Το Χαμάμ, Συνοικία του Λιμανιού

Φωτογραφία από τα τέλη της δεκαετίας του ΄40.

Το γνωρίσαμε ως Χαμάμ ένα  ξεχωριστό μπαρ που ψυχαγώγησε και λειτούργησε μέχρι τα τελευταία χρόνια. Βρίσκεται στην Ακτή Κουντουριώτη απέναντι από την Πλατεία του Ταρσανά της πόλης Κω.

Κατά την οθωμανική περίοδο, ήταν λουτρά που ονομάζονταν Αχτουμπελί [Ahtubelli Hamamı], μία ονομασία που  δεν κατάφερα να προσδιορίσω την προέλευση της. 

Έμαθα ότι ήταν στρατιωτικά λουτρά! Μέχρι το 1946 το χαμάμ το λειτούργησαν και οι Άγγλοι που είχαν φέρει μουσουλμάνους από την Αφρική. Και το τζαμί της Λότζιας οι Άγγλοι το λειτουργούσαν για τους στρατιώτες μουσουλμάνους που είχαν στρατολογήσει από τις αποικίες τους στο Β΄Παγκόσμιο Πόλεμο. Άκουσα ότι είχε Τουρκοκύπριους, Ινδούς και Πακιστανούς το νησί. Εκείνη την εποχή ξανά συντηρήθηκε ο «πολύπαθος» μιναρές της Λότζιας και το τζαμί με έξοδα του αγγλικού κράτους. 

Μετά την αγγλική περίοδο  το χαμάμ μετατράπηκε σε μαραγκούδικο του μαστροΔημήτρη του ξακουστού Ταρσανά της Κω. Αρχικά το ξυλουργείο βρισκόταν επί της οδού Πλωτάρχου Μπλέσα στα σημερινά μπαράκια της συνοικίας των κώτικων «Εξαρχείων».Μετά το 1950 μεταφέρθηκε στο Χαμάμ όπου λειτούργησε περίπου έως το 1962. Μετά έμεινε κλειστό και ξανάνοιξε τη δεκαετία του ΄70/'80 ως μπαρ με ονομασία Golden Moon υπό την ιδιοκτησία του Θεσσαλονικιού Βασίλη Μαματζιόλα. Η χρήση που δεν έχει αλλάξει μέχρι σήμερα, παραμένει μπαράκι υπό την ιδιοκτησία του Δ.Διαμαντούλη , από τη δεκαετία του ΄80 , αν με βοηθά η μνήμη μου.

Το χαμάμ βρίσκεται έξω από το βόρειο αρχαίο τείχος της πόλης του 4ου αιώνα π.Χ, αλλά μέσα στο μεσαιωνικό τείχος του 16ου αιώνα.Ίσως λειτούργησε μετά τον ερχομό των Οθωμανών τον 16ον αιώνα. Το κτίσμα του άντεξε στον σεισμό του 1933. Δεν είναι γνωστό αν έπαθε ζημιές το 1863 από τον σεισμό της Χάλκης.

Κάτω από αυτήν την τοποθεσία δεν έκαναν ανασκαφές οι Ιταλοί αρχαιολόγοι.Το κτίριο είναι στραμμένο όπως και η είσοδος του, βλέπουν  προς το τζαμί της Λότζιας. Όμως, βρίσκεται στην περίφημη και αριστοκρατική Συνοικία του Λιμανιού. Μια γειτονιά με πολύ πλούσια ελληνιστική, ρωμαϊκή και παλαιοβυζαντινή ιστορία.

Γύρω από το οθωμανικό χαμάμ βρίσκονταν σημαντικοί ναοί [Αφροδίσια, Ηράκλειο, πρωτοβυζαντινός Αγ.Γεώργιος, κά] και κτίρια δημοσίου ενδιαφέροντος. Μήπως υπήρχαν αρχαία λουτρά στη θέση τους; Άλλωστε,  δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι λόγω γεωλογίας και ιατρικής, η Κως ήταν από τις πιο διάσημες λουτροπόλεις της αρχαιότητας. Ένας σπουδαίος τίτλος στο βιογραφικό της που δυστυχώς χάθηκε πριν τελειώσει η δεκαετία του ΄50, όταν σταμάτησε να λειτουργεί το Χαμάμ με τα στρατιωτικά λουτρά.

Γεωδίφης

Πηγή-Ιστορία των σεισμών της Κω

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΚΟ ΥΛΙΚΟ

Συνοικία του λιμανιού της πόλης Κω, από την περιοχή των προπυλαίων του ιερού του Αη Γιώργη. Η στιγμή της ανακάλυψης παλαιοχριστιανικού ψηφιδωτού σκεπασμένου από παράκτια υλικά και τα ιζήματα από το τσουνάμι του Αγαθία, μεταξύ κέντρου Χαμάμ και δίπλα στο Τζαμί της Λότζιας. Τρία χρόνια μετά από τον Μεγάλο Σεισμό του ΄33.

Μπαρ, μαραγκούδικο του ταρσανά και χαμάμ .Οι Οθωμανοί για το τρίψιμο των ποδιών τους στο χαμάμ χρησιμοποιούσαν την ελαφρόπετρα!

Λιμάνι της Κω με τον ταρσανά το 1947. 

Η πλατεία απέναντι από το Χαμάμ παραμένει ανώνυμη. Αριστερά της και κάτω από τζαμί βρισκόταν μία από τις μεγαλύτερες άν όχι η μεγαλύτερη της Μεσογείου, η μεγαλειώδης Βασιλική του Αγ.Γεωργίου του 6ου αιώνα μ.Χ. Θα μπορούσε προς τιμή της να ονομαστεί Πλατεία της «Μεγάλης Βασιλικής του Λιμανιού».

Στην Πλατεία του Αη Γιώργη του Λιμανιού τη δεκαετία του ΄50. Στο βάθος διακρίνεται το Χαμάμ, τότε ξυλουργείο του Ταρσανά του μαστρο Δημήτρη Μάρκογλου. Από τη λαογραφική συλλογή της Περσεφόνης Κουτσουράδη.

Το  Golden Moon του Βασίλη Μαματζιόλα.