Τρεις Μύλοι της Καρδάμαινας

Οι παλιές φωτογραφίες συχνά έχουν  άγνωστες ιστορίες να πουν, όπως αυτή που είναι τουλάχιστον 100 χρόνων. 

Λήφθηκε τα πρώτα χρόνια της ιταλικής περιόδου σε παραλία της Καρδάμαινας, Κω. Τότε το χωριό δεν είχε αναπτυχθεί τουριστικά, δεν είχε επεκταθεί. 

Ο χωμάτινος δρόμος της φωτογραφίας είναι πλέον ασφαλτοστρωμένος και η περιοχή έχει πολεοδομηθεί.

Διακρίνονται 3 ανεμόμυλοι σε λειτουργία πάνω σε αμμοθινικά συστήματα της ακτογραμμής στον δρόμο που οδηγεί σήμερα προς την τοποθεσία Αγία Βαρβάρα της Καρδάμαινας, εκεί όπου την πρωτοβυζαντινή περίοδο υπήρχε ένας σημαντικός ορθόδοξος ναός που χάθηκε από τον μέγιστο σεισμό και το τσουνάμι του 554 μ.Χ.

Οι μύλοι είναι μάλλον οθωμανικής περιόδου,κατασκευασμένοι από πέτρες της γύρω περιοχής και της Κεφάλου.Εκτιμώ ότι φτιάχτηκαν μετά από το ισχυρό σεισμικό επεισόδιο του 1863, από το Ρήγμα της Χάλκης. Έχουν καταγραφεί σε βρετανικό χάρτη που χρησιμοποιεί ιταλικά δεδομένα του ΄30. Αρα υπήρχαν μέχρι τουλάχιστον το 1941.

Στην τωρινή Οδό 28ης Οκτωβρίου έχουν εντοπιστεί μόνο 2 από αυτούς, που δυστυχώς έχουν εγκαταλειφθεί και κατά κάποιο τρόπο έχουν «αστικοποιηθεί». Είναι σε υψόμετρο 4μ. από την στάθμη της θάλασσας. Απέχουν από την σημερινή ακτογραμμή από 54 έως 24μ. ο καθένας. 

Στην τοποθεσία της Αγίας Βαρβάρας κανείς από τους νεότερους δεν γνωρίζει ότι υπήρχαν μύλοι. Παλαιότεροι θυμούνται 3 μύλους, 2 στον Κεπέχη και 1 στους Στόλους [Ρ.Στόλος]. Λειτούργησαν μέχρι τον Πόλεμο, περίπου το 1940-43. Ακουσα, ότι ανήκαν στους Νικόλα Παπαχαρτοφύλη [Παπανικόλα], Κωσταντή Παπαηλία και Παναγιώτη Σακελλαρίδη.

Σχετικά με τους ιστορικούς Μύλους της φωτογραφίας έμαθα ότι ο πρώτος που είναι κοντύτερα προς το κέντρο του οικισμού είναι του Μουχιτήν Μπεη, τίποτα άλλο. Επίσης, ότι «δύο οικογένειες είχαν μεγάλη περιουσία στην Καρδάμαινα, οι Μουχιτήν Μπέηδες και οι Αντριωτάκηδες» όπως μου διηγήθηκε ένας παλιός. 

Τι έγινε ο 3ος μύλος; Αλήθεια, δεν γνωρίζω. Μία εύκολη σκέψη προτείνει ότι ίσως καταστράφηκε από τον σεισμό του 1933. Ομως, αν έχουν έτσι τα πράγματα γιατί οι άλλοι 2 στέκονται εκεί, έστω με πληγές, πάνω σε χαλαρά, ρευστοποιήσιμα και κακά γεωτεχνικά εδάφη; Η Καρδάμαινα πλήγηκε έντονα από τον σεισμό του 1933.

