Σεισμός ρήμαξε τα οχυρά της νεότερης ιστορίας της Λέρου;

Ο Frantsesko DiPierro σε πρόσφατη ανάρτηση στην σελίδα του στο Facebook παρουσίασε το κάστρο της θεάς Σελήνης αποτυπωμένο σε χάρτη του 1688 του Francesco Piacenza.

Στον ιστορικό χάρτη έχουν αποτυπωθεί επιπλέον 10 οχυρά/καστροοικισμοί, τα ερείπια των οποίων έχει ήδη εντοπίσει μέσα από την εξαιρετική του δουλειά ο DiPierro.

Οι αρχαίοι πρόγονοι μας αν και άριστοι αστρονόμοι συνέδεαν τον Ήλιο και την Σελήνη όχι με ουράνια σώματα αλλά με τον Απόλλωνα και την Αρτέμιδα, αντίστοιχα. Η Σελήνη, ως αδελφή του Ήλιου έχει σχέση στενή με την Αρτέμιδα. Ο ρωμαίος ποιητής Οβίδιος αναφέρει τον Ενδυμίωνα βοσκό στην μικρασιατική Καρία. Η Σελήνη τον είδε σε μία σπηλιά του Λάτμου και τρελάθηκε με την απαράμιλλη ομορφιά του.Στην πόλη Ηράκλεια στους πρόποδες του Λάτμου ο Ενδυμίων λατρευόταν ως μυθικός ιδρυτής της πόλης και υπήρχε ιερό αφιερωμένο σ’ αυτόν μόλις 78χλμ.ανατολικά της Σελήνης Λέρου.

Μπορούμε να υποθέσουμε την ύπαρξη κτίσματος ρωμαϊκού [ίσως ελληνιστικού  ή παλαιότερου] της Σελήνης, ίσως νυμφαίο παρατηρώντας τις φωτογραφίες DiPierro [δες την ανάρτηση], στην Λέρο που μεταγενέστερα μετατράπηκε σε κάστρο. Σήμερα φαίνεται χτυπημένο από τεκτονικές δυνάμεις, όμως είναι άγνωστο από ποιό σεισμό ή ποιους σεισμούς.

Για να αναζητήσουμε τι συνέβη στην Λέρο του 17ου αιώνα πρέπει να πάμε πίσω.

«Η ιστορία της Λέρου είναι ατέλειωτη και μαγική,καθώς την διαβάζεις, χάνεσαι στην αγκαλιά του χρόνου και αφήνεσαι στα χέρια του ιστορικού.Κάπως έτσι πρέπει να ένιωσε το 1688 ο Ιταλός χαρτογράφος Francesco Piacenzza όταν επισκέφτηκε το νησί μας, με απώτερο σκοπό να χαρτογραφήσει και να αποτυπώσει με κάθε λεπτομέρεια τα κτίσματα του ιερού αυτού τόπου» συνεχίζει ο καλός φίλος και ερευνητής Frantsesko DiPierro.

Ο Francesco Piacenza [1637-1687] ήταν Ιταλός νομικός, διπλωμάτης και σκακιστής που επισκέφθηκε κάποια από τα νησιά του Αιγαίου.Το έργο του δημοσιεύτηκε μετά τον θάνατό του. Πρόκειται για υλικό που ο Piacenza συγκέντρωσε από προγενέστερα νησολόγια, ναυτικά και γεωγραφικά εγχειρίδια. Άρα την Λέρο μπορεί να την μελέτησε μέσα από τα γραπτά άλλων περιηγητών. Αυτά που αναφέρονται στον χάρτη του είναι φρυκτωρίες, οχυρά ως επι το πλείστον ρωμαϊκά, βυζαντινά και ιπποτικά που υπήρχαν στο σύνολο τους στο νησί έως τα μέσα του 17ου αιώνα.

