Η Δημοτική Αγορά, του Rodolfo Petracco
Η Δημοτική Αγορά της Κω σε σχέδιο του F.Fausto το 1925, το οποίο τελικά δεν υλοποιήθηκε.
Το συγκρότημα της Δημ.Αγοράς βρίσκεται σε υψόμετρο 10μ. από την στάθμη της θάλασσας. Το υπέδαφος αποτελείται από άμμους και χαλίκια και έχει κακή συμπεριφορά σε σεισμικές δονήσεις.Πριν από περίπου 10.000 χρόνια η περιοχή καλυπτόταν από θάλασσα.
Η Κως διέθετε αρχαία αγορά τουλάχιστον από τον 5ο αιώνα π.Χ, σύμφωνα με τα αρχαιολογικά ευρήματα, δίπλα στον προμαχώνα του μεσαιωνικού τείχους σε μία τοποθεσία που βρισκόταν κοντά στη θάλασσα εκείνη την εποχή.
Η Αγορά έπαθε ζημιές από τον σεισμό του 411 π.Χ και αργότερα τον 4ο αιώνα μια ελληνιστική έλαβε τη θέση της, μέσα στο αρχαίο αμυντικό τείχος της πόλης, η οποία επίσης έπαθε ζημιές από σεισμό το 199-198 π.Χ, όμως επισκευάστηκε από τον Ευμένη Β΄ των Ατταλιδών.
Κατά την ρωμαϊκή περίοδο η αγορά μεγάλωσε και μέχρι τον 4ο αιώνα μ.Χ ήταν μία από τις πιο επιβλητικές του αρχαίου κόσμου, με μια πανέμορφη μαρμάρινη στοά.
Οι σεισμοί του 334, 469 και 554 οδήγησαν σε παρακμή την αρχαία πόλη με αποτέλεσμα μέχρι τον 20ο αιώνα να μην διαθέτει μία στεγασμένη αγορά τόσο την βυζαντινή, όσο την ιπποτική και την οθωμανική περίοδο.
Η αγορά της πόλης Κω κατά το τέλος της οθωμανικής περιόδου παραδοσιακά γινόταν κατά μήκος του Φόρου, του κεντρικού δρόμου της περιτειχισμένης πόλης με πολλούς πάγκους, σκηνές και τα κάθε είδους καταστήματα, ως είδος παζαριού με ανατολίτικα χαρακτηριστικά.
Το 1925 ο Δήμος της Κω υπό την ιταλική διοίκηση προχώρησε στην κατασκευή μιας λαϊκής δημόσιας αγοράς, και γι αυτό το λόγο ανέθεσε στον αρχιτέκτονα F.Fausto να σχεδιάσει το έργο.
Από την πρώτη φάση σχεδιασμού του είναι γνωστά τα σκίτσα που κατατέθηκαν, τα οποία προέβλεπαν μια τριγωνική κάτοψη, της οποίας η πρόσοψη προς τη θάλασσα να αποτελείται από καμάρες, ενώ οι άλλες δύο πλευρές περιελάμβαναν μια σειρά από μικρά καταστήματα με στοές, σε αντιστοιχία με τις γωνίες.
Μετά το 1930, και την ολοκλήρωση του Δημαρχείου , βάσει κυβερνητικού διατάγματος, οι ιταλικές αρχές προχώρησαν στην απαλλοτρίωση των ακινήτων που βρίσκονταν στην περιοχή που σχεδιάστηκε για την ανέγερση του κτιρίου, μεταξύ via del Mercato[σημερινή Β.Παύλου και Μανδρακίου, αλλά το έργο δεν υλοποιήθηκε.
Ο καταστροφικός σεισμός του 1933 που ακολούθησε, ανέτρεψε εντελώς τον προσεισμικό σχεδιασμό της πόλης.
Στην περίοδο της ανοικοδόμησης μετά τον σεισμό, το θέμα της νέας Αγοράς επανέρχεται στο προσκήνιο,με ένα διάταγμα που εξέδωσε ο κυβερνήτης της Δωδεκανήσου, στις 26 Δεκεμβρίου 1933. Επιλεγμένος χώρος είναι η κεντρική πλατεία, στην οποία προβλέπεται και η ανέγερση της οικίας του Φασισμού.
Ο αρχιτέκτονας Petracco προετοιμάζει το έργο και την επόμενη χρονιά ξεκινούν οι εργασίες. Ο Αγγελιοφόρος της Ρόδου της 9ης Απριλίου 1935 ανακοινώνει ότι η νέα Αγορά είναι σε λειτουργία. Η κατασκευή του έργου ανατέθηκε στην τεχνική εταιρεία Α.De Martis -Ν. Sardelli στις αρχές του 1934 και παραδόθηκε στο τέλος του 1935, με κόστος 203.000 λίρες περίπου.[Ε.Αναγνωστίδου].
