Ο Βουκεφάλας ήταν ταρπάν;

20.4.19

Ο Βουκεφάλας ήταν ταρπάν;

«Και αφού ηρέμησε λίγο το άλογο με αυτόν τον τρόπο, και το χάιδεψε με το χέρι του, όταν είδε ότι ήταν γεμάτο πνεύμα και θάρρος, πέταξε ήσυχα το μανδύα του και με ένα ελαφρύ ελατήριο το χτύπησε με ασφάλεια». Ο Πλούταρχος για τον Βουκεφάλα του Μ.Αλέξανδρου.

Ο μαρμάρινος Βουκεφάλας του Μεγάλου Αλέξανδρου στο Αρχαιολογικό Μουσείο της Κω. Πρόκειται για τμήμα από ένα τεράστιο μαρμάρινο ανάθημα που βρισκόταν στο Ασκληπιείο Κω και το οποίο δεν μπόρεσε να βρει ο αρχαιολόγος R.Herzog.

Κάποια από τα αριστουργήματα του Ασκληπιείου έχουν επανδρώσει τα τείχη του ενετικού κάστρου της πόλης. Ο Βουκεφάλας φαίνεται ότι μετά το Κάστρο κατέληξε στην κρήνη της Πλατείας Πλατάνου. Σήμερα πλέον συναντάται στην είσοδο του Αρχαιολογικού Μουσείου Κω.

Έχουν γραφτεί πολλά για το διάσημο άλογο όμως ελάχιστα είναι γνωστά για το υποείδος του. Μήπως ο Βουκεφάλας ήταν ένα εξημερωμένο ταρπάν;

Η μόνη γνωστή απεικόνιση ενός tarpan [λέξη καζακική ή κιργιζική που σημαίνει άγριο άλογο] εν ζωή, ηλικίας 5 μηνών έγινε από τον Μπορίσοφ, το 1841[κάτω φωτογραφία].

Τα παλαιότερα αρχαιολογικά στοιχεία για εξημερωμένα άγρια άλογα βρέθηκαν στην Ευρώπη από το Πλειστόκαινο και έζησαν από τη νότια Γαλλία και την Ισπανία έως την κεντρική Ρωσία. Υπάρχουν σπήλαια με σχέδια πρωτόγονων άγριων ίππων στο Lascaux της Γαλλίας και στο σπήλαιο της Altamira της Ισπανίας, καθώς και αντικείμενα που πιστεύεται ότι δείχνουν το είδος στη νότια Ρωσία, όπου ένα άλογο αυτού του τύπου ήταν εξημερωμένο γύρω στο 3000 π.Χ.

Ο Ηρόδοτος περιέγραψε άγρια άλογα ανοικτού χρώματος σε μια περιοχή που σήμερα αποτελεί μέρος της Ουκρανίας τον 5ο αιώνα π.Χ.

Το Equus ferus έζησε από τη Δυτική Ευρώπη μέχρι την Αλάσκα. Είδη του υπήρχαν πριν από 6000-5500 χρόνια στο Καζακστάν και την Ουκρανία . Παραδοσιακά, έχουν προταθεί δύο τύποι tarpan, ο δασικός και o tarpaulin, αν και φαίνεται ότι υπάρχουν μόνο ελάχιστες διαφορές στον τύπο. Όμως σύμφωνα με την γενική άποψη υπήρχε μόνο ένα υποείδος το Equus ferus ferus, δηλαδή το ταρπάν, επίσης γνωστό ως άγριο άλογο της Ευρασίας που είναι πλέον εξαφανισμένο. Ωστόσο, το τελευταίο που αναφέρθηκε ήταν το υποείδος που πέθανε στη Ρωσία το 1909.

Το άλογο του Μ. Αλεξάνδρου πέθανε στον Υδάσπη ποταμό όχι επειδή πληγώθηκε στη μάχη, αλλά από την κούραση και τα χρόνια. Ήταν ήδη 30 χρόνων και εξαντλημένο. Κανένας δεν είχε καταφέρει να τον ιππεύσει, εκτός από τον ίδιο τον Αλέξανδρο. Λέγεται ότι είχε χαραγμένο πάνω του ένα σημάδι που το διέκρινε, μια κεφαλή βοδιού, και γι’ αυτό τον ονόμασαν Βουκεφάλα.

Σύμφωνα με το λεξικό του Ησύχιου, ο Βουκεφάλας δεν ήταν απλά ένα όνομα, αλλά μια κατηγορία θεσσαλικών αλόγων που έφεραν ένα βούκρανο [κεφάλι βοδιού] ως σήμα κατατεθέν των θεσσαλικών εκτροφείων αλόγων, σημαδεμένο με πυρωμένο σίδερο στα καπούλια τους. Έτσι η ονομασία πιθανώς προκύπτει από τα καπούλια του αλόγου και όχι το κεφάλι του.

Ο Βουκεφάλας ήταν μαύρος, μεγαλύτερος από το φυσιολογικό άλογο και γεμάτος σφρίγος. Μπορεί το διάσημο άλογο του Μ.Αλεξάνδρου να ήταν ταρπάν; Δεν αποκλείεται. Άλλωστε κατά τη διάρκεια της μεσολιθικής [10.000-3.000 π.Χ] αναφέρθηκαν αρκετά μαύρα ταρπάν στην Ιβηρική χερσόνησο τα οποία είχαν εξαπλωθεί και ανατολικά.

Δεν ήταν ένα απλό άλογο το ταρπάν.Την εντυπωσιακή κορμοστασιά του κάποιοι προσπάθησαν να αναγεννήσουν. Το άλογο Heck είναι μια φυλή αλόγων που λέγεται ότι μοιάζει με το εξαφανισμένο ταρπάν. Δημιουργήθηκε από τους Γερμανούς αδελφούς ζωολόγους Heinz και Lutz Heck σε μια προσπάθεια αναπαραγωγής του. Δεν γνωρίζω αν είχαν στο νου τους τον Βουκεφάλα του Μ.Αλεξάνδρου.

Τελικά οι Heck δεν κατάφεραν να δημιουργήσουν ένα γενετικό αντίγραφο των εξαφανισμένων ειδών, όμως ανέπτυξαν μια φυλή με χρωματισμό γκρουλό και πρωτόγονα σημάδια. Μετά τη ναζιστική εισβολή στην Πολωνία, εισήχθησαν στο δάσος Białowieża, όπου σώζεται ακόμα ένα μικρό κοπάδι. Τα άλογα heck εξήχθησαν στη συνέχεια στις ΗΠΑ, όπου δημιουργήθηκε μια ένωση φυλών τη δεκαετία του 1960.

Γεωδίφης

Πηγές:

1.Βικιπαίδεια

2.Αρχαιολογικό Μουσείο Κω

3. Kos-R.Herzog,1932

4.Παιδί της Ρέας, τριλογία

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΚΟ ΥΛΙΚΟ