Μία από τις μεγαλύτερες αγορές του αρχαίου κόσμου!

Η αρχαία Αγορά της Κω, η Piccola Roma όπως την έλεγαν, τη δεκαετία του '40 μετά από τις ανασκαφές των Ιταλών αρχαιολόγων. 

Η Αγορά [αρχές 4ου αιώνα μ.Χ έως 334 μ.Χ;] όπως συχνά αποκαλείται ήταν ένα εντυπωσιακό και επιβλητικό κτιριακό συγκρότημα. Σύμφωνα με τους Έλληνες αρχαιολόγους είχε διαστάσεις περίπου 330μ. Χ 82μ., καταλάμβανε μία τεράστια έκταση που περικλειόταν από τις σημερινές οδούς Ναυκλήρου, Γρηγορίου Ε, Λόρδου Βύρωνος και την Ακρόπολη των Σεραγιών.Βρισκόταν μέσα στο αρχαίο οχυρωματικό τείχος της πόλης, νότια ήταν οριοθετημένη από την αρχαία οδό που οδηγούσε προς το Ασκληπιείο.

Ήταν μία από τις μεγαλύτερες αγορές του αρχαίου κόσμου, φτιαγμένη ως επί το πλείστον από ντόπια υλικά. Από τραβερτίνη, γκρι ασβεστόλιθο, ιγνιμβρίτη, ρυόλιθο και κωακό μάρμαρο.

Μέσα στην Αγορά είχαν ανεγερθεί εξέδρες, δημόσια κτίρια και ιερά. Ήταν τετράπλευρη κατασκευή ιωνικού τύπου με εσωτερική περίστυλη αυλή και στοές σε όλες τις πλευρές της. Αρχικά το περιστύλιο αποτελούνταν από δωρική κιονοστοιχία με δωρικούς κίονες ραβδωμένους στο ανώτερο τμήμα τους. Πίσω της υπήρχαν αποθήκες. 

Μία οδός από το λιμάνι κατέληγε στον χώρο της Αγοράς ήδη από τα τέλη του 4ου αιώνα π.Χ. Οι αρχαιολόγοι αναφέρουν ότι είχε κατασκευαστεί πάνω σε τεχνητό ανάχωμα για να εξομαλυνθεί η υψομετρική διαφορά εδάφους. Ωστόσο, εκτιμώ ότι η μεγάλη υψομετρική διαφορά προέκυψε μετά την εναπόθεση των ιζημάτων από το τσουνάμι του Αγαθία του 554 μ.Χ.

Ήταν ένα συγκρότημα από κτίρια που είχε φτιαχτεί πάνω σε χαλαρά και ρευστοποιήσιμα εδάφη. Αρκετές φορές πλήρωσε την αδυναμία της καθώς υπέστη πολλές ζημιές από σεισμικά επεισόδια του παρελθόντος. Για αυτό τον λόγο οι ερευνητές έχουν εντοπίσει 4 οικοδομικές φάσεις κατά την διάρκεια των τουλάχιστον 700 ετών της ιστορίας της.

Στα τέλη του 4ου αιώνα π.Χ ίσως υπήρχε μια πρωιμότερη Αγορά στη ζώνη του λιμανιού, έξω από το αμυντικό τείχος της πόλης, η οποία αργότερα συνδέθηκε με την ελληνιστική Αγορά, σύμφωνα με επιγραφική μαρτυρία ήταν η δωρική αγορά των ιχθυοπωλών. Η αρχαία Ιχθυαγορά ήταν φτιαγμένη από τραβερτίνη του Πυλιού και ιγκνιμβρίτη της Κεφάλου. 

Στις αρχές του 2ου αιώνα π.Χ, οι τρεις στοές της Αγοράς ανακατασκευάστηκαν όπως και τα περισσότερα δημόσια κτήρια της πόλης από κωακό μάρμαρο, και επεκτάθηκαν προς την πλευρά της αυλής, μειώνοντας το πλάτος της.Έπαθε ζημιά από τον σεισμό του 199-198 π.Χ από  ρήγμα νότια της Ρόδου όμως επισκευάστηκε πιθανόν από τον Ευμένη Β΄.

Μία 3η φάση καταγράφεται τον 1ο αιώνα μ.Χ. με μικρής κλίμακας επισκευές κατά την εποχή του Αυγούστου[μετά από σεισμό του 5/6 μ.Χ.]. Η μορφή της αγοράς παραμένει ίδια, διευρύνεται μόνον ελαφρώς η βόρεια στοά. 

Μία 4η φάση παρατηρείται μετά τον σεισμό του 139 μ.Χ από το Ρήγμα της Μεγίστης όπου κατασκευάζονται Ναός και Νυμφαίο. 

Στα ρωμαϊκά χρόνια, η Αγορά λεγόταν με τη λατινική της ονομασία «forum» μία ονομασία που διατηρήθηκε από τους βυζαντινούς, ιππότες και τους οθωμανούς. Η βυζαντινή εκκλησία «Παναγιά του Φόρου» πήρε το όνομα της από τους σκληρούς φόρους που έβαζαν οι Οθωμανοί και όχι επειδή βρισκόταν μέσα στην Αγορά.

Ακολουθεί ο σεισμός του 334 μ.Χ που καταστρέφει τη ρωμαϊκή αγορά και από τότε δεν επισκευάζεται. Κατά τον L. Morricone η Αγορά εγκαταλείφθηκε οριστικά μετά το σεισμό του 554 μ.Χ. Οι αρχαιολόγοι σήμερα υποστηρίζουν ότι καταστράφηκε το 469 μ.Χ από σεισμό από το Ρήγμα της Κνίδου.

Πάντως, η σημερινή μορφή της ανάγεται στους ρωμαϊκούς χρόνους, αυτή βλέπουμε σήμερα κατά κύριο λόγο στα ερείπια.

Η ρωμαϊκή κυριαρχία στην Κω εδραιώνεται το 197 π.Χ-32 π.Χ. Είναι πιθανόν ο στόλος των Κώων να βοήθησε τους Ρωμαίους στον Β΄Μακεδονικό Πόλεμο. Την ίδια θέση κράτησε και απέναντι στον Αντίχοο [192-190 π.Χ].

Οι Κώοι διατήρησαν άριστες σχέσεις με τους Ρωμαίους και διατήρησαν ένα καθεστώς αυτόνομου και ανεξάρτητου κράτους. Κατά το μεγαλύτερο μέρος της ρωμαϊκής περιόδου η Κως έζησε σε απόλυτη ευημερία.

Εμείς δεν ήμασταν εκεί να θαυμάσουμε την εντυπωσιακή Ρωμαϊκή Αγορά της Κω του 2ου αιώνα μ.Χ. Πιο κάτω είναι η αποτύπωση της μέσω της αναπαράστασης των Ιταλών ερευνητών Livadiotti-Rocco. Ήταν εξ΄ολοκλήρου φτιαγμένη από υλικά της κωακής γης και από τα χεράκια των Κώων λιθοξόων και τεχνιτών.

Τα ερείπια της σήμερα είναι απέναντι από τα μπαράκια, γνωστότερα σε πολλούς ως «Εξάρχεια». 

Γεωδίφης

Πηγές:

1.Με πληροφορίες από τους L.Morricone, M. Livadiotti και G. Rocco 

2.Ελληνική Αρχαιολογική υπηρεσία.

3. Ιστορία των Σεισμών της Κω, 2018-2023

  ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΚΟ ΥΛΙΚΟ

Η αρχαία αγορά της Κω σημειώνεται με κόκκινη γραμμή[4ος αιώνας π.Χ-334μ.Χ;]

Αρχαία αγορά κατά τη διάρκεια των ανασκαφών των Ιταλών αρχαιολόγων.

Η Αγορά ρωμαϊκής περιόδου της Κω, από το λιμάνι σε αναπαράσταση των Monica Livadiotti, Giorgio Rocco.

Αγορά της Κω κατά τη ρωμαϊκή περίοδο, καταστράφηκε το 139 μ.Χ.

Πάνω τα ερείπια από την Αρχαία Αγορά της Κω. Η Ρωμαϊκή αγορά όπως φαίνεται από την Οδό Ναυκλήρου [μπάρακια] το βόρειο μέτωπο με τον εξάστυλο κορινθιακό πρόναο, από τα προπύλαια του 2ου αιώνα μ.Χ, αναπαράσταση από τους Ιταλούς ερευνητές, Livadiotti-Rocco,2011.

Ένα «μικρό» αριστούργημα από την αρχαία αγορά της Κω. Οι λεπτομέρειες του μαρμάρου θα χαθούν σε λίγα χρόνια από τις εξωγενείς φθοροποιές δυνάμεις.

Αρχαία Αγορά της Κω, δεκαετία ΄40. Φωτογραφία του Ιταλού αρχαιολόγου L.Morricone. Το 139 μ.Χ γίνεται ο μεγάλος σεισμός μεταξύ Ρόδου και Μεγίστης, ο οποίος καταστρέφει το αρχαίο αμυντικό τείχος της πόλης και μέρος από την ελληνιστική αγορά της πόλης, στη θέση του φτιάχνεται μία νέα αγορά η ρωμαϊκή της οποίας την είσοδο με τη σκάλα βλέπουμε σε αυτή την φωτογραφία και η οποία με τη σειρά της εγκαταλείπεται μετά από τον 6ο αιώνα μ.Χ, αυτή τη φορά μετά από τον Παμμέγιστο σεισμό του Κεραμεικού Κόλπου, έτσι τελειώνει ο αρχαίος και ο πρωτοβυζαντινός κόσμος της Κω και χάνεται για πάντα η διάσημη Αγορά. Στη θέση της φτιάχνεται η μεσαιωνική περιτειχισμένη Χώρα μετά από 8 αιώνες και η οποία γκρεμίζεται και εγκαταλείπεται μετά από τον σεισμό του ΄33. Πηγή-Ιστορία των Σεισμών της Κω, 2018-2023.

Η Αγορά του 2ου αιώνα μ.Χ με τη μαρμάρινη επιβλητική κεραμοσκεπή στοά χωρίς το αρχαίο αμυντικό τείχος μετά από τον σεισμό του 139 μ.Χ ,κάτω η γεωγραφία της αρχαίας πόλης του 3ου αιώνα π.Χ σε δορυφορικό χάρτη.