Το άγνωστο καστροχώρι της Κω
«Ο πολιτισμός είναι κίνημα και όχι προϋπόθεση, ταξίδι και όχι λιμάνι», A.J.Toynbee.
Υπό το βλέμμα του Ερημίτη, στη μεγαλειώδη κοιλάδα του το πρώην καστροχώρι Κερεμίτης, πιο γνωστός ως Κερμετές όχι από την Κέραμο όπως έχει γραφεί κατά το παρελθόν, σε φωτογραφία της δεκαετίας του ΄20. Έχει ήδη βρεθεί το Ασκληπιείο των Κώων, με κρήνη στο κέντρο της καταπράσινης πλατείας του Πλατανίου. Ένας αρχαίος οικισμός που πλήγηκε ιδιαίτερα το 554 μ.Χ, από το τραγικό συμβάν που αφηγήθηκε ο Αγαθίας στις Ιστορίες του.
Αριστερά της φωτογραφίας πριν από τον σεισμό του 1933, υπήρχε και τζαμί. Γνωρίζουμε ελάχιστα για τον οικισμό με τις ωραίες ταβέρνες και το εξαίρετο φαγητό που απέχει μόλις 2 χλμ. από το Δημαρχείο της πρωτεύουσας Κω.
Για τον Ν.Ζάρακα, η ονομασία Πλατάνι δόθηκε από την Ελληνική Κυβέρνηση μετά την ενσωμάτωση επειδή στο κέντρο του προαστίου υπήρχε μεγάλος Πλάτανος ενώ το Κερμετές το πήρε γιατί επί τουρκοκρατίας οι κάτοικοι του μετοίκησαν από την Κέραμο της Χερσονήσου Αλικαρνασσού. Η Κέραμος είναι αρχαία πόλη από την οποία πήρε το όνομα της ο Κεραμεικός Κόλπος.
Οι Ιταλοί έλεγαν την τοποθεσία Gherme. Το τοπωνύμιο Κερμετές κρύβει πολλές εκδοχές για την προέλευση του. Ισως, το όνομα οφείλεται στο Γκέρμε της Μικρασίας ή στον μεγαλοπρεπή ναό της Παναγιάς Κεραμωτής που υπήρχε παλιά ή ακόμη στην πατελιά σύμφωνα με παλιούς μουσουλμάνους της περιοχής. Επίσης μπορεί να προέρχεται από τον Ερημίτη το ψηλότερο βουνό που συναντάται νότια από τον οικισμό. Σε χάρτη του 1844, του αρχαιολόγου L.Ross το χωριό αναγράφεται ως Geremitis και το βουνό ως B.Kremitis. Θεωρώ πιθανότερο το τοπωνύμιο Κερμετές να έχει σχέση με τον Ερημίτη.
Από το προσεισμικό Πλατάνι, το τζαμί Σίρ Μόλα Μεχμέτ εφέντη σήμερα στη θέση του σούπερ μάρκετ στην πλατεία και η αυλή του τζαμιού είναι το εστιατόριο Αράπη.
Η περιοχή κατοικήθηκε από Έλληνες, Ρωμαίους και Βυζαντινούς σύμφωνα με τα διαθέσιμα αρχαιολογικά ευρήματα. Την πρωτοβυζαντινή περίοδο οι Βυζαντινοί είχαν εξαπλωθεί στην ευρύτερη περιοχή.
Πριν από τους Ιωαννίτες υπήρχε μουσουλμανικό στοιχείο στο νησί της Κω. Οι μουσουλμάνοι έφτασαν σε κύματα στο νησί της Κω.
Οι πρώτοι Κρητικοί του Κερμετέ ήταν μουσουλμάνοι από την Σητεία και την Ιεράπετρα που έφυγαν το 1876 μ.Χ.
Το 1522-1523 με την κατάληψη του μουσουλμανικού στόλου ήρθαν μουσουλμάνοι από την Μύλασα, αρχαία ελληνική πόλη στη Μικρά Ασία, στην Καρία και από την περιοχή μεταξύ Αιδινίου και Μούγλας, από την ομάδα Μεντεσόγλου που ήταν καθαροί Τουρκμένοι. Οι μουσουλμάνοι της Κω και της Ρόδου δεν ήταν σαν αυτούς που ζούσαν στην Κρήτη και εξισλαμίστηκαν.
Ο Mario Lago τη δεκαετία του ΄20, με την ακολουθία του και ντόπιους αξιωματούχους στο δημοτικό σχολείο του Κερμετέ.
