπιονίκες, θεούς, άρχοντες και ήρωες. 

Σε αυτή την τοποθεσία ποιητές συνέθεταν, σκηνοθετούσαν και χορογραφούσαν τα έργα τους. Μέσω της θεατρικής παραγωγής δίδασκαν, για αυτό λέγονταν «διδασκαλίες».

Αποτελεί ένα από τα πιο επισκέψιμα αξιοθέατα του νησιού το αρχαίο Ωδείο της Κω.

Οι αρχαίοι Κώοι μάθαιναν τραγούδι και χορό από μικρή ηλικία. Λάτρευαν την μουσική και την άθληση, γι΄αυτό δέσμευσαν έναν μεγάλο χώρο από την αρχαία πόλη για αθλητικές δραστηριότητες και μουσικοθεατρικούς διαγωνισμούς και παραστάσεις.

Το αρχαίο Ωδείο είναι ελληνιστικής περιόδου, επίσης χρησιμοποιήθηκε την ρωμαϊκή περίοδο. Διαφέρει από το θέατρο στο ότι ήταν μερικώς ή πλήρως καλυμμένο και μικρότερο σε μέγεθος. Εμφανίστηκε πρώτη φορά στη Σπάρτη ,υπάρχουν αναφορές για αυτά τα κτίρια από τον 7ο αιώνα π.Χ. Ο Στράβων ονομάζει το ωδείο receptaculum Cantorum.

Στα μέσα του 4ου αιώνα π.Χ, κατά την ανοικοδόμηση της αρχαίας πόλης οι πρόγονοι μας έφτιαξαν ναούς, γυμνάσια, παλαίστρες, βωμούς, στάδιο και ένα μεγάλο θέατρο, νοτιοδυτικά της Ακρόπολης των Σεραγιών. 

Το Ωδείο ιδρύθηκε δυτικά του Θεάτρου του Αμπάβρη. Δεν ήταν σε πλαγιά λόφου αλλά σε ήπιο κοίλωμα της κοιλάδας, μεταξύ αρχαίου Σταδίου και Θεάτρου.Βρισκόταν μέσα στο αρχαίο οχυρωματικό τείχος, ήταν αρκετά μικρότερο σε μέγεθος από το γειτονικό θέατρο των 14000 θεατών. 

Προφανώς χρησιμοποιήθηκε και για τις πρόβες του .Μία από τις χρήσεις του ίσως ήταν ο «προαγώνας», μια τελετή στην οποία οι δημιουργοί ανήγγειλαν τους τίτλους των έργων τους και εισήγαγαν τους ηθοποιούς τους στο Θέατρο. Τα μέλη του χορού περίμεναν στο χώρο γύρω από το Ωδείο για να κάνουν την είσοδό τους στη σκηνή.

Δεν πρέπει να συνδεόταν με στοά με το θέατρο. Τα πολλά αγάλματα που έχουν βρεθεί στην τοποθεσία μου επιτρέπουν να υποθέσω ότι υπήρχε μια υπαίθρια και επιβλητική οδός.Στη μέση της διαδρομής υπήρχε ο Ναός του Απόλλωνα Πυθίου στον Αγ.Ιωάννη 7 Βήματα.

Σύμφωνα με την αρχαιολογική έρευνα ήταν στεγασμένο ορθογώνιας κάτοψης οικοδόμημα, με διαστάσεις 32μΧ30μ. και ύψος 12μ. Η χωρητικότητα του ήταν περίπου 750 θεατών [το Ωδείο της Εφέσου ήταν 400 ατόμων και επίσης βουλευτήριο] χωριζόταν σε ένα κεντρικό τμήμα, το κοίλο με τον αντίστοιχο υπόγειο χώρο και ένα περιμετρικό, με το σκηνικό οικοδόμημα και τον παχύ εξωτερικό τοίχο αντιστήριξης. 

Είναι φτιαγμένο από ντόπιο μάρμαρο,τραβερτίνη, ρυόλιθο και γκρίζο ασβεστόλιθο. Οικοδομήθηκε πάνω σε χαλαρά εδάφη των τελευταίων 5000 χρόνων.

