Θέρμες του Αμυγδαλώνα
Η Κως πάντα ήταν πλούσια σε νερά. Ηταν η πιο διάσημη από τις αρχαίες νυμφαίες. Δεν παραξενεύει το γεγονός ότι παντού υπήρχαν θέρμες. Δεξιά, αριστερά, στο κέντρο, στο λιμάνι της πόλης.Η Κως ήταν μία από τις πιο ξακουστές λουτρoπόλεις της αρχαιότητας και το γεγονός αυτό αποδίδεται στην ξεχωριστή και εκπληκτική γεωλογία της.
Σε μια κεντρική περιοχή της αρχαίας πόλης, νότια της αγοράς, κοντά σε μία Στοά του 3ου αιώνα π.Χ., βρέθηκαν λουτρά τα οποία έφερε στο φως το 1934 ο Ιταλός αρχαιολόγος στο πλαίσιο της εκτεταμένης ανασκαφής που ακολούθησε το σεισμό του 1933.
Τη στιγμή των πρώτων ερευνών που διεξήγαγε ο Luciano Laurenzi μετά το 1933, η περιοχή ήταν στην πραγματικότητα ένα τεράστιο χωράφι με αμυγδαλιές, ο περίφημος Αμυγδαλώνας, το οποίο εκτεινόταν στα νότια της μεσαιωνικής και της οθωμανικής Κω.
Το 1934 ο L.Laurenzi βρήκε επιγραφές που αναφέρονταν σε γυμναστήριο, στην πραγματικότητα τα λουτρά περιελάμβαναν δομές τοίχων από την ελληνιστική περίοδο τα οποία ήταν από μία προηγούμενη δομή ενός γυμνασίου[παίδων] που ίσως καταστράφηκε από τον σεισμό του 199/198 π.Χ από ρήγμα νότια της Ν.Ρόδου.
Έκτοτε, το κτίριο παρέμεινε σχεδόν στα αζήτητα αλλά μια πρόσφατη ανασκόπηση, από το DICAR του Πολυτεχνείου του Μπάρι, επιτρέπει την ανακατασκευή της ακολουθίας των φάσεων των Κεντρικών Θερμών της πόλης.
Χτίστηκαν στα μέσα του 1ου αιώνα μ.Χ. επαναχρησιμοποιώντας υλικό από τις υπάρχουσες αρχαίες δομές.Τα λουτρά τροποποιήθηκαν μετά τον σεισμό του 139 μ.Χ και στη συνέχεια τον 3ο αιώνα, δημιουργώντας ένα μεγάλο thermarum βασιλικής.
Άλλες αλλαγές έγιναν και πάλι τον 5ο-6ο αιώνα, όμως αποτελεί ένα παράδειγμα σπάνιας συνέχειας της χρήσης των λουτρών σε όλη την παλαιοχριστιανική περίοδο. Σε αντίθεση με τις Δυτικές Θέρμες [απέναντι από το Ωδείο] που μετατράπηκαν τον 5ο αιώνα σε χριστιανικό συγκρότημα από βασιλικές, οι Θέρμες του Αμυγδαλώνα συνέχισαν να λειτουργούν επίσης στην πρωτοβυζαντινή εποχή.
Η αρχαιολογική έρευνα έδειξε ότι ήταν ένα κτίριο ίσως λιγότερο μνημειώδες από αυτό των φάσεων της αυτοκρατορικής εποχής, αλλά με τεράστιες διαστάσεις και ίσως ήταν ακόμα υπό δημόσια διοίκηση. Πιθανόν ήταν το μόνο δημόσιο κτίριο που παρέμεινε σε χρήση στην πόλη, αφού τα άλλα λουτρά φαίνεται ότι έχουν εγκαταλειφθεί ή μετατραπεί σε θρησκευτικά συγκροτήματα σε αυτό το στάδιο.
Ταυτόχρονα, στην Κω αρχίζει να παρατηρείται εξάπλωση μικρών ιδιωτικών εγκαταστάσεων κοντά στην Casa Romana[ρωμαϊκή κατοικία], όπως αυτό της via della Croce, του Σταυρού [Οδός Μητροπόλεως] ή στα ίδια εκκλησιαστικά συγκροτήματα της Δυτικής Αρχαιολογικής ζώνης, ή στη Βασιλική του Αγ.Γαβριήλ.
Η εγκατάλειψη των Κεντρικών Θερμών χρονολογείται στον 6ο αιώνα μ.Χ, μετά τον Υπερμέγιστο σεισμό του 554 μ.Χ όταν οι εγκαταστάσεις παθαίνουν μεγάλες ζημιές και στο ερειπωμένο πια κέντρο του αρχαίου tepidarium, τοποθετήθηκε μία μονάδα παραγωγής λαδιού.
Η πόλη συρρικνώθηκε σταδιακά και ολόκληρη η νότια περιοχή της αρχαίας Κω στους πρώτους αιώνες του Μεσαίωνα παραδόθηκε μόνο για γεωργική χρήση. Ετσι θα έμενε ο Αμυγδάλωνας στη σκέψη μας άν δεν είχε αρχίσει τις πρώτες εξερευνήσεις του ο Laurenzi και οι Ιταλοί αρχαιολόγοι.
Γεωδίφης
Πηγές:
1. DICAR του Πολυτεχνείου του Μπάρι [M.Livadiotti]
2.Ιστορία των σισμών της Κω, 2018-2023
3.Παιδί της Ρέας, τριλογία
4.Αρχείο L.Laurenzi
ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΚΟ ΥΛΙΚΟ
Αρχαίες Θέρμες της Κω.
Κεντρικές Θέρμες ή του Αμυγδαλώνα από την αρχαία λουτρόπολη της Κω. Άποψη από τα βόρεια του μεσαίου caldarium στο τέλος της ανασκαφής, δεκαετία ΄30. Φωτογραφία -L.Laurenzi.
Vialle di Circonvallazione των Ιταλών, δεκαετία ΄30, σήμερα Γρηγορίου Έ , κάποτε μια διάσημη οδός που ένωνε το Ασκληπιείο με την αρχαία πόλη της Κω του 4ου αιώνα π.Χ.
Κεντρικά Θερμά της Κω στην πρώτη τους φάση (σχεδίαση από τους C. Del Sole, M. D'Onofrio, V. Dario, R. Gangale, M. Masciopinto, F. Stefano, με βάση την υπόθεση του M. Livadiotti.) Πηγή: Livadiotti.
Οι Θέρμες του Αμυγδαλώνα σήμερα, στην Casa Romana.
Υπόκαυστα [υπόγεια αίθουσα, στην οποία άναβαν φωτιά, προκειμένου να θερμανθεί νερό, που μεταφερόταν με αγωγούς σε λουτρά ή δωμάτια των πάνω ορόφων] από τις Κεντρικές Θέρμες Κω.
Κεντρικές Θέρμες από την ξακουστή λουτρόπολη της Κω.