Με τον χρόνο αυξάνεται ο πληθυσμός των μουσουλμάνων στην Κω, επειδή οι Ιωαννίτες έστελναν τους αιχμαλώτους στο νησί. Κατά την οθωμανική περίοδο ο μουσουλμανικός πληθυσμός εγκαθίσταται κυρίως στα Χαλβαζιά, στην περιοχή του λιμανιού και στον Κερμετέ. Τον 17ο αιώνα Τούρκοι από το Γκέρμε φτάνουν στο Πλατάνι.
Επί βυζαντινής περιόδου υπήρχε μία μεγάλη εκκλησία που λεγόταν Παναγία η Κεραμωτή λίγο πιο πάνω από το κτίριο που βρίσκεται σήμερα το κτίριο του ΙΚΑ. Η Παναγία Κεραμώτισσα ίσως ήταν από τις πρώτες χριστιανικές εκκλησίες του νησιού.
Στον δρόμο προς το Ασκληπιείο [Οδός Ασκληπιού] συναντάται το Εβραϊκό νεκροταφείο [Εβραϊκά Ταφιά] το παλαιότερο της περιοχής, και το Μουσουλμανικό νεκροταφείο που είναι πρόσφατο [έγινε το 1938]. Κοντά στα νεκροταφεία βρέθηκαν σημαντικοί ελληνιστικοί και ρωμαϊκοί τάφοι.
Το παλιό μουσουλμανικό νεκροταφείο [Σίρ Μολλά Μεχμέτ εφεντι μεζάρλιγη] έγινε τέλη του 16ου αιώνα. Στον χώρο του υπάρχει το Μαυσωλείο του Σιρ Μολλά Μεχμέτ, του γέροντα προς τιμή του οποίου είχε ανεγερθεί ένα τζαμί στην κεντρική πλατεία του οικισμού .Ο γέροντας πέθανε το 1871.
Παλιά οι κάτοικοι ανέβαιναν ψηλά γιατί φοβόντουσαν τους πειρατές. Ήταν δύσκολο να κατοικηθεί η πεδιάδα. Ο Κερμετές παλιά είχε Κάστρο, ήταν καστροχώρι το οποίο έχει καταστραφεί από τους σεισμούς. Οι παλιοί έλεγαν ότι ήταν περιφραγμένος ο οικισμός με πέτρες.
Κοντά στο ΙΚΑ υπήρχε μία μεγάλη πύλη στρογγυλή [τοξωτή] η οποία έπεσε από τον σεισμό του 1933 και είχε μείνει το 1/3 της πύλης. Σήμερα έχει γκρεμιστεί εντελώς και δεν υπάρχει τίποτα. Τη λέγανε Γκερμέ Καπίτσε; [σωρός του Κερμετέ;].
Επίσης μου ανέφεραν ότι οι κάτοικοι από τις πέτρες του Κάστρου έφτιαξαν αρκετά από τα σπίτια τους. Ίσως, το κάστρο να ήταν ύστερης ρωμαϊκής ή πρώτης βυζαντινής περιόδου. Προφανώς είχαν φτιάξει το τείχος για να προστατευτούν από τους πειρατές. Επί οθωμανικής αυτοκρατορίας τα νησιά είχαν ηρεμήσει από τους κουρσάρους. Σιγά σιγά αρχισαν οι κάτοικοι να κατεβαίνουν προς την πόλη.
Το Πλατάνι είχε 3 τζαμιά: ένα στην τωρινή πλατεία δίπλα από την ταβέρνα του Αράπη που λεγόταν Τζαμί Σιρ Μολλά Μεχμέτ εφεντι Τζαμισί [Μιναρές Δυτικός για τους Ιταλούς], ένα κοντά στην εκκλησία του Αγ.Αθανασίου , η Τουμπάνα Μαχαλεσι [συνοικία] και το τζαμί Γαζή Χασάν Πασά ή Ολούμπασου Μαχαλεσί [Ανατολικός Μιναρές για τους Ιταλούς] κοντά στο σχολείο το οποίο ακόμη υπάρχει. Στα τούρκικα Ολούμπασου σημαίνει είσοδος του ποταμού επειδή περνούσε ποτάμι κοντά του, ίσως το Σουτζού[σημαίνει νερουλάς]. Η Τουμπάνα ήταν μικρό ορθογώνιο παρεκκλήσι χωρίς μιναρέ.
