Το αγίασμα και η διένεξη για το νερό σε ένα ορεινό χωριό της Κω

Το Ασφενδιού στις αρχές της ιταλοκρατίας.

Για την παγκόσμια ημέρα του νερού, εδώ είναι μια ξεχασμένη, αλλά επίκαιρη ιστορία από τον οικισμό Ζιά, του ορεινού Ασφενδιού της Κω.

Το νερό είναι ένας περιορισμένος πόρος.Η κρίση του νερού,η λειψυδρία έχει οδηγήσει συχνά σε συγκρούσεις τόσο σε τοπικό όσο και περιφερειακό επίπεδο. 

Η κλιματική αλλαγή μια γνωστή ιδιοτροπία του πλανήτη, οι αυξανόμενοι παγκόσμιοι πληθυσμοί,οι ανάγκες μας, τα οικονομικά μοντέλα των αριθμών και της ευημερίας, συνδυάζονται συχνά και ασκούν πιέσεις στους λιγοστούς υδάτινους πόρους αυξάνοντας τον κίνδυνο σύγκρουσης ακόμη και σε τοπικό επίπεδο. 

Άλλωστε πως να διαχειριστείς μία σταγόνα στον κουβά; 

Για την διένεξη του νερού της Ζιάς ο αείμνηστος φιλόλογος έχει γράψει τα εξής:

«Τὸ νερὸ αὐτὸ εἶχε γίνει παλαιότερα ἀφορμὴ διένεξης μεταξὺ τῆς Εκκλησίας καὶ τοῦ Δήμου Ασφενδιού. Στο Μετόχι καὶ στὶς διενέξεις ἀναφέρεται ὁ Μητροπολίτης Κω Εμμανουήλ Καρπάθιος στὴν ἐργασία του -Τὸ ἐν Ασφενδιού Αγίασμα τῆς Κουβουκλιανής. Στα χρόνια τῆς Τουρκοκρατίας καὶ τῆς Ἰταλοκρατίας τὴν κυριότητα τοῦ νεροῦ τῆς Κεφαλόβρυσης τὴν εἶχε ὁ Ναός τῆς Παναγίας τῆς Κουβουκλιανῆς, ὡς διάδοχος τῆς Μονῆς τῶν Σπονδῶν. Ἡ Ἐκκλησιαστική Επιτροπή τῆς Κουβουκλιανῆς διαχειριζόταν τὸ νερὸ καὶ μὲ τὰ εἰσοδήματα συντηροῦσε τὸν ἐνοριακό ναό, ενώ ένα μεγάλο μέρος διέθετε γιὰ τὴ μισθοδοσία τῶν διδασκάλων τοῦ Ασφενδιού.

Τον Σεπτέμβριο του 1926 ή Εκκλησιαστική Επιτροπή καὶ οἱ ἐνορίτες, προκειμένου νὰ ἀνοίξη σχολείο στη Ζυά, ἀποφάσισαν νὰ ἀναθέσουν τὴ διαχείριση του νερού στη νεοσύστατη Σχολική Εφορία τῆς Ζυάς, γιὰ νὰ καλύπτη προφανώς ένα μέρος τοῦ μισθοῦ τοῦ διδασκάλου. Αὐτὸ προκύπτει καὶ ἀπὸ μαρτυρία τοῦ πρώτου Σχολικού Εφόρου τοῦ ἔτους ἐκείνου, Σταμάτη Παν. Γερασκλή, ποὺ κατατέθηκε στη Μητρόπολη Κῶ στις 31 Ιουλίου 1952.

Τὴν ἴδια ἡμερομηνία φέρει καὶ ἄλλη σημαντική κατάθεση γιὰ τὴν κυριότητα καὶ τὴ διαχείριση τοῦ νεροῦ, ποὺ ὑπογράφεται ἀπὸ τὸν Ἐμμανουήλ Χατζηστέργο, ὁ ὁποῖος ἦταν Δήμαρχος τοῦ Ασφενδιοῦ τὸ 1927 καὶ μαρτυρεῖ ὅτι ἀπὸ τὰ παλιά χρόνια τὸ νερὸ ἦταν τῆς Παναγίας τῆς Ζειάς, όπως γνωρίζει ὅλος ὁ κόσμος».

