Ο «Γκρεκάνος» της Καρδάμαινας

"Ἐγὼ σᾶ λ-λέω τὸ λ-λόγο ὕγι̬ο καὶ ὅτους ἔχετε νὰ τὸν gράσπειτε"

(Εγώ σας λέω ακέραιο (υγιή) το λόγο και έτσι (ούτως) οφείλετε να τον γράψετε.)Αναστάσιος Καραναστάσης,Γραμματική των Ελληνικών ιδιωμάτων της Κάτω Ιταλίας Ακαδημία Αθηνών, Αθήνα 1997

Ο Τάσος Καραναστάσης με την Ευγενία Ιερομνήμονος και την Ελένη Χατζηάμμαλου Γαληνού.[Φωτογραφία, Ρένα Ιερομνήμονος -Τσαγκαρούλη].

Πολέμησε εθελοντής στο Σύνταγμα Δωδεκανησίων. Γεννήθηκε στην Καρδάμαινα το 1904. Πήγε σχολείο στη Νίσυρο και Κάλυμνο. Σπούδασε φιλολογία, για ένα χρονικό διάστημα ήταν δάσκαλος στην Καρδάμαινα. Το 1965 έκανε την διατριβή του. Πέθανε στην Αθήνα το 1997.

Για τον Αναστάσιο Καραναστάση η Χριστίνα Πετροπούλου, έγραψε:«Ο μοναδικός Έλληνας επιστήμονας που για την εποχή του γνώριζε καλύτερα από τον καθένα πρόσωπα και πράγματα στη Νότια Ιταλία, κρατήθηκε, συνειδητά, μακριά από όλα αυτά, σεβόμενος τον εαυτό του, τη δουλειά του και τους ανθρώπους οι οποίοι για χρόνια του προσέφεραν πολύτιμες πληροφορίες, προκειμένου να ολοκληρώσει το έργο του. 

Η μόνη πρωτοβουλία στην οποία εκείνος  προέβη ήταν να προτείνει στην Ακαδημία Αθηνών να βραβεύσει τους καλύτερους πληροφορητές του και να τους απευθύνει επίσημη έγγραφη ευχαριστία για τη σπουδαία συμβολή τους στο έργο αυτό, κάτι το οποίο και έγινε. Γιατί, όντας ερευνητής μιας άλλης εποχής που δεν επεδίωκε κανενός είδους προβολή,λειτουργούσε, όπως και πολλοί άλλοι άνθρωποι της εποχής του, με διαφορετικούς κώδικες και διαφορετικά κριτήρια. Κι αν σήμερα πολλοί “κόπτονται‘‘ για την ελληνισμό και τις αξίες του, σίγουρο είναι ότι ο αείμνηστος Καραναστάσης υπηρέτησε τις αξίες αυτές με τον πιο αγνό και ανιδιοτελή τρόπο».[Η ΣΥΜΒΟΛΗ ΤΟΥ ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΥ ΚΑΡΑΝΑΣΤΑΣΗ ΣΤΗ ΜΕΛΕΤΗ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΙΔΙΩΜΑΤΩΝ ΤΗΣ ΚΑΤΩ ΙΤΑΛΙΑΣ].

Ο Καραναστάσης πέρασε ένα μεγάλο μέρος της ζωής του με ένα μαγνητοφωνάκι με το οποίο κατέγραφε τα Γρεκάνικα την Κατωιταλική ή Γρεκάνικη διάλεκτο της Ελληνικής που περιλαμβάνει Ιταλικά στοιχεία, μιλιέται στη Μεγάλη Ελλάδα της Νότιας Ιταλίας. 

Είναι κυρίως γνωστή ως Γκρίκο [Grico] δηλαδή Κατωιταλική διάλεκτος. Σε κάποιο βαθμό είναι κατανοητή από τους ομιλητές της Ελληνικής γλώσσας αφού οι ρίζες των δυο γλωσσών είναι οι ίδιες σύμφωνα με την έρευνα του Καραναστάση και άλλων επιστημόνων. 