Η Κρήνη της πλατείας ήταν 4κρουνη με δύο εξόδους για τους ανθρώπους και δύο για τα ζώα. Μου είπαν ότι έπαιρνε νερό από το Τσιλιμπίρι. Γεγονός που μαρτυράει την χρήση της πηγής κατά τα οθωμανικά χρόνια.
Νοτιοδυτικά από την πλατεία υπήρχε το Κηρίκ Μαχαλέσι [Κρητική συνοικία] εκεί είχαν έρθει Τουρκοκρήτες πρόσφυγες [το 1876 μ.Χ]. Επειδή δεν υπήρχε τζαμί εκκλησιάζονταν στο τζαμί της πλατείας.
Το Τζαμί και η Κρήνη της πλατείας υπέστησαν ζημιές από τον σεισμό του 1933 και γκρεμίστηκαν αργότερα από τους Ιταλούς στα πλαίσια των τεχνικών έργων και ανάπλασης της περιοχής.Η Τουμπάνα έπαθε ελάχιστες ζημιές, όμως οι Ιταλοί την γκρέμισαν και αυτή.
Το ανατολικό Τζαμί κτίστηκε από τον Γαζή Χασάν Πασά γύρω στο 1786. Υπέστη μετατροπές επί Ιταλοκρατίας και αποτελεί σήμερα τόπο λατρείας των μουσουλμάνων. Ίσως να έπαθε μικρές βλάβες από τον σεισμό του 1863 από το Ρήγμα Χάλκη.
Το Πλατάνι κείται σε εδάφη ηλικίας 6000-5000 ετών που αποτελούνται από χαλαρά αργιλοαμμώδη και φερτά υλικά από τους ποταμούς. Τα γεωτεχνικά χαρακτηριστικά του εδάφους είναι επιρρεπή σε σεισμικά επεισόδια ιδίως από το Ρήγμα Κω και λιγότερο από το Gokova σύμφωνα πάντα με την ιστορική σεισμικότητα της περιοχής.
Γεωδίφης
Πηγές:
1.Τοπωνυμικά και ονοματικά της νήσου Κω- Μιχάλης Ε. Σκανδαλίδης
2.Τοπωνύμια της Νήσου Κω -Ν. Ζάρακας [Κωακά, τόμοι Α΄&Β']
3.Χάρτης Γ.Υ.Σ
4.Γεωλογικός χάρτης Κω- ΙΓΜΕ
5.Προφορικές αφηγήσεις κατοίκων του Πλατανίου
6.Χάρτης του Πλατανίου, σε υψηλότερη ανάλυση, εδώ
7.Ιστορία των σεισμών της Κω,2018-2023
8.Παλιές φωτογραφίες της Κω/FB
9.Γιατί Κερεμίτης;
ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΚΟ ΥΛΙΚΟ
Η γεωγραφία του Κερμετέ.
Η μικρή πλατεία του Κερμετέ με την κρήνη, σημερινό Πλατάνι.Από φωτογραφία Ιταλικού Περιοδικού του 1927.
Οδός Ασκληπιού προς το Πλατάνι, 1969.
Restaurant Platanion, σήμερα του Αράπη, με το πλάτανι από το οποίο έλαβε το όνομα του ο Οικισμός Πλατάνι[Κερμετές], στην πεδιάδα του Ερημίτη της πόλης Κω.
Το εστιατόριο του Σερήφ Καραβεζήρ.
Πλατάνι ένα καστροχώρι της Κω, κτίριο φτιαγμένο εξ ολοκλήρου από ντόπιες αρχαίες πέτρες.
«Εὐήμερε Εὐ̣η̣μέρου χρηστὲ χ̣[αῖρε]».Επιτάφιος του Ευήμερου, γιος του Ευήμερου. Λευκή μαρμάρινη κώτικη στήλη ,βρέθηκε στο Πλατάνι, είναι του 1ου π.Χ.Δημοσιεύθηκε από τον Δ.Μποσνάκη. Συναντάται σήμερα στο Κάστρο.
Το Πλατάνι τη δεκαετία του ΄80.
«Διαγόρας χρησ<τ>ὸς χαῖρε».Επιτάφιος του Διαγόρα. Λευκή μαρμάρινη στήλη από κώτικο μάρμαρο. Βρέθηκε στο Πλατάνι - 2ος / 3ος αιώνα μ.Χ. Συναντάται σήμερα στο κάστρο των Ιπποτών.Δημοσιεύθηκε από τον καθηγητή Δ.Μποσνάκη.
Θεμελίωση ναού Αγίου Αθανασίου στο Πλατάνι, 23 Μαΐου 1971. Από Themis Papageorgiou