Όταν ξηράθηκε η Μεσόγειος

 

Γύψος που προέρχεται από την ξήρανση της Μεσογείου.

Η Μεσόγειος όπως την γνωρίζουμε εμείς σήμερα δεν είχε πάντα την ίδια μορφή. Πριν από περίπου 6 ή για την ακρίβεια 5,96 εκατομμύρια χρόνια οι ήπειροι της Αφρικής και της Ευρώπης συγκρούστηκαν με αποτέλεσμα  να κλείσουν το στενό του Γιβραλτάρ. Το κλείσιμο δεν ήταν ένα απλό γεγονός αφού συνοδεύτηκε από την εξαφάνιση ενός ωκεανού που σήμερα πια δεν υπάρχει και οι γεωεπιστήμονες ονομάζουν ωκεανό της Τηθύος, ενώ οδήγησε και στην γένεση των οροσειρών των Άλπεων.

Η πρώτη παρατήρηση του αποτελέσματος αυτού του γεγονότος έγινε από τον Charles Mayer-Eymar (1826-1907), ο οποίος παρατήρησε απολιθώματα σε εβαπορίτες και προσδιόρισε την ηλικία τους. Σε μία δημοσίευση το 1867 ονόμασε την περίοδο Μεσσήνιο από την περιοχή Μεσσήνα της Σικελίας όπου βρήκε πολλά τέτοια πετρώματα. Οι παρατηρήσεις του Charles Mayer-Eymar επιβεβαιώθηκαν με βαθιές γεωτρήσεις που έκαναν οι επιστήμονες αργότερα κατά την δεκαετία του 1970.

Οι εβαπορίτες είναι ιζήματα τα οποία σχηματίζονται σε κλειστές θαλάσσιες λεκάνες με εξάτμιση και υποδηλώνουν μακρόχρονη περίοδο ξερού και ζεστού καιρού και αφήνουν πίσω τους σαν αποτέλεσμα χαρακτηριστικά πετρώματα όπως ο γύψος, ανυδρίτης, το ορυκτό αλάτι και άλλα. Τα δείγματα των ιζημάτων βαθιά κάτω από τον πυθμένα της Μεσογείου τα οποία περιέχουν εβαπορίτες, χώμα, απολιθωμένα φυτά και οργανισμούς, δείχνουν ότι περί τα 5,9 εκατομμύρια χρόνια πριν το στενό του Γιβραλτάρ έκλεισε τελείως και η Μεσόγειος Θάλασσα εξατμίσθηκε σε μία βαθιά ξερή λεκάνη, με το βάθος της σε ορισμένα σημεία να φτάνει 3,2-4,9 χιλιόμετρα κάτω από τη στάθμη του ωκεανού. Σχηματισμό σήμερα εβαποριτών παρατηρούμε σε άνυδρες ερημικές εκτάσεις και επίπεδες ρηχές αλμυρές λίμνες

Πως συμπεριφερόταν τότε η Μεσόγειος; Το χαμηλό υψόμετρο της λεκάνης την έκανε εξαιρετικά ζεστή κατά τη διάρκεια των καλοκαιριών, πράγμα που υποστηρίζεται και από την ύπαρξη ανυδρίτη γύψου ο οποίος εναποτίθεται σε νερό ζεστότερο από 35 °C. Στην αποξηραμένη Μεσόγειο λεκάνη οι θερμοκρασίες του καλοκαιριού ήταν εξαιρετικά υψηλές(μέγιστες θερμοκρασίες των 80 °C στα χαμηλότερα σημεία με την πίεση της ατμόσφαιρας να φθάνει την 1,7 atm.)Όμως όταν το θαλασσινό νερό επέστρεψε ξανά στην Μεσόγειο είχε σαν αποτέλεσμα να επηρεάσει και την εξέλιξη ειδών δημιουργώντας συνθήκες απομόνωσης στα νησιά. Χαρακτηριστικό παράδειγμα οι νάνοι ελέφαντες και ιπποπόταμοι στη Σικελία (σήμερα έχουν εξαφανισθεί) οι οποίοι δεν είχαν ανάγκη το μεγάλο μέγεθος λόγω έλλειψης αρπακτικών και λόγω περιορισμένης βλάστησης.

Ωστόσο ,ο τεράστιος όγκος των εβαποριτών μας έδειξε ότι αυτό το γεγονός δεν πρέπει να έγινε σε ένα συμβάν. Κάθε επαναπλήρωση προκαλούνταν είτε από κινήσεις που οφείλονταν σε τεκτονικές διεργασίες στο κατώφλι του στενού του Γιβραλτάρ, είτε από κάποιο ποτάμι το οποίο ρέοντας ανατολικά έκοβε σταδιακά την κορυφή της κοιλάδας του προς τα δυτικά, μέχρι να επιτρέψει στον ωκεανό να εισχωρήσει.

Το φαινόμενο πρέπει να επαναλήφθηκε τουλάχιστον 8 με 10 φορές. Κάθε φορά η Μεσόγειος χρειάζονταν τουλάχιστον 1.000 χρόνια για να εξατμισθεί εντελώς. Περί τα 5,4 εκατομμύρια χρόνια πριν, στις αρχές της Πλειόκαινου περιόδου, το στενό του Γιβραλτάρ έσπασε μόνιμα επαναπλημμυρίζοντας τη λεκάνη.

Το κλείσιμο του στενού του Γιβραλτάρ είχε παγκόσμιες επιπτώσεις, αφού το νερό της Μεσογείου ανακατανεμήθηκε στους παγκόσμιους ωκεανούς, ανεβάζοντας την παγκόσμια στάθμη κατά 10 μέτρα. Η λεκάνη της Μεσογείου απέσυρε κάτω από τον πυθμένα της ένα σημαντικό ποσοστό του αλατιού των ωκεανών της Γης, μειώνοντας την αλμυρότητα και ανεβάζοντας το σημείο πήξης του νερού, συμβάλλοντας έτσι αργότερα στη δημιουργία των πάγων στους πόλους. 

Το γεγονός αυτό ονομάστηκε σαν κρίση αλμυρότητας του Μεσσηνίου. Λόγω της ιδιαίτερης γεωγραφικής θέσης και της κλειστής διαμόρφωσης, η Μεσόγειος είναι ιδιαίτερα ευαίσθητη σε μεταβολές του κλίματος. Πολλοί ερευνητές εκτιμούν ότι η αποξήρανση της γινόταν κατά τη διάρκεια των κρύων περιόδων των κύκλων του Μιλάνκοβιτς, όταν λιγότερη ηλιακή ακτινοβολία έφθανε τη Γη. Αυτό οδηγούσε σε λιγότερη εξάτμιση στον Βόρειο Ατλαντικό και ως εκ τούτου λιγότερη βροχόπτωση πάνω από τη Μεσόγειο, στερώντας τη λεκάνη από το νερό των ποταμών και επιτρέποντας την αποξήρανσή της.

Το 1869, η διάνοιξη της Διώρυγας του Σουέζ συνέδεσε τη Μεσόγειο με την Ερυθρά Θάλασσα η στάθμη της οποίας είναι υψηλότερη της Μεσογείου. Η Ερυθρά θάλασσα είναι αλμυρότερη και φτωχότερη σε θρεπτικά συστατικά, έτσι τα είδη της έχουν πλεονέκτημα έναντι αυτών του Ατλαντικού. Κατά συνέπεια είδη της Ερυθράς Θάλασσας αποίκισαν την Μεσόγειο και όχι το αντίστροφο. Τα είδη αυτά ονομάζονται λεσεψιανοί μετανάστες από το όνομα του Γάλλου μηχανικού Ferdinand de Lesseps που πρωτοστάτησε στην κατασκευή της διώρυγας του Σουέζ. Η κατασκευή του φράγματος του Ασουάν το 1960, μείωσε τη ροή του φρέσκου νερού και της θρεπτικής λάσπης του Νείλου, κάνοντας τις συνθήκες στην Ανατολική Μεσόγειο ακόμη περισσότερο παρόμοιες με την Ερυθρά Θάλασσα, επιδεινώνοντας την επίδραση των εισβολέων ειδών.

Έρευνα του Α.Π.Θ. που πραγματοποιήθηκε στα ελληνικά ύδατα το 2008 οδήγησε σε δύο βασικά τεκμηριωμένα συμπεράσματα: i) Ο ρυθμός εισόδου των μεταναστών είναι επιταχυνόμενος (κάθε επόμενο έτος εισβάλλει στη Μεσόγειο μεγαλύτερος αριθμός ειδών από ό,τι το προηγούμενο έτος) και παράλληλος με την προοδευτική αύξηση της μέσης θερμοκρασίας της Μεσογείου. ii) Οι μετανάστες που έχουν ήδη εισβάλει στη Μεσόγειο, εξαιτίας της προοδευτικής αύξησης της θερμοκρασίας της Μεσογείου, επεκτείνουν τη γεωγραφική διανομής τους όλο και περισσότερο βόρεια, με αποτέλεσμα, τελικά, τον εμπλουτισμό του Αιγαίου με συνεχώς περισσότερους μετανάστες. 

Γεωδίφης

Πηγές-Wikipedia,Utah

Οι εβαπορίτες  της Μεσογείου.