Κάτω από το οικοδόμημα υπήρχαν καταστήματα μερικά από τα οποία διέθεταν τοιχογραφίες και κρήνες επενδεδυμένες με υδραυλικό κονίαμα, που έπαιρναν νερό από το γειτονικό ρωμαικό υδραγωγείο. Εδώ βρέθηκαν μεγάλα ελληνιστικά και ρωμαϊκά αγάλματα τα οποία ίσως βρίσκονταν στην οδό που συνέδεε το Ωδείο με το Θέατρο. Υπήρχε το μεγάλο άγαλμα του Ηρακλή με ύψος τουλάχιστον 5μ. και το άγαλμα του Διόνυσου ίσως στον προαύλιο χώρο του Θεάτρου [Παντελίδης.Σ].

Στο μνημείο πέρα από καλλιτεχνικές εκδηλώσεις λάμβαναν μέρος συνεδριάσεις της Γερουσίας.Επιγραφές ελληνιστικής περιόδου [3ου αιώνα π.Χ] μαρτυρούν ότι ίσως χτίστηκε πάνω στα ερείπια ενός Βουλευτηρίου στο οποίο συνεδρίαζαν βουλευτές και η Εκκλησία του Δήμου Κω. 

Στα ρωμαϊκά χρόνια τη Βουλή αντικατέστησε η Γερουσία που δεν είχε πολιτικές εξουσίες, οργάνωνε μόνο θεάματα και απέδιδε τιμές στους σε σημαντικά δημόσια πρόσωπα.

Το Θέατρο της Κω έχει αρκετά διονυσιακά στοιχεία και διακόσμηση.Βορειοανατολικά του υπήρχε ο Ναός και ο Βωμός του Διόνυσου.Ο Διόνυσος, ως θεός της γονιμότητας και της βλάστησης συνδέεται με το πάθος, την έκσταση των συμμετεχόντων στη λατρεία του, τη χαρά, τον τρόμο,την τραγωδία όσο και με την κωμωδία. Ομως, εκτός από ψυχαγωγία διαμόρφωνε συλλογική συνείδηση. Συνδύαζε τη θρησκεία, την πολιτική, τον πολιτισμό με την εκπαίδευση.Όλα αυτά συνέβαιναν κάτω από το άγρυπνο βλέμμα του Διόνυσου.Οι Κώοι προς τιμή του είχαν θεσμοθετήσει τις «Διονύσιες» γιορτές με πομπές ,χορούς κυκλικούς που γίνονταν στα πλαίσια θεατρικών παραστάσεων[Paton-Hicks, επιγραφές].

Το Ωδείο Κω φέρει 3 επισκευαστικές φάσεις που δεν έχουν επακριβώς χρονολογηθεί. Έπαθε ζημιά το 139 μ.Χ από σεισμό νότια της Ρόδου και η στέγη του κατέρρευσε. Μάλλον επισκευάστηκε από τον Αντωνίνο Πίο [138-161 μ.Χ]. Ωστόσο το 334 μ.Χ ένας σεισμός με μέγεθος τουλάχιστον 6.6 βαθμών από το γειτονικό Ρήγμα ULA-OREN το καταστρέφει και από τότε εγκαταλείπεται. 

Ρευστοποίηση και καθίζηση εξαιτίας του συμβάντος του 334 το ανατρέπουν μερικά, κατόπιν ιζήματα από το τσουνάμι του Αγαθία του 554 μ.Χ και μεταγενέστερα φερτά υλικά το κάλυψαν με αποτέλεσμα να χαθεί και να μοιάζει με λόφο μέχρι τις αρχές του 20ου αιώνα μ.Χ.Τα ερείπια του βρέθηκαν το 1929 από τους Ιταλούς αρχαιολόγους, το μνημείο αποκαταστάθηκε το 1934. 

