Ο χαζινές του Κερμετέ!

Οθωμανικός πεντάκρουνος χαζινές ο μεγαλύτερος της Κω, συναντάται απέναντι από το Ανατολικό Τζαμί της Οδού Κεράμου στο Πλατάνι [Κερμετές ή Κερεμίτης σύμφωνα με τον Ross].

Το «νεαρόν ὕδωρ» δηλαδή το τρεχούμενο νερό που μόλις βγαίνει από την πηγή ήταν πολύ σημαντικό και ζωτικής σημασίας σε κάθε περίοδο του νησιού. Εχουμε μιλήσει για τα υδρικά συστήματα της αρχαίας, ρωμαϊκής και ιπποτικής περιόδου του νησιού. Ομως τι γινόταν τα οθωμανικά χρόνια; 

Το οθωμανικό δίκτυο ύδρευσης της Κω αποτελείτο από  βρύσες [τσεσμέδες] και θολωτά κτίσματα  που λέγονταν χαζινέδες.Το νερό κατέβαινε στην πόλη με πήλινους σωλήνες [τσούνζα τους έλεγαν] ως επι το πλείστον από την Βουρίνα και ακολουθούσε την χάραξη του αρχαίου υδρικού δικτύου. Οι Ιταλοί μετά άλλαξαν τους σωλήνες και έβαλαν μαντεμένιους. Οι οθωμανοί δίπλα στον χαζινέ φύτευαν μεγάλο δέντρο [κυπαρίσσι, πλάτανο  ή αλλο] στη σκιά του οποίου περίμεναν να πάρουν το νερό οι κάτοικοι της τοποθεσίας που εξυπηρετούσε. 

Χαζινέδες είχε πολλούς η πόλη της Κω πριν από τον σεισμό του 1933. Στο Πλατάνι υπήρχε στα Κρητικά του Κερμετέ και ένας τετράκρουνος χαζινές δηλαδή με 4 βρύσες,δύο για τους ανθρώπους και τις υπόλοιπες για τα ζώα. Ο τελευταίος βρισκόταν στην πλατεία δίπλα στο Δυτικό Τζαμί που και αυτό καταστράφηκε από τον σεισμό του 1933. Το νερό στο Πλατάνι έφτανε από το Τσιλιμπιρι και τους Ξοτρόχους [μικρό ρέμα ανατολικά του Ασκληπιείου]. Ο βασικός υδροκρίτης που τροφοδοτούσε την πόλη της Κω ήταν τα υψώματα της Βουρίνας για όλες τις περιόδους. Τα τελευταία χρόνια η πόλη τροφοδοτείται όχι με επιφανειακό νερό αλλά από γεωτρήσεις. 

Οι μαυριτανικές κρήνες του Paolini με θόλους του Defterdar και της Λότζιας ήταν παλιοί χαζινέδες που εξυπηρετούσαν τα μουσουλμανικά τεμένη και ανακαινισθηκαν επι ιταλοκρατίας μετά το σεισμικό επεισόδιο του 1933. 

Στον επαρχιακό δρόμο από το Ieni Cesme [Καινούργια Βρύση στα τούρκικα] ή Καινούργιο Τσεσιμέ το νερό κατεβαίνει σε θολωτή πέτρινη κατασκευή που ήταν ένας χαζινές. Επίσης ένας ακόμη χαζινές υπήρχε στα Κρητικά στο Κούμπουρνο. 

✽«Ο χαζινές είναι του 4 αιώνα, αρχικά έπαιρνε νερό από το Ασκληπιείο.Με σωλήνες βυσαλο (κεραμικούς)με διαστάσεις 32ποντους μήκος και 16 πόντους φάρδος.Στο πίσω μέρος είναι η αποθήκη νερού ήταν ανοικτής ροης. Γύρω στο 16ο αιώνα με σουλτάνο τον Σουλεϊμάν τον μεγαλοπρεπή, και πρωθυπουργό τον γαμπρό του [Παργαλη Έλληνας από την Πάργα] έφτιαξαν την Βορινά και έδωσαν και σε αυτήν νερό». Πληροφορίες από τον Γιώργο Ρήνο,ΠΑ.ΦΩ.ΚΩ

Γεωδίφης

Πηγές:

1.Η Κως μια φορά και έναν καιρό-Παντελής Σβουρένος

2. Παιδί της Ρέας, τριλογία

3. Παλιές Φωτογραφίες της Κω

Το ρέμα Ieni Cesme [Καινούργια Βρύση] της πόλης Κω.

Ο χαζινές στην Πλατεία Πλατανίου, προσεισμική φωτογραφία.«Χαζινές λέγεται εκεί που κρύβεται το κάθε πολύτιμο πράμα !δηλαδή θησαυροφυλάκιο !!και το νερό ήταν πάντα πολύτιμο ,και επίσης χαζινε έλεγαν και το δημόσιο στην οθωμανική περίοδο. Η λέξη χαζινέ είναι αραβική ».Σύμφωνα με μέλος της ομάδας ΠΑ.ΦΩ.ΚΩ.

Προσεισμικός τσεσμές στην πόλη της Κω.