Σε χάρτη του Έλληνα ναυτικού Αντόνιο Μίλο [Antonio da Millo από την Μήλο] με βεβαιωμένη δραστηριότητα στην περίοδο 1567-1591 η Λέρος εμφανίζεται με 4 οχυρά στα τέλη του 16ου αιώνα, ενώ χάρτης προγενέστερος του Sonetti καταγράφει την ύπαρξη 3 οχυρών. Επίσης σε  χάρτη του  Bordone έχουν καταγραφεί 4 φρούρια.Ο γιατρός Olfert Dapper [1636-1689], άριστος γνώστης της κλασικής ελληνικής φιλολογίας που όμως δεν ταξίδεψε ποτέ στο Αιγαίο δεν παρουσιάζει οχυρά σε χάρτη της Λέρου.

Ενώ η ύπαρξη μεσαιωνικών και νεωτέρων μνημείων στο νησί είναι καλά τεκμηριωμένη ελάχιστα είναι γνωστά για το πως μπορεί να καταστράφηκαν.

Μία έρευνα στα ιστορικά τεκτονικά επεισόδια της περιοχής μπορεί να αναδείξει το ισχυρό συμβάν που προκάλεσε την καταστροφή όχι μόνο του Κάστρου της Σελήνης αλλά και άλλων οχυρών ιδίως του βόρειου τμήματος  του νησιού.

Στις 22 Φεβρουαρίου 1653 ένα τρομερό σεισμικό συμβάν τουλάχιστον 7.1 βαθμών εκδηλώθηκε στην Τουρκία με εκτιμώμενο επίκεντρο 100χλμ. από την Σελήνη Λέρου.

Το γεγονός προκάλεσε εκτεταμένες ζημιές κατά μήκος της κοιλάδας Buyuk Menderes [Μαίανδρος], ανατολικά της Λέρου. Προήλθε από το δυτικό τμήμα μιας χερσαίας γνωστής ενεργής ζώνης διάρρηξης, το σύστημα ρηγμάτων Buyuk Menderes Graben με μήκος περίπου 100 χλμ. Το ρήγμα είναι πολύ επικίνδυνο, ολισθαίνει με 23-35 χιλιοστά τον χρόνο και μπορεί να δώσει επεισόδια έως 7.4 βαθμούς.

Από τον σεισμό καταστράφηκαν οι πόλεις Αϊδίνιο [Guzelhisar ή Kirilasari], Tire, Nazilli, Kosk,Denizli, Sultanhisar, Kuyucak και πολύ βορειότερα το Ezine. Σκοτώθηκαν τουλάχιστον 3000 άνθρωποι εκ των οποίων οι 2000 στην Σμύρνη. 

Το περιστατικό ίσως προξένησε αξιοσημείωτες ζημιές στα νησιά της Βορείου Δωδεκανήσου όπως στο Φαρμακονήσι, Αγαθονήσι, Λειψούς, Αρκιούς και πιθανόν στην Πάτμο. Ιστορικές αναφορές μέχρι στιγμής δεν έχω στη διάθεση μου. 

Το συμβάν εκδηλώθηκε μετά από τον ηφαιστειακό σεισμό του 1650 κοντά στην Σαντορίνη, με Μ=6.0 που συνοδεύτηκε από ισχυρό τσουνάμι το οποίο χτύπησε έντονα τις ακτές της Λέρου. Ωστόσο, ο σεισμός από το Κολούμπο πιθανόν δεν προξένησε ζημιές στα οχυρά του νησιού της Αρτέμιδος.

Ο σεισμός του 1653 πρέπει να ήταν ο πιο ισχυρός στην νεότερη ιστορία της Λέρου και των άλλων γειτονικών νησιών.

Σχετικά με τον αρχαίο ναό/νυμφαίο της Σελήνης μπορούμε να υποθέσουμε ότι καταστράφηκε το 27 π.Χ από ένα ισχυρότερο επεισόδιο από το ίδιο ρήγμα, μάλλον από το κεντρικό του τμήμα, με μέγεθος 7.2 βαθμών. Πρόκειται για τον σεισμό που προξένησε ζημιές τόσο στην Κάλυμνο όσο και την Κω.

Η ανάρτηση του Frantsesko DiPierro
[https://www.facebook.com/frantsesko.dipierro/posts/2597214937272997]

Γεωδίφης

Ο σεισμός του 1653 μ.Χ και ο Ναός της Σελήνης

                                             

             Το Κάστρο της Σελήνης  σε φωτογραφία του Frantsesko DiPierro .