Για τη χρονολόγησή του έχουν προταθεί ,με κριτήριο τα αρχιτεκτονικά του στοιχεία, ότι κατασκευάστηκε μετά τον σεισμό του 139 μ.Χ. ή τον 3ο αιώνα μ.Χ. [L.Morricone, L.Laurenzi,1931], δηλαδή κατά την τρίτη κατασκευαστική φάση της πόλης -με κριτήριο τις επιγραφές της Γερουσίας που βρέθηκαν εκεί τον 1ο αιώνα μ.Χ. [Μ. Segre]. Μία 3η πρόταση  τοποθετεί την κατασκευή στα τέλη του 1ου αιώνα π.Χ., δηλαδή μετά το σεισμό «φάντασμα» του 6 ή 5 π.Χ. επί εποχής αυτοκράτορα Αυγούστου, ο οποίος πιθανά βοήθησε στην ανοικοδόμηση της πόλης [Höghammar]. 

Προσωπική εκτίμηση που βασίζεται σε επιγραφές που βρέθηκαν και την γεωλογία της περιοχής είναι ότι το αρχικό κτίριο φτιάχτηκε μετά το σεισμικό επεισόδιο του 198/199 π.Χ.

Την περίοδο 1998-2000 το Υπουργείο Πολιτισμού προέβη σε εργασίες αποκατάστασης, συντήρησης και στερέωσης στο μνημείο, όπως και σε εργασίες ανάδειξης του περιβάλλοντος χώρου του.

Γεωδίφης

Πηγές:

1. Υπουργείο Πολιτισμού

2. Ιστορία των Σεισμών της Κω, 2018

3. Σημειώσεις του Ιταλού αρχαιολόγου, L.Laurenzi

4.Παλιές φωτογραφίες της Κω/ΦΒ

5. Αρχείο L.Morricone/ saia

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΚΟ ΥΛΙΚΟ 

Ωδείο, δεκαετία ΄30.

Αρχαίο Ωδείο της Κω αρχές της δεκαετίας του ΄30, ένα από τα πιο επισκέψιμα αξιοθέατα του νησιού. Βρισκόταν κοντά στο αρχαίο θέατρο του Αμπάβρη, μέσα στο αμυντικό τείχος της αρχαίας πόλης και ήταν χωρητικότητας 750 θεατών.

Αρχαίο Ωδείο της Κω. Η λεωφόρος μπροστά σε διάταξη της δεκαετίας του 1930, αργότερα κατεδαφίστηκε.

    Ωδείο Κω το 2013.

Η γεωγραφία του Ωδείου Κω.

Ο χώρος-έκθεση κάτω από το Ωδείο.

Σχεδιαστική απωτύπωση ρωμαικού Ωδείου. 

Ωδείο Κω,δεκαετία ΄30.

Το Ωδείο την δεκαετία του ΄40.

Το Ωδείο υπό την σκιά του Ερημίτη, δεκαετία ΄30.

Ωδείο Κω, σχετικά πρόσφατη φωτογραφία.

Δεκαετία 30, γνωστό ως «Θεατράκι» το αρχαίο Ωδείο της Κω ελληνιστικής και ρωμαϊκής περιόδου χωρητικότητας τουλάχιστον 750 θεατών. Φτιάχτηκε πάνω στα ερείπια ενός αρχαίου βουλευτηρίου, ενώ μία οδός με αγάλματα, όπου ξεχώριζε το μεγάλων διαστάσεων του Ηρακλή, το συνέδεε με το αρχαίο θέατρο του Διόνυσου. Ως σύγκριση το της Εφέσου ωδείο και επίσης βουλευτήριο ήταν 400 θέσεων.Άποψη του κοίλου από νότια μετά τη δεύτερη επέμβαση αποκατάστασης των Ιταλών αρχαιολόγων.

Ωδείον Κω. Άποψη της αίθουσας μετά την πρώτη αποκατάσταση,Απρίλιος-Ιούνιος 1938.

Αρχαίο Ωδείο από ψηλά, φωτογραφία από το διαδίκτυο.