Ο Ιταλός αρχιτέκτονας δημιούργησε ένα μονώροφο κτίριο από οπλισμένο σκυρόδεμα, που αναπτύχθηκε σε ορθογώνια επιπεδομετρική διάταξη με μια τεράστια εσωτερική αυλή, παραπέμποντας έτσι στην τυπολογία του caravanserraglio του Λεβάντε. Το καραβανσεράι είναι ένα κτίριο που συνήθως αποτελείται από έναν τοίχο που περικλείει μια μεγάλη αυλή και μια στοά. Χρησιμοποιήθηκε για να σταματήσει τα καραβάνια που διέσχιζαν την έρημο.
Ολόκληρη η εξωτερική περίμετρος αρθρώνεται από στοές με καμάρες που υψώνονται σε αποκομμένους κίονες. Οι προσόψεις έχουν σχεδιαστεί σύμφωνα με ένα συμμετρικό σχέδιο. Οι δύο κύριες - που βλέπουν βόρεια και νότια αντίστοιχα, η καθεμία προς μια πλατεία - της Αγίας Παρασκευής και της Ελευθερίας.Στις πλαϊνές όψεις, που χαρακτηρίζονται από επικλινή στέγη με κεραμοσκεπές, κάτω από τη στοά διακρίνονται τα μικρά μαγαζιά με τις δικές τους εισόδους.Στο κέντρο του αίθριου υπήρχε ένα δέντρο, το οποίο αργότερα είπαν ότι ξεράθηκε.
Μέσα υπάρχουν οι πάγκοι για την προβολή και την πώληση των προϊόντων και ορισμένα καταστήματα. Ο φωτισμός και ο εξαερισμός προέρχονται από έναν φεγγίτη κιόσκι. Τα αρχιτεκτονικά στοιχεία όπως αναφέρει ο τύπος της εποχής είναι βυζαντινής προέλευσης [τύπος τόξων, trafor] και γενικότερα ανατολίτικα επαναερμηνευμένα στοιχεία.
Την δεκαετία του ΄40, ο τότε πρώτος Δήμαρχος της ελεύθερης Κω, Γ.Κουτσουράδης σχεδίασε και τοποθέτησε τα τσαμπιά από μαύρο και λευκό ντόπιο σταφύλι στην είσοδο της Αγοράς που βλέπει προς την Πλατεία Ελευθερίας.
Το κτίριο εξακολουθεί σήμερα να υπάρχει με την αρχική μορφή του, αποτελεί ένα τόπο αναφοράς για τους ντόπιους όσο και τους φιλοξενούμενους.
Γεωδίφης
Πηγές:
1.Architettura coloniale italiana nel Dodecaneso 1912-1943- S.Martinolli, E.Marrioti
2.Κώια -Ιακωβου Ζαρράφτη
3.Πληροφορίες από την οικογένεια Grasso, Βάντα και Μάριο
4.Η αστική ανάπτυξη της Κω κατά την περίοδο της Ιταλοκρατίας [1912-1943]-Ε.Αναγνωστίδου
5.Ιστορία των σεισμών της Κω,γεωδίφης [2018-2023, Β΄έκδοση]
ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΚΟ ΥΛΙΚΟ
Δημοτική Αγορά, δεκαετία ΄30.
«Μερκάτο των Βοτάνων»- Mercato Delle Erbe, η Δημοτική Αγορά της Κω σε σχέδιο του τριεστίνου αρχιτέκτονα Rodolfo Petracco, 1933
Η πόλη της Κω την δεκαετία του ΄20.
Στην Δημοτική Αγορά, δεκαετία ΄30.Από Βασ.Παύλου[Via Larga] στο βάθος χτίστηκε αργότερα το αρχ. Μουσείο
Δημοτική Αγορά του Petracco, γύρω στο 1936.
Η Δημοτική Αγορά αμέσως μετά την ολοκλήρωσή της το 1935 από τον Ιταλό αρχιτέκτονα R.Petracco, όπως φαίνεται από τη σημερινή οδό Βασιλέως Παύλου.
Δημοτική Αγορά Κω, τέλη δεκαετίας ΄30.
Δημοτική Αγορά, στα μέσα της δεκαετίας του ΄50. Φωτογραφία του Δημήτρη Κανάρη. Διακρίνεται το δέντρο που υπήρχε στον προαύλιο χώρο και μετά αφαιρέθηκε.
