Οι ελέφαντες της Κάσου;
Η Κάσος σε χρωματισμένη φωτογραφία της δεκαετίας του 30, [Ιταλική Γεωγραφική υπηρεσία].
Το νησί κατοικήθηκε τουλάχιστον από την 4η χιλιετία π.Χ ενώ υπάρχουν ενδείξεις μόνιμης εγκατάστασης μινωικής περιόδου γύρω από τον κόλπο Χέλατρο και μυκηναϊκής περιόδου στο βόρειο τμήμα, στη φυσικά οχυρή θέση Πόλιν, γύρω από το ύψωμα της ακρόπολης.
Ωστόσο, δεν ηταν οι παλαιότεροι κάτοικοι σύμφωνα με παλαιοντολογική έρευνα. Η ιστορία του νησιού πάει πίσω, τουλάχιστον από την εποχή που ελέφαντες κατοικούσαν στην Ανατολική Μεσόγειο, πριν ακόμη η Κάσος λάβει το τωρινό της όνομα και σχήμα.
Η Κάσος παλιά ονομαζόταν Άχνη ενώ ο Στράβων την αναφέρει ως Αστράβη. Το όνομα Κάσος φέρεται να έχει την φοινικική ρίζα «Κασ» που σημαίνει άχνη, αφρός της θάλασσας και σχετίζεται με το πέρασμα μεταξύ Κάσου και Καρπάθου, το πιο τρικυμιώδες σημείο του Αιγαίου.
Οι ελέφαντες της Κάσου ζούσαν όσο ήταν χερσαίο το πέρασμα της Αχνης [Κάσου και Καρπάθου].
Πριν από καιρό ο παλαιοντολόγος Xavier Crété ανακάλυψε γομφίο ελέφαντα όταν έκανε πεζοπορία στις αρχές Αυγούστου 2011 στις βορειοδυτικές πλαγιές του όρους Κέφαλος [465 μ] της Κάσου.
Αυτό το δείγμα συναντάται σήμερα στο Αρχαιολογικό Μουσείο της Κάσου, και αντίγραφα του διατίθενται στα Μουσεία Φυσικής Ιστορίας του Παρισιού και του Λονδίνου. Εκτιμάται ότι έζησε πριν από 129.000-11.700 χρόνια.
Οι νάνοι ελέφαντες είναι αρκετά γνωστοί από τα νησιά της Δυτικής Μεσογείου, αλλά εξακολουθούν να είναι ελάχιστα τεκμηριωμένοι στα περισσότερα νησιά της Ανατολικής Μεσογείου πλην της Τήλου και Κρήτης.
Μελέτη των Sevket Sen,Eric Barrier& Xavier Crété προσδιορίζει το εύρημα ως απολιθωμα του Palaeoloxodon aff. creutzburgi, ένα νάνο είδος που είναι γνωστό από τις σπηλιές και τις αποθέσεις της ύστερης Πλειστόκαινου στην Κρήτη και προέρχεται από τον ηπειρωτικό ελέφαντα P.antiquus της ηπειρωτικής χώρας.
Το μικρό του μέγεθος και η έλλειψη επαρκούς συγκριτικού υλικού έχουν οδηγήσει τους επιστήμονες να το θεωρήσουν ως Palaeoloxodon sp.
Δεν πρέπει να παραξενεύει η ύπαρξη του καθώς σχετίζεται με την παλαιογεωγραφική εξέλιξη της περιοχής του Αιγαίου κατά τη διάρκεια του Πλειστόκαινου και την επίδρασή της στη διασπορά των ελεφάντων στα νησιά του Αιγαίου. Αυτό σημαίνει ότι τα νησιά είχαν συνδεθεί κατά διαστήματα με την ηπειρωτική χώρα και / ή η περιοχή των νησιών του Αιγαίου το Πλειστόκαινο ήταν μεγαλύτερη από σήμερα.
