23 Απριλίου 1933, η αποφράδα ημέρα -Μέρος πρώτο

Ένα πρωινό του 1933, ξαφνικά, σε μια στιγμή, τα τμήματα που βρίσκονται και από τις δύο πλευρές του παραπάνω ρήγματος (κόκκινη διακεκομμένη γραμμή) του δίαυλου Κω-Νισύρου, κινήθηκαν με σφοδρότητα και ακολούθησαν τη φορά που δείχνουν τα κόκκινα βέλη.  Το ημερολόγιο έλεγε Κυριακή του Θωμά και εορτή του Αγίου Γεωργίου, μια ξεχωριστή ημέρα. Η ώρα ήταν 8.05, πολλοί από τους κατοίκους κατευθύνονταν προς τις εκκλησίες, ενώ άλλοι ήδη παρακολουθούσαν την Θεία λειτουργία. Ευτυχώς οι περισσότεροι δε βρίσκονταν στα σπίτια τους ή δεν κοιμούνταν. Ένας ξαφνικός σεισμός σημειώνεται το πρωί. Ήταν μία σεισμική δόνηση έντονη και εκτεταμένη. Τα 25 δευτερόλεπτα ήταν αρκετά να αλλάξουν και να μετατρέψουν την πόλη της Κω σε ένα σωρό από ερείπια. Η καταστροφή ήταν ολοκληρωτική. Ο απολογισμός ήταν 178 νεκροί εκ των οποίων σχεδόν οι μισοί ήταν παιδιά και εκατοντάδες οι σοβαρά τραυματίες. Μεταξύ των νεκρών, κάτω από τα ερείπια του σπιτιού του, θα βρει τραγικό θάνατο, πάμφτωχος και τυφλός, ένας από τους μεγαλύτερους εραστές της Κωακής φύσης, ο Ιάκωβος Ζαράφτης. Εκατοντάδες τραυματίες μεταφέρονται με πολεμικά πλοία στη Ρόδο και τη Λέρο για να νοσηλευθούν στα εκεί νοσοκομεία.

Ο ισχυρός σεισμός που έπληξε την περιοχή μας είχε το επίκεντρό του κάπου μεταξύ Κω και Νισύρου (συντεταγμένες 36,80-27,30). Χωρίς καμιά προειδοποίηση, έτσι ξαφνικά, συνέβη το μοιραίο. Τα περισσότερα δημόσια οικοδομήματα γκρεμίστηκαν με μοναδική εξαίρεση τα ιταλικά αντισεισμικά κτίρια που αντιστάθηκαν και είχαν μόνο κάποιες μικρές ζημιές. Τα σπίτια της συνοικίας Άσπας πλήγηκαν λιγότερο και δεν υπέστησαν φθορές όπως εκείνες της Χώρας. Ο σεισμός άφησε πίσω του κατεστραμμένα ολόκληρα οικοδομικά τετράγωνα και διάχυτη την μυρωδιά θανάτου πάνω από τα συντρίμμια. Οι συνέπειες του ήταν απερίγραπτες καθώς οι τοίχοι των σπιτιών ράγισαν αμέσως και κατέρρευσαν ενώ δρόμοι άνοιξαν. Τα χαλαρά εδάφη, απομεινάρια ενός παλιού βάλτου, της Χώρας δεν μπόρεσαν να αντισταθούν στις διαδοχικές δονήσεις. Οι στενοί δρόμοι και τα γραφικά σπιτάκια της Χώρας μετατράπηκαν μέσα σε λίγα δευτερόλεπτα σε ένα νεκροταφείο. Παντού ερείπια και συντρίμμια. Χώματα, πέτρες και ξύλα γέμισαν τους παλιούς δρόμους καθιστώντας τους αδιαπέραστους. Το υπέδαφος του συμπαγούς υπερυψωμένου βράχου της Άσπας σεισμικά δονήθηκε πολύ λιγότερο με αποτέλεσμα τα κτίρια να μη υποστούν φθορές. Από την καταστροφή της πόλης έμειναν ανέπαφες: η Πλατεία Διαγόρα, η οδός Απελλού και η οδός Ηφαίστου.

Σε κάθε σεισμικό γεγονός το πρώτο ωστικό κύμα ανασηκώνει τα κτίρια από το έδαφος και η σειρά των ωστικών κυμάτων που ακολουθεί τα μετατοπίζει προς τα πλάγια. Τα καλοχτισμένα κτίρια, θεμελιωμένα γερά πάνω σε βραχώδες δάπεδο μπορούν να αντέξουν σε πολύ ισχυρούς σεισμούς. Αν αντίθετα ένα κτίριο έχει τα θεμέλια του πάνω σε χαλαρά αμμώδη εδάφη, τα ωστικά κύματα ενισχύονται κατά το πέρασμα τους μέσα από την άμμο και η ζημιά είναι μεγαλύτερη. Αν μάλιστα η άμμος είναι υγρή, τα ωστικά κύματα ενισχύονται και η άμμος ρευστοποιείται με αποτέλεσμα τα κτίρια να βουλιάζουν. 

Ωστόσο, η τραγική μέρα δε σταμάτησε εκεί.   Η μετακίνηση του πληθυσμού μετά το στιγμιαίο σεισμικό γεγονός στην παραλία και τα Κρητικά θα μπορούσε να αποβεί περισσότερο οδυνηρή. Ήταν μία λανθασμένη κίνηση, που ευτυχώς δε δημιούργησε περισσότερα προβλήματα.  Αμέσως μετά τη δόνηση η θάλασσα υποχώρησε λίγα μέτρα κάτω από την ακτή και μετά ανυψώθηκε και πάλι με τη μορφή ενός αφρισμένου παλιρροϊκού κύματος, το οποίο έγινε ιδιαίτερα αισθητό στις ακτές της Μικράς Ασίας αλλά και στο νησί μας. Κάποια λεπτά αργότερα από το σεισμικό συμβάν ένα κύμα ύψους 2-3 μέτρων σηκώνεται από τη θάλασσα και εισβάλει στην ξηρά. Η περιοχή της Ιεράς Μητρόπολης της Κω, η λεωφόρος Βασιλέως Γεωργίου και η λεωφόρος Γεωργίου Παπανδρέου καθώς και το Ψαλίδι, σύμφωνα με μαρτυρίες παρευρισκομένων, προσβάλλεται από τσουνάμι, ένα φαινόμενο, που συχνά συνοδεύει τις πολύ ισχυρές σεισμικές δονήσεις. Ευτυχώς όμως δεν ήταν καλοκαίρι και δεν υπήρχε κόσμος στην παραλία, αλλιώς τα πράγματα θα μπορούσαν να εξελιχθούν πολύ χειρότερα. Το ρήγμα του δίαυλου έδωσε για άλλη μια φορά θαλάσσιο κύμα (τσουνάμι) μεγέθους 2 της εξαβάθμιας κλίμακας του Sieberg και όχι 4+, όπως είχε συμβεί το 554 μ.Χ.

Αυθημερόν οι Ιταλοί στήνουν σκηνές στην παραλία, στο παλαιό στάδιο του Ανταγόρα και στην περιοχή των Κρητικών και ακολουθούν βροχοπτώσεις  όπως συνήθως συμβαίνει σε όλα αυτά τα ακραία φυσικά φαινόμενα. Τις επόμενες ώρες του σεισμού, μετά την ισχυρή βροχόπτωση, ακολούθησε καθάρισμα των δρόμων από τα συντρίμμια των κτιρίων και τη λάσπη που «έπνιξε» χωριά και πόλεις. Αρκετές ημέρες ύστερα απο τον καταστροφικό σεισμό, οι ισχυρές βροχοπτώσεις και οι έντονες μεταβολές στο κλίμα εξακολουθούσαν να πλήττουν την περιοχή μας. 

Όμως, λίγες ώρες πριν απο τον μεγάλο σεισμό του 1933, το πιο χαρακτηριστικό απο τα διάφορα φαινόμενα που είχαν εκδηλωθεί, ήταν το γεγονός ότι τα νερά στις πηγές του νησιού, είχαν εξαφανιστεί. Γιατί συνέβησαν όλα αυτά; Παρατηρείται συχνά στα σεισμικά φαινόμενα να παγιδεύουν το ελεύθερο νερό με το οποίο τροφοδοτούν τους υπόγειους υδροφόρους ταμιευτήρες. Οι σεισμοί τις περισσότερες φορές μετατοπίζουν το υπόγειο νερό  μεταβάλλοντας τον υδρολογικό κύκλο και μειώνοντας την τροφοδοσία των πηγών ή είναι δυνατόν ακόμη να τις στερέψουν. Τα ορυκτά απο τα οποία αποτελούνται τα πετρώματα, περιέχουν ποσότητα νερού. Μόλις τα πετρώματα δεχτούν πιέσεις αλλά και αύξηση της θερμοκρασίας, αλλάζουν τις συνθήκες που συγκρατούν το νερό και το απελευθερώνουν.

Ο μεγαλύτερος μετασεισμός έγινε την ίδια ημέρα μετά τον κύριο σεισμό, την ώρα 18:07, με μέγεθος 4,7 Ρίχτερ, ενώ ακολούθησε σημαντική μετασεισμική δραστηριότητα. Οι σεισμικές δονήσεις διαδέχονταν η μια   την άλλη και εξασθένησαν μετά την παρέλευση 2-3 ημερών. Σύννεφο ομίχλης και σκόνης επικάλυψε αμέσως την κατεστραμμένη πόλη.  Εκτός από τα τσουνάμι, υπήρξαν και άλλα γεωδυναμικά φαινόμενα, που συνήθως συνοδεύουν τέτοιους σεισμούς. Παρατηρήθηκαν ρευστοποιήσεις, κατολισθήσεις και καταπτώσεις βράχων. Μεγάλες κατολισθήσεις συνήθως συμβαίνουν όταν έχουμε σεισμούς μεγέθους μεγαλύτερου των 6 Ρίχτερ, ενώ σπάνια παρουσιάζονται σε σεισμούς με μέγεθος μικρότερο των 4 Ρίχτερ. Συνήθως οι ισχυροί σεισμοί παρεμβαίνουν και μεταβάλλουν τα φυσικά τοπία γύρω μας. Ανοδικές ή καθοδικές κινήσεις και πλάγιες μετακινήσεις συνέβησαν σε πολλά σημεία κυρίως της παραλιακής ζώνης. Επί αρκετές ημέρες μετά από το σεισμικό επεισόδιο του 1933 η θάλασσα από τα Ντάμια, περιοχή κάτω από το Δίκαιο ως τον Άγιο Φωκά, χόχλαζε αναδύοντας φυσαλίδες και πίδακες νερού στις παραλίες. 

Μετά από αυτό το τρομερό γεγονός ακολούθησε σχέδιο ανοικοδόμησης της πόλης, το οποίο γίνεται με την λογική ότι τα κτίρια στους δρόμους που είχαν κατεύθυνση παράλληλη με εκείνη του σεισμικού κύματος επλήγησαν λιγότερο από εκείνα που έτεμναν διαγωνίως αυτόν τον άξονα. Επιπλέον, παρατηρήθηκε ότι τα μονώροφα κτίρια δέχτηκαν μικρότερο πλήγμα από τα πολυώροφα, ενώ περιοχές που ένιωσαν περισσότερο το χτύπημα του Εγκέλαδου αποκλείστηκαν από τη μελλοντική οικοδόμηση. Τι έγινε όμως εκείνη την «αποφράδα» ημέρα; Πώς, έτσι ξαφνικά, έγινε το μοιραίο; Υπήρξαν άλλα πρόδρομα φαινόμενα εκτός από το νερό, που να προανήγγειλαν το επερχόμενο γεγονός; Γιατί κάποιοι προσεισμοί δεν προειδοποίησαν για την επερχόμενη κακιά στιγμή; 

 ΣΥΝΕΧΙΖΕΤΑΙ

Γεωδίφης

 Πηγή-Γεωστοχασμοί,2010

Μέρος 2ο

https://geogeodifhs.blogspot.com/2010/06/1933.html

Χάρτης από το σεισμικό γεγονός του 1933.