Η συναρπαστική ιστορία της εικόνας της Παναγιάς του Φόρου

Εδώ χτυπούσε η εμπορική καρδιά της Κω της οθωμανικής περιόδου. Σε αυτή την τοποθεσία γίνονταν οι καθημερινές εμπορικές δραστηριότητες και συναλλαγές των Κώων κατά τον μεσαίωνα. Σε αυτό το μέρος ιδρύθηκε μία πολύ σημαντική εκκλησία της πόλης μετά τον μέγιστο σεισμό του 1493,ίσως από το 1572.Ο ναός της Νεοχωρίτισσας  ή Παναγία του Φόρου ήταν από τους μεγαλύτερους και πιο σπουδαίους  της μεταβυζαντινής Κω.

Τον 16ο αιώνα μ.Χ οι Οθωμανοί κατακτητές έβαζαν πολύ ψηλούς φόρους οι οποίοι συχνά δεν αποπληρώνονταν με αποτέλεσμα να βρίσκονται σε δύσκολη θέση οι χριστιανοί.Όσοι δεν ανταποκρίνονταν στις υποχρεώσεις τους έχαναν ακόμη και την ζωή τους.

Η εκκλησία του Φόρου ήταν θαλπωρή σε μία πολύ δύσκολη περίοδο. Το  καταφύγιο πίστης και ελπίδας μέσα στην περιτειχισμένη πόλη. 

Ο ναός το 1693 αναφέρεται στα αρχεία της Μητροπόλεως.Η ημιυπαίθρια ή στεγασμένη εμπορική δραστηριότητα της προσεισμικής Κω διεξαγόταν στην μικρή πλατεία του Φόρου ή Τσαρσί για τους μουσουλμάνους, στην σημερινή Πλατεία Καζούλη και πρώην συνοικία Κοντοπόδη.

Το 1920 ο Μητροπολίτης Αγαθάγγελος αναφέρει την εκκλησία με περίβολο και ημιτελές μαγαζί. Το πέτρινο κτίσμα ίσως από επαναχρησιμοποιημένες αρχαίες πέτρες  ήταν για χρόνια ασυντήρητο.

Το 1933 ο σεισμός προκάλεσε περισσότερες ζημιές στην εκκλησία.Οι Ιταλοί στο πλαίσιο της αρχαιολογικής έρευνας που ακολούθησε γκρέμισαν τα ερείπια του ναού για να αναδείξουν την ρωμαϊκή πόλη που κρυβόταν κάτω από την Αρχαία Αγορά. 

Από τον ναό σήμερα έχουν διασωθεί το κυπαρίσσι που βρισκόταν στο προαύλιο χώρο, κάποια αρχιτεκτονικά μαρμάρινα μέλη και η εικόνα της Παναγιάς  την οποία οι Κώοι ασπάζονταν και ήθελαν την προστασία της από τους σκληρούς φόρους που έβαζαν οι Οθωμανοί. 

Η εικόνα θάφτηκε στο προαύλιο της εκκλησίας, εκεί όπου υπάρχει σήμερα το ψηλό κυπαρίσσι [Κυπάρισσος του Φόρου],κατά την λειτουργία της νυχτερινής δέησης για να σταματήσει ο σεισμός  του 1933 από τον Παπά Θεόφιλο [Μουζουράκη]. Η εικόνα έπρεπε επειγόντως να προστατευτεί από τις ορέξεις των κατακτητών.Οι Ιταλοί έπαιρναν από τις εκκλησίες της Κω σπουδαία κειμήλια και εικόνες, και τις έστελναν στην χώρα τους. 

Έμαθα ότι αργότερα η αδελφή του Σοφία Μουζουράκη Χατζηνικολάου πήρε την εικόνα στην παλαιά Μητρόπολη και την έχωσε στο υπόγειο, όπου έμεινε μέχρι 31/3/1947. 

Μετά την απελευθέρωση της Δωδεκανήσου η εικόνα ανασύρθηκε και αργότερα συντηρήθηκε στην Αθήνα. Σήμερα πλέον στεγάζεται και εκτίθεται στο μητροπολιτικό συγκρότημα του Ευαγγελισμού της Κω.Η εικόνα είναι από ξύλο και ασήμι.

Βορειοδυτικά του ψηλού «Κυπάρισσου του Φόρου» βρίσκεται η «Πύλη του Φόρουμ» δηλαδή της αγοράς, η μνημειακή είσοδος μίας από τις 5 πύλες της μεσαιωνικής οχύρωσης της πόλης.

Γεωδίφης 

Πηγές:

1.Καθηγητής Θεολογίας, Θεόφιλος Μουζουράκης

2.Ιερά Μητρόπολις Κώου και Νισύρου παρελθόν και παρόν-Ανδρέας Χατζημιχαήλ

3. Παιδί της Ρέας, τριλογία

4.Ιστορία των σεισμών της Κω, 2018-2023

5. Παλιές φωτογραφίες της Κω/ΦΒ

6.«Ιερά Μητρόπολις Κώου και Νισύρου παρελθόν και παρόν»-Ανδρέα Χατζημιχαήλ,2016

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΚΟ ΥΛΙΚΟ

Από τα μυστήρια του Κυπάρισσου του Φόρου, 2023-1979.

Το Κυπαρίσσι του Φόρου κατά τη ιταλική περίοδο .

Ο ναός κατά την διάρκεια των ανασκαφών της ιταλικής περιόδου.

Η εικόνα της Παναγιάς του Φόρου που φέρει την επιγραφή «Κυρία των Αγγέλων».Διασώθηκε χάρη στην πρόνοια του παπά Θεόφιλου Μουζουράκη από τους Ιταλούς καραμπινιέρους. Σήμερα φυλάσσεται στην Ιερά Μητρόπολη της Κω [Ευαγγελισμός της Θεοτόκου].Η φωτογραφία είναι από το βιβλίο «Ιερά Μητρόπολις Κώου και Νισύρου παρελθόν και παρόν» του Ανδρέα Χατζημιχαήλ,2016

Οτι έχει απομείνει από το μαρμάρινο άγαλμα της θεάς Νίκης σύμφωνα με τον L.Laurenzi.Bρέθηκε κοντά στην Παναγιά του Φόρου, απέναντι από το εστιατόριο Δροσιά-μπαράκια. Είναι του 100 π.Χ δεν είναι ρωμαικό αλλά ελληνιστικής περιόδου σύμφωνα πάντα με τον Ιταλό αρχαιολόγο.

Η Πόρτα του Φόρου[μ] την δεκαετία του 30;[Φωτογραφία, Αχιλλέα Κουτσουράδη]

Πόρτα του Φόρου[μ], δεκαετία ΄20.

Ότι έχει απομείνει σήμερα από την Παναγιά του Φόρου.