Η μετανάστευση των ελεφάντων καθώς και άλλων θηλαστικών στα νησιά του Αιγαίου πιθανότατα συνέβη σε διάφορες φάσεις, η μία στο πρώιμο Πλειστόκαινο με Mammuthus creticus, η οποία είναι γνωστή μόνο από την Κρήτη, και η δεύτερη κατά τα τέλη της μέσης ή ύστερης Πλειστόκαινου.Αυτή η τελευταία ομάδα είναι πολύ λιγότερο «νάνος» από την πρώτη και κατοίκησε αρκετά νησιά του Νότιου Αιγαίου, δηλαδή Κρήτη, Κάσο, Ρόδο, Κάλυμνο, Δήλο και πιθανώς Νάξο.
Η εμφάνισή του σε αυτά τα νησιά πιθανότατα οφείλεται στη μείωση της στάθμης της θάλασσας κατά τη διάρκεια του μεσοπρόθεσμου Πλειστόκαινου. Αυτά τα γεγονότα μπορεί να διευκόλυναν τη διασπορά σε αυτά τα νησιά ελαφιών, ελεφάντων και ιπποπόταμων που ήταν κοινά στην ηπειρωτική χώρα, εξ΄ ου και η εμφάνισή τους στην Κρήτη και σε πολλά άλλα νησιά του Αιγαίου. Όταν αυξήθηκε η στάθμη της θάλασσας, τα νησιά απομονώθηκαν και οι κάτοικοί τους εξελίχθηκαν υπό τις νέες νησιωτικές συνθήκες.
Οι νάνοι ελέφαντες είναι επίσης γνωστοί από τα νησιά της Δυτικής Μεσογείου όπως η Μάλτα, η Σικελία, η Σαρδηνία και από τα νησιά της Ανατολικής Μεσογείου όπως η Κύπρος, η Κρήτη και πολλά νησιά του Αιγαίου.
Το μικρό νησί της Κάσου, με επιφάνεια 49 km2, είναι ορεινό του οποίου η ψηλότερη κορυφή φτάνει τα 601μ. πάνω από την στάθμη της θάλασσας. Αποτελείται κυρίως από μεσοζωικούς [251 εκ.ετών] και παλαιογενείς[55,8 εκ-5,3 εκ.] ασβεστόλιθους στα πεδινά του νησιού και ορισμένες αποθέσεις από θαλάσσια νεογενή στρώματα. Οι τεταρτογενείς αποθέσεις είναι φερτά ποταμοχειμαρια υλικά που παρατηρούνται ειδικά στα βόρεια και δυτικά μέρη του νησιού.
Επιπλέον από μια τοποθεσία περίπου 600 μ. ανατολικά των τελευταίων σπιτιών της πρωτεύουσας Φρυ, στην ακτή, ο Kuss [1969] κατέγραψε κρανιακά λείψανα απολιθωμένου ελαφιού σε αλλουβιακές αποθέσεις. Αρχικά θεωρήθηκαν απολιθώματα Cervus cretensis, όμως αργότερα ο Kuss το 1975 τα κατέταξε ως Candiacervus cerigensis, το οποίο είχε περιγράψει από το ύστερο Πλειστόκαινο του γειτονικού νησιού της Καρπάθου.
Τέλος σε ότι αφορά την Κάσο οι Οθωμανοί την έλεγαν Çoban Adası δηλαδή «Νησί των βοσκών» εξαιτίας της πλούσιας κτηνοτροφίας του. Η αρχαιότερη ιστορική αναφορά για την Κάσο προέρχεται από τον Ομηρο. Σύμφωνα με την Ιλιάδα του ο ήρωας Φείδιππος [γιος του Θεσσαλού, βασιλιάς του νησιού της Κω, εγγονός του Ηρακλή] μαζί με τον αδελφό του Άντιφο, ήταν αρχηγός των 30 πλοίων που ξεκίνησαν από τη Νίσυρο, Κάρπαθο, Καλύνδες νήσους και Κω. Στην εκστρατεία εναντίον της Τροίας συμμετείχε και η αρχαία Αχνη.
Γεωδίφης
