Ταξιάρχες, Παλιό Πυλί

Δυτικά του οικισμού του Παλιού Πυλιού βρίσκεται το ναΰδριο των Ταξιαρχών. ΄Εξω βρίσκεται σε δεύτερη χρήση ένας ορθογώνιος ενεπίγραφος βωμός και ένας επίσης ορθογώνιος ενεπίγραφος με γιρλάντες και βουκράνια. Στο υπέρθυρο ένας μαρμάρινος σταυρός και εντός μερικά αρχιτεκτιονικά εκτός θέσης.

Ο ναός των Αγίων Ασωμάτων Ταξιαρχών Αρχαγγέλων Μιχαήλ και Γαβριήλ (γιορτάζει 8 Νοεμβρίου), προέρχεται από περισσότερες οικοδομικές περιόδους. Είναι μεταβυζαντινής περιόδου.

Αρχικά κτίσθηκε στη θέση αυτή μονόχωρο οικοδόμημα (εσωτ. διαστ. 4.75X2.82 μ.), το οποίο εκαλύπτετο με κτιστή, ημικυλινδρική οροφή και έφερε εξωτερικά υδραυλικό κονίαμα. Η κάτοψη αυτού είναι ορθογωνίου σχήματος (εσωτ. διαστ. 4.75X2.82 μ.). Η ανατολική αυτού πλευρά περατούται σε μίαν ημικυκλική αψίδα (χορδής 1.70 και βέλους 0.87 μ.). Στο μέσον της αψίδος ανοίγεται μικρών διαστάσεων πολεμιστροειδές παράθυρο.

Σε μία δεύτερη οικοδομική περίοδο έγινε προέκταση του αρχικού ναϋδρίου προς τα δυτικά (εσωτ. διαστ, προεκτάσεως: 3.27X3.00 μ.), η οποία εκαλύφθη επίσης με κτιστή ημικυλινδρική στέγη.

Σε μία τρίτη οικοδομική περίοδο προσετέθηκε προς τα δυτικά άλλος ορθογωνίου κατόψεως χώρος (εσωτ. διαστ. 3.60X2.78 μ.), ο οποίος εκαλύφθη με ξύλινη οριζόντια στέγη και στρώμα αργίλου (πατελιά, όπως λέγεται στα Δωδεκάνησα).

Ο χώρος σήμερα είναι εσωτερικά ενιαίος, αν και διακρίνονται σαφέστατα οι τρεις διαφορετικές οικοδομικές φάσεις του μνημείου. Το αρχικό ναΰδριο είχε πλάτος εσωτερικό 2.82 μ., η δεύτερη προσθήκη έχει εσωτερικό πλάτος 3.27 μ. και η τρίτη 3.60 μ.

Η τοιχοποιία του ναού αποτελείται από αργολιθοδομή και ασβεστοκονίαμα. Κατά την ανέγερση αυτού εχρησιμοποιήθησαν επίσης διάφορα μαρμάρινα αρχιτεκτονικά μέλη, προερχόμενα από παλαιότερα κτίσματα.

Στο δυτικό τμήμα της βόρειας εξωτερικής πλευράς του ναού διατηρούνται δύο τόξα, τα οποία φαίνεται ότι εστήριζαν είδος ανοικτού Προπύλου.

Στις εσωτερικές επιφάνειες των τοίχων του ναού διατηρούνται τοιχογραφίες. 

Από Dikaiosnet, Κωακά[ Αρχαιολόγος Ιωάννης Ηλ. Βολανάκης]