Ο πλούτος των σωζομένων σπάνιων λεξιλογικών, σημασιολογικών, συντακτικών και φωνητικών στοιχείων, η ωραία γλώσσα των Ελληνοφώνων της Κάτω Ιταλίας ξεκινάει από τον 8ο π.Χ. αιώνα και φθάνει μέχρι σήμερα χωρίς καμιά διακοπή.

Ο Αναστάσιος Καραναστάσης εκτός από το Ιστορικό Λεξικό του για τα ιδιώματα των ελληνόφωνων της Νότιας Ιταλίας μας άφησε πλούσιο και μοναδικό συγγραφικό έργο. «Ζευγάδες  της Κω», «Ποιμενικά της Κω», «Ασυλία του Ασκληπιείου της Κω», «Ετυμολογία των Τοπωνυμίων της Κω» είναι κάποια από τα βιβλία του, μαζί με πλήθος από χρονικά, άρθρα και μελέτες. 

Γεωδίφης

Τάσος και Ηρακλής Καραναστάσης.

Μαθητική φωτογραφία στο Νικηφόρειο Καλύμνου σε εθνική γιορτή,πριν από το 1924.Διακρίνεται ο καθηγητής Νίκος Χατζηβασιλείου και ο Τάσος Καραναστάσης,ως τσολιάς.Από το αρχείο του γιατρού Τίμου Κουτσουράδη!

Φωτογραφία του 1910. Γραικάνες της νότιας Ιταλίας με τις παραδοσιακές φορεσιές τους.

Τάσος Καραναστάσης, νονός του πατέρα μου Μιχάλη Ν. Ιερομήμονα.

Χορός στη πλατεία της εκκλησίας της Καρδάμενας (γιορτή της κούπας) το 1952. Διακρίνονται από αριστερά, Γιώργος, Περσεφόνη Κουτσουράδη, Σταμάτης  Μανούσης,Βασιλική Μανούση, Τάσος Καραναστάσης και Τζένη Καραναστάση (σύζυγος Ηρακλή Καραναστάση). Αρχείο Αχιλλέα Κουτσουράδη.

Η παρέα της Καρδάμαινας!Ηρακλής και Αναστάσιος Καραναστάσης με την Περσεφόνη και τον Γιώργο Κουτσουράδη, στον Αη Γιάννη Περιγιαλίτη, Μαστιχάρι-δεκαετία ΄60. Από το αρχείο του Αχιλλέα Κουτσουράδη.

Το τέλος μιας εποχής

Στη μνήμη του Τάσου Καραναστάση

Η επικήδειος επιστολή του Αχιλλέα Κουτσουράδη όπως δημοσιεύτηκε στο Βήμα της Κω, στις 22-7-1997.

Την γλώσσα την ελληνική οι Ποσειδωνιάται

εξέχασαν τόσους αιώνας ανακατευμένοι

με Τυρρηνούς, και με Λατίνους, κι άλλους ξένους.

Το μόνο που τους έμενε προγονικό

ήταν μια ελληνική γιορτή, με τελετές ωραίες,

με λύρες και με αυλούς, με αγώνας και στεφάνους.

Κ' είχαν συνήθειο προς το τέλος της γιορτής

τα παλαιά τους έθιμα να διηγούνται,

και τα ελληνικά ονόματα να ξαναλένε,

που μόλις πια τα καταλάμβαναν ολίγοι.

Και πάντα μελαγχολικά τελείων' η γιορτή τους.

Γιατί θυμούνταν που κι αυτοί ήσαν Έλληνες —

Ιταλιώται έναν καιρό κι αυτοί·

και τώρα πώς εξέπεσαν, πώς έγιναν,

να ζουν και να ομιλούν βαρβαρικά

βγαλμένοι —ω συμφορά!— απ' τον Ελληνισμό.

[πηγή: Κ.Π. Καβάφης, Κρυμμένα ποιήματα 1877].

«Γραμματική των ελληνικών ιδιωμάτων της Κάτω Ιταλίας» του Αν.Καραναστάση, το τελευταίο του βιβλίο εκδόθηκε από την Ακαδημία Αθηνών, το 1997. Από την συλλογή της Περσεφόνης και Γιώργου Κουτσουράδη.