Στον οικισμό υπήρχε ένας ακόμη Μύλος στο δέλτα του ρέματος της Παλιάς Καρδάμαινας κάτω ή κοντά στο γεφύρι. Σημειώνεται στον χάρτη ΓΥΣ του νησιού δηλαδή μέχρι την δεκαετία του 70. Αργότερα χάνονται τα ίχνη του.

Κλείνοντας θα ήθελα να πω ότι το όλο θέμα είναι ακόμη υπό διερεύνηση. Με την ευκαιρία αν κάποιος γνωρίζει κάτι περισσότερο μπορεί να επικοινωνήσει μαζί  μου στην ηλεκτρονική διεύθυνση geodifhs@gmail.com ή στο Facebook, [https://www.facebook.com/geo.geodifhs]

Γεωδίφης

Πηγές:

1.Κώια -Ιακ.Ζαρράφτης

2.Ιστορία των σεισμών της Κω,2018-2023

3. Ιστορία της νήσου Κω- Β.Χατζηβασιλείου, 1990

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΚΟ ΥΛΙΚΟ

Χάρτης όπου σημειώνονται οι 3 μύλοι με κυανό χρώμα και ο μύλος στην εκβολή του Ρ.Παλιά Καρδάμαινα με κίτρινο χρώμα.[Τοπογραφικός με ιταλικά δεδομένα του 1930 που έχουν επικαιροποιηθεί από τους Βρετανούς τον Ιανουάριο του 41]

Ο 2ος από τους 3 εναπομείναντες μύλους που σήμερα συναντώνται μέσα στον οικισμό επί της Οδού 28ης Οκτωβρίου[ Φωτογραφία από Google Maps]

Ο  πρώτος μύλος από τους 3, από κοντά του περνούσε ένα σημαντικό ποτάμι, το Ρ.Στόλος όπου έχουν βρεθεί σημαντικά απολιθώματα από μεγάλα θηλαστικά του νησιού.[ Φωτογραφία από Google Maps]

Απο μια πεζοπορια στις 15-12-2013, της ομάδας των Κώων περιηγητών[Σοφία Καραγιάννη].  Σε πολυ ερειπιώδη κατάσταση, κοντα στο μοναστηρι Αγιος Φιλιππος, Μετόχι της γυναικείας Μονής Πάτμου Ευαγγελίστρια, βρίσκεται αυτός ο κάποτε ανεμόμυλος.[Φωτογραφία-Μάνος Μαστρογιώργης]

Τον ένα μύλο στον Κεπέχη τον έχω φτάσει να δουλεύει.Πήγαινα και έβλεπα το Μυλωνά που άλεθε το σιτάρι.Στην Καρδάμαινα ήμουν με την οικογένειά μου μέχρι το 1953.Εκεί έβγαλα και την πρώτη τάξη του Δημοτικού Σχολείου.Ο μύλος εγκαταλήφτηκε μετά το 1953 πιθανόν.[ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΠΑΠΑΤΣΟΣ].

Την δεκαετία του 30 κατά μήκος του παραλιακού μετώπου της Καρδάμαινας Κω, έξω από το χωριό υπήρχαν 4 μύλοι.Οι 3  βρίσκονταν προς τον μεγάλο κάμπο και δυτικά, στην εκβολή του ρέματος Παλιά Καρδάμαινα ήταν ένας 4ος σύμφωνα με τον ιταλικό τοπογραφικό χάρτη. Στην φωτογραφία που λήφθηκε γύρω στο 1928, πάνω σε αμμώδη παραλία διακρίνεται ο 2ος μύλος από τους 3 του κάμπου.Απέναντι διακρίνονται τα ηφαίστεια του νοτιοανατολικού Αιγαίου, η Στρογγυλή, το Γυαλί και στο βάθος η Νίσυρος.

Ίσως ο δεύτερος μύλος της Καρδάμαινας, δεκαετία ΄20

Οι Μύλοι της Καρδάμαινας σε διαφορετική οπτική γωνία,κοιτώντας προς το χωριό από την πεδιάδα.