Βασιλική Αγίου Ιωάννη Θεολόγου, στο Μαστιχάρι

Μαστιχάρι Κω, βασιλική του Αγίου Ιωάννη του Θεολόγου. Φωτογραφία, από το Πανεπιστήμιο της Μπολόνιας.

Σήμερα συναντάται σε υψόμετρο 7μ. από την επιφάνεια της στάθμης της θάλασσας. 

Ανασκάφηκε το 1947 από τον αρχαιολόγο Αν. Ορλάνδο και είναι η πρώτη ανασκαφή που διενεργήθηκε από το ελληνικό κράτος μετά την ένωση της Δωδεκανήσου με την Eλλάδα το 1947. 

Η ανασκαφή συνεχίστηκε το 1955 από τον Μ. Νικολαΐδη, αλλά δεν ολοκληρώθηκε. Πρόκειται για ξυλόστεγη βασιλική τρίκλιτη του 5ου αιώνα μ.Χ με νάρθηκα και ημικυκλική αψίδα, αλλά χωρίς αίθριο, βρίσκεται σε παράκτια αμμώδη τοποθεσία.Αρχιτεκτονικό υλικό από αυτό τον ναό έχει μεταφερθεί στο ναό των Αγ. Αποστόλων Αντιμάχειας.

Ηταν φτιαγμένος από ντόπιους ασβεστολίθους, μάρμαρα και ηφαιστειακά πετρώματα από την Κέφαλο. To βαπτιστήριο ανήκει στον τύπο του οκταγώνου απλού εγγεγραμμένου σε τετράγωνο περίβλημα με 4 γωνιαίες κόγχες και με προθάλαμο. 

Η Τράπεζα ήταν κτισμένη μέσα σε κιβώριο και είχε λαξευτεί σε αρχαίο αρχιτεκτονικό μέλος. Ψηφιδωτά διακοσμούσαν όλα τα δάπεδα του ναού και των δαπέδων των προσκτισμάτων, εκτός από τον προθάλαμο του βαπτιστηρίου. Είχαν θέματα γεωμετρικά, ζώα και πτηνά . 

Βρέθηκαν επιγραφές που δείχνουν ως δωρήτρια του ναού την ναυκλήρισσα [δηλαδή πλοιοκτήτρια] Ευστοχιανή.

Χρονολογείται από το 500 μ.Χ ενώ έχουν παρατηρηθεί επισκευές. Καταστράφηκε από το Παμμέγιστο σεισμό του 554 μ.Χ. Ο ναός είχε προσανατολισμό Δ προς Α. 

Απείχε 23 χλμ από το εκτιμώμενο επίκεντρο του σεισμού. Οι κίονες και τα βάθρα ήταν από κωακό μάρμαρο. Το έδαφος αποτελείται από πρόσφατες παράκτιες άμμους και θίνες αιολικής προέλευσης. Μάλλον ο ναός έπαθε καθίζηση προς τα δυτικά, αποσταθεροποιήθηκε και κατέρρευσε.

Γεωδίφης

Πηγές:

1. Ιστορία των σεισμών της Κω, 2018-2023

2. Αντιμάχεια Κώα- Γ.Μαστορόπουλος

Ερείπια από την παλαιοβασιλική, 2013. Από το panoramio.

Όρμος του Μαστιχαριού, από την παλαιοβασιλική. Από το panoramio.

Παλαιοβασιλική του Αγ.Ιωάννη για τους παλιούς λόγω της επιγραφής που όμως αφορά επίσκοπο και όχι την εκκλησία , Μαστιχάρη για τον αρχαιολόγο Γ.Μαστορόπουλο στη θέση Γλυκόριζα κοντά στο αρχαίο γεφύρι της Καμάρας.Στην φωτογραφία ο ναός όπως μπορεί να ήταν, κατά τον Μαστορόπουλο