Ο μύθος της Φαίας και το ηφαίστειο στο Σουσάκι

Από τα Γεράνεια Ορη το Λουτράκι με τον Κορινθιακό Κόλπο και αριστερά ο Σαρωνικός.Κ με το Σουσάκι.

Ο Θησέας, μυθικός βασιλιάς της Αθήνας, έζησε τα παιδικά του χρόνια στην Τροιζήνα. Κάποια στιγμή αφήνει την Τροιζήνα για να συναντήσει τον θετό του πατέρα Αιγέα. Στον δρόμο προς την Αθήνα έρχεται αντιμέτωπος με ληστές και άγρια ζώα. Στο στενότερο σημείο του ισθμού της Κορίνθου θα σκοτώσει τον ισχυρότατο Σίνη, ενώ στην Κρομμυώνα κάτω από τα Γεράνεια Όρη- κοντά στη θέση που βρίσκεται η σημερινή κωμόπολη Άγιοι Θεοδώροι- θα εξολοθρεύσει τη Φαία, ένα αγριόχοιρο απόγονο των τεράτων Έχιδνας και Τυφώνα που κατέστρεφε τις καλλιέργειες και τρομοκρατούσε τους ντόπιους.

Στα αρχαία χρόνια, σύμφωνα με τον Ξενοφώντα, στην ίδια πεδιάδα υπήρχε ο παραθαλάσσιος οικισμός της Σίδουσας, ο οποίος ήταν ευρέως γνωