Το Κρητικό Xωριό της Κω και τα τερμέρια δεινά του

Από το Κάστρο οι Μύλοι της Λάμπης, τα Κρητικά και ο αμμώδης βραχίονας του Κούμπουρνου στο Σκανδάριο του Στράβωνα, την δεκαετία ΄20. Στο βάθος οι νησίδες Τσατάλια.

Τα Κρητικά συναντώνται ΒΔ του λιμανιού της πόλης Κω. Είναι παραθαλάσσιος οικισμός που ιδρύθηκε στα τέλη του προηγούμενου αιώνα από την εγκατάσταση 300 Τουρκοκρητικών μετά την ανεξαρτησία της Κρήτης.

Η Κρήτη καταλήφθηκε από τους Οθωμανούς το 17ο αιώνα. Το 1866, ξέσπασε η τελική επανάσταση που κατέληξε τελικά στον πόλεμο του 1897. Όπως και πριν, οι θρησκείες αντί να ενώσουν, διαίρεσαν πολλές κρητικές οικογένειες. Ο οθωμανικός στρατός για να σταματήσει της εξεγέρσεις έφερε ενισχύσεις από την Αίγυπτο που εξολόθρευαν ότι έβρισκαν! Οι χριστιανοί που πάντα αγωνίζονταν για την ελευθερία τους άρχισαν τις εχθροπραξίες με τους μουσουλμάνους του νησιού.

Για τους Ιταλούς ήταν το Villagio Cretese δηλαδή το Κρητικό χωριό.

Τελευταία έμαθα ότι στο Παρκάκι, ο Χαμίτ [Μέγας Χαν] ήθελε να φτιάξει ένα τζαμί. Η αλήθεια είναι ότι το ξεκίνησε αλλά δεν πρόλαβε να το ολοκληρώσει. 

Μετά έφτασαν οι Ιταλοί και πήραν από μέσα πολλές πέτρες.Οι Ιταλοί κατακτητές δεν τα πήγαιναν καλά με τα ορθόδοξα όσο και τα μουσουλμανικά μνημεία του νησιού. Ο σεισμός του 1933 βοήθησε τα σχέδια τους ώστε να φτιάξουν μία νέα πόλη. Στο πλαίσιο των αναπλάσεων που ακολούθησαν η ιταλική διοίκηση έδειξε ιδιαίτερη προτίμηση στην ανάδειξη στοιχείων από το ένδοξο ρωμαϊκό παρελθόν της Κω.

Ομως, από τα θεμέλια του τζαμιού έμειναν πέτρες και τα παιδάκια μέχρι πριν από 40 χρόνια έπαιζαν πάνω τους. 

Μπροστά από το τζαμί που δεν έγινε υπήρχε μία βρύση όπως αυτή που υπήρχε στην Κάζα Ρομάνα. Απέναντι είχε συντριβάνι που ήθελαν να μετατρέψουν σε κρήνη[μαυριτανική] για το τζαμί όπως αυτή που υπάρχει στην Πλατεία Ελευθερίας. Το τζαμί θα γινότανε μεγάλο και θα κατελάμβανε όλο τον ελεύθερο χώρο στο παρκάκι αλλά δεν πρόλαβαν και αργότερα η έκταση πέρασε στο δημόσιο.

Το τζαμί θα το ονόμαζαν Χαμιτγιέ όπως λέγονταν παλιά τα Κρητικά.Όταν έφτασαν οι Ιταλοί γνώρισαν την περιοχή ως Χαμιτγιέ ή χωριό των Κρητών. Επίσης στου Μπαρμπαγιαννη είχαν φτιάξει ένα μικρό μουσουλμανικό προσκυνητάρι και μετά θα προχωρούσαν στην κατασκευή του μεγάλου τζαμιού.

Οι Κρητικοί μουσουλμάνοι του Κούμπουρνου ήταν από την Σπιναλόγκα και το Ηράκλειο.Οι τελευταίοι έφυγαν το 1903 από την Σπιναλόγκα πήγαν Ηράκλειο και γύρω στο 1908 έφτασαν στην Κω. Οι μουσουλμάνοι από την Κρήτη άρχισαν να φεύγουν από νοτιοανατολικά γιατί εκεί έγιναν οι πρώτες εξεγέρσεις. Μετά πήγαν προς την Ρόδο[Κρητικά] και την Κω.

Τον 15ο αιώνα το Παρκάκι ήταν πάνω στο κύμα. Τα φερτά υλικά επέκτειναν την ξηρά και σήμερα συναντάται περίπου 70μ. από τον αιγιαλό. Το χαμηλό υψόμετρο υποδηλώνει ότι η περιοχή θα αντιμετωπίσει αρκετά προβλήματα από την επερχόμενη άνοδο της στάθμης της θάλασσας λόγω της κλιματικής αλλαγής. 

Σχετικά με τον Μπαρμπαγιάννη πρέπει να ξέρουμε ότι δεν είναι ρέμα. Είναι ένα τεχνικό έργο μάλλον των Ιταλών που αποσκοπούσε στο άδειασμα των βρόχινων νερών της Λίμνης του Σκανδάριου με την μεταφορά τους στην θάλασσα. Ηταν μία έξυπνη  και σωτήρια λύση απέναντι σε ένα χρόνιο πρόβλημα της περιοχής που λάμβανε υπόψη τα ρεύματα της θάλασσας.

Η «γούρνα» του Σκανδάριου είναι τεκτονικής προέλευσης, συχνά συγκεντρώνει στάσιμα νερά που είναι εν δυνάμει εστίες αναπαραγωγής κουνουπιών και φορείς μεταδοτικών ασθενειών.

Ο φοβερός και αποκρουστικός Τέρμερος, της γεωμυθολογίας μας, που από την απέναντι μικρασιατική ακτή χτυπούσε την Ακρα του Σκανδάριου μάλλον σχετίζεται με τα στάσιμα νερά και τις ασθένειες τις οποίες συχνά είχαν να αντιμετωπίσουν οι αρχαίοι Κώοι.

Το πρόβλημα λύθηκε μετά από παρέμβαση του υδρογεωλόγου και μηχανικού Ηρακλή που τελικά τον σκότωσε, αποκαθιστώντας «προσωρινά» την ισορροπία. 

Ωστόσο, από την φύση του το οικοσύστημα του γεωτόπου είναι ασταθές και ιδιότροπο. Ακόμη και σήμερα συνεχίζει να ερωτοτροπεί με την διαταραχή.

Τα Κρητικά το 1955, 1968 και το 2017 επλήγησαν από κύματα τσουνάμι. Από τύχη δεν θρηνήσαμε θύματα. Με βάση την ιστορική σεισμικότητα της περιοχής κατά μέσο όρο κάθε 21 χρόνια παρατηρούνται τέτοια φαινόμενα στον παραθαλάσσιο και ιδιαίτερα προσφιλή τουριστικό οικισμό της πόλης.

Επιβάλλεται η εκπόνηση ενός άμεσα οργανωμένου σχεδίου για την αντιμετώπιση και τον μετριασμό των επιπτώσεων τόσο των τσουνάμι όσο και των κυμάτων καταιγίδας από τους αρμόδιους τοπικούς φορείς.

Η δορυφορική εικόνα της περιοχής λήφθηκε στις 21/7/2017 στις 2 η ώρα όταν τα κύματα τσουνάμι άρχισαν να χτυπούν την ακτή.

Γεωδίφης

Πηγές:

1.Βικιπαίδεια

2.Προφορικές αφηγήσεις μουσουλμάνων της Κω

3.Τοπωνύμια της Κω-Μ.Σκανδαλίδης

4. Ιστορία των σειμών της Κω, 2018-2023

5. Κώια- Ιακ.Ζαρράφτης

6. Παλιές φωτογραφίες της Κω/ΦΒ

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΚΟ ΥΛΙΚΟ

Η Λ.Φοινίκων από το Κυβερνείο του Φαουστο.Διακρίνονται το Κάστρο, η γέφυρα με τον πύργο και στο βάθος τα Κρητικά με τους Μύλους του Σκανδάριου, δεκαετία 20/30;

Τα Κρητικά[ Κρητικό χωριό] την 21η Ιουλίου 2017.

Το Παρκάκι με την πλατεία όπου υπήρχαν τα ερείπια [φωτογραφία-Κ.Κωστογλάκης].

Το Παρκάκι, όπου ο Χαμίτ [Μέγας Χαν] ήθελε να φτιάξει τζαμί [φωτογραφία-Κ.Κωστογλάκης].

Οι Μύλοι της Λάμπης του Σκανδάριου και τα Κρητικά, δεκαετία ΄20.