Το σεισμικό περιστατικό της 16ης Ιουλίου 1955

Χάρτης με το Αγαθονήσι και το Φαρμακονήσι [Gatonissi, Fermaco], 1658  Boschini, Marco.

Πριν από καιρό ο Γ.Πικραμμένος ανέβασε στην ομάδα «Παλιές Φωτογραφίες της Καλύμνου» του Fb μία φωτογραφία από το οικογενειακό άλμπουμ του, με λεζάντα ανάρτησης: «Ντοκουμέντα από σεισμούς στα Δωδεκάνησα. Κάλυμνος. 

Ημέρα Σεισμού 16 Ιουλίου 1955. Οικογενειακή φωτογραφία στον Αη Παντελεήμονα...». Αμέσως ακολούθησε ένα σχόλιο που συσχέτιζε τον σεισμό με αυτό της Αμοργού, του 1956. Μήπως έκανε λάθος ή εχουν έτσι τα πράγματα;


Μίνι τεκτονικός παροξυσμός στην δεκαετία του 50;

Σχεδόν ένα χρόνο πριν το καταστροφικό γεγονός του 1956 μία ισχυρή σεισμική δόνηση αναστατώνει την Κάλυμνο. Το μοιραίο συμβάν εκδηλώθηκε στις 16/7/1955 και ώρα 09.07. Πρόκειται για σεισμικό επεισόδιο 6.9 βαθμών που η μεγαλύτερη ένταση του παρατηρήθηκε στην Πόθια και λιγότερο στο υπόλοιπο νησί σύμφωνα με τις ισόσειστες καμπύλες [απεικονίζουν την γεωγραφική κατανομή των μακροσεισμικών εντάσεων].

Ο σεισμός δεν προήλθε από την Αμοργό όπως πολλοί πιστεύουν. Προκλήθηκε από διαφορετικό σεισμογόνο χώρο, από μια ζώνη διάρρηξης που συναντάται πέρα από το βορειότερο άκρο του νομού Δωδεκανήσου. 

Δεν είναι γνωστό αν η συγκεκριμένη σεισμική ακολουθία επηρέασε το Ρήγμα της Αμοργού και οδήγησε στο μεγαλύτερο γεγονός του 1956. Ωστόσο τα δύο φαινόμενα μπορούμε να τα δούμε ως ένα μίνι τεκτονικό παροξυσμό της δεκαετίας του 60, στο Κεντρικό Αιγαίο.

Το σεισμικό επίκεντρο του 1955 βρισκόταν 14,56 χλμ ανατολικά από την αρχαία Υετούσσα [Αγαθονήσι] και 67,5 χλμ. από το λιμάνι της πρωτεύουσας της Καλύμνου.Το εστιακό βάθος του σεισμού ήταν 21 χλμ [USGS]. Ο σεισμός έγινε αντιληπτός στο Ντενιζλί, Gördes [Επαρχία Μανίσας] μέχρι την Μούγλα της Τουρκίας.

Το σεισμικό συμβάν συνοδεύτηκε από τσουνάμι με ύψος 2μ. που εισχώρησε στο Τηγάνι της Σάμου περίπου 20μ.Το όνομα του οικισμού μετά το 1955 μετονομάστηκε σε Πυθαγόρειο απ' τη Διεθνή Οργάνωση Πυθαγορείων, προς τιμήν του μεγάλου Σάμιου φιλοσόφου Πυθαγόρα.

Από ποιο ρήγμα προήλθε ο σεισμός του 1955;

Το κύριο σοκ συνδέεται με την δραστηριότητα δύο πολύ επικίνδυνων ρηγμάτων.

Το Buyuk Menderes South Boundary 3  βρίσκεται ακριβώς δίπλα στο ρήγμα  που έχει δώσει τον σεισμό του 27 π.Χ το οποίο έχει καταστρέψει σημαντικά κτίρια της Καλύμνου , του Αγαθονησιού και της Κω.

Πρόκειται για ρήγμα, με μήκος 55 χλμ, ως επι το πλείστον χερσαίο που ολισθαίνει κατά 0.85-2.27 χιλιοστά τον χρόνο. Και το Ρήγμα Πριήνη [Priene-Sazli] με μήκος 42 χλμ, που ολισθαίνει κατά 0.5-1 χιλιοστά/χρόνο. Πρόκειται για δύο ομάδες ρηγμάτων που μπορούν να δώσουν μέγιστους σεισμούς από 6.8-7 βαθμούς.

Ο μεγαλύτερος προσεισμός 4.4 καταγράφηκε στις 15 Ιουλίου 1955 και ο ισχυρότερος μετασεισμός 5.1 βαθμών εκδηλώθηκε στις  28 Αυγούστου.

Στην χώρα μας η κύρια δόνηση έπληξε το Αγαθονήσι [VIII-IX] και Σάμο [VIII] όπου 4 άνθρωποι τραυματίστηκαν και 60 κτίρια καταστράφηκαν. Στη Σάμο οι μεγαλύτερες εντάσεις παρατηρήθηκαν σε: Χώρα, Μαυρατζαίους, Νέο Καρλόβασι, Κοντέικα, Κόκκαρι, Πύργο, Κουμέικα, Λέκκα, Παγώνδα, Παλαιόκαστρο, Σπαθαραίους, Τηγάνι [Πυθαγόρειο] και Μυτιληνιούς.

Στη Λέρο οι μεγαλύτερες εντάσεις εντοπίστηκαν στην Αγία Μαρίνα και τον Ξηρόκαμπο.

Στην Ανατολική Τουρκία ο σεισμός ήταν αναμενόμενο να είναι πιο καταστροφικός λόγω της εγγύτητας του επικέντρου με την μικρασιατική ακτή.

Οι μεγαλύτερες ζημιές έγιναν στην πεδιάδα Μπαλάτ [VIII], Σόκε, Αϊδίνιο, Πριήνη και Σμύρνη. Από τον σεισμό 23 άνθρωποι σκοτώθηκαν, 490 σπίτια καταστράφηκαν, 1000 κατοικίες υπέστησαν ζημιά.

Ενα χωριό στο Ataburgaz εξαφανίστηκε εντελώς, ενώ στα χωριά Bağarası, Sazlı παρατηρήθηκαν μεγάλες ρωγμές εδάφους.Από τον σεισμό αρκετοί μιναρέδες κατέρρευσαν. Μεταξύ αυτών και το ιστορικό Τζαμί İlyas Bey [από το 1404] που βρισκόταν μέσα στα ερείπια της Μιλήτου. Στην κατασκευή του χρησιμοποιήθηκαν μαρμάρινα τεμάχια από τα ερείπια της αρχαίας Μιλήτου.

Γεωδίφης

Πηγές

1.Evidence for Damaging Historical Earthquakes at Priene-Erhan Altunel
2.Σεισμοί της Ελλάδας-Β.Παπαζάχος
3.Γεωλογικός χάρτης Ελλάδας-ΙΓΜΕ
4.Βικιπαίδεια
5.Με το Βλέμμα των Περιηγητών

Χάρτης με το επίκεντρο και τα ρήγματα του σεισμού του 1955