Τον Μάρτιο του 1931 ο τότε Δήμαρχος Ασφενδιού Δημήτριος Γαϊτανόπουλος (ὁ ἐπονομαζόμενος Πολίτης) με το Δημοτικό Συμβούλιο αποφάσισαν νὰ ἐπιτάξουν τὸ νερὸ καὶ νὰ ἀναλάβη ὁ Δήμος τὴ διαχείρισή του. Φαίνεται ὅτι ὁ Δήμαρχος εἶχε υποκινηθῇ ἀπὸ τὶς Ἰταλικὲς ἀρχὲς ποὺ ἤθελαν τότε να παροχετεύσουν μέρος τοῦ νεροῦ στὸ Λινοπότη, όπου ετοιμάζονταν να δημιουργήσουν "Ιταλικό Γεωργικό Συνοικισμό, ὁ ὁποῖος πράγματι ἔγινε το 1936. Η Εκκλησιαστική Επιτροπή διαμαρτυρήθηκε, ἀλλὰ δὲν ἦταν δυνατὸ νὰ εἰσακουσθῆ, ἀφοῦ τὴν ἀπόφαση στήριζε σιωπηρά ή Ιταλική Διοίκηση.

Ο Μητροπολίτης Κῶ Εμμανουήλ Καρπάθιος (1947-1967), ἀφοῦ διαπίστωσε ότι στο Κτηματολόγιο Κῶ ἦταν καταχωρημένη (άρ. Κ.Μ. 230) ἐπ' ὀνόματι τῆς Ἐκκλησίας τῆς Παναγίας Κουβουκλίου «οἰκοδομὴ ἐκ τριῶν δωματίων, πρὸς χρήσιν μοναστηρίου με παράρτημα πηγήν», προέβη ἀπὸ τὸ 1948 σὲ ἐνέργειες γιὰ ἀποκατάσταση τῶν Ἐκκλησιαστικών δικαιωμάτων «ἐπὶ τοῦ ἀρδευτικοῦ ὕδατος».

Μὲ τὴν ὑπόθεση ἀσχολήθηκαν πολλές υπηρεσίες, ἡ Ὑποδιοίκηση Χωροφυλακῆς Κῶ, ἡ Κοινότητα Ασφενδιοῦ, τὸ Επαρχείο Κω, ή Γενική Διοίκηση Δωδεκανήσου καὶ τὰ Τακτικά Δικαστήρια, ὕστερα ἀπὸ ἀγωγὴ ποὺ ὑπέ βαλε ή Εκκλησιαστική Επιτροπή Κοιμήσεως τῆς Θεοτόκου Ζιάς. Έγινε προσφυγὴ ἀκόμη καὶ στὸ Συμβούλιο Επικρατείας, τὸ ὁποῖο ὅμως ἔκρινε ότι εἶναι ἀναρμόδιο γιὰ τὴν ἐκδίκαση τῆς ὑπόθεσης. 

Το Πρωτοδικείο Κῶ μὲ τὴν απόφασή του της 15ης Φεβρουαρίου 1953 αναγνώρισε τὴν κυριότητα του ἱεροῦ ναοῦ καὶ ὑποχρέωνε την Κοινότητα Ασφενδιού «εἰς τὴν ἀπόδοσιν τῆς πηγής». Η Κοινότητα προσέφυγε στο Εφετεῖο καὶ πέτυχε να παραμείνη κυρίαρχος τῆς πηγής. «Ούτως οἱ τύποι ἔφαγον τὴν οὐσίαν, ἡ νομιμότης ἐρρόφησε τὴν δικαιοσύνην καὶ ἡ Κοινότης Ασφενδιού αἴρει ἐπὶ τῶν ὤμων αὐτῆς τὸν όγκον ἁμαρτήματος ἐναγούς», γράφει στὸ ἐπίλογο τῆς ἀνωτέρω έργασίας του ὁ Μητροπολίτης Εμμανουήλ. 

Μανόλης Σ. Κιαπόκας «Τὸ ᾿Ασφενδιοῦ τῆς Κῶ», από τη μελέτη της Κατερίνας Παπαθωμά Μαστοροπούλου που μπορείτε να το διαβάσετε στα Κωακά του Φιλητά, στον τόμο 10, σελ.29 καθώς και την νομική προσέγγιση του όλου θέματος από τον Αχιλλέα Κουτσουράδη.

Γεωδίφης

Ασφενδιού ,1974.Φωτογραφία της Δανέζας Espen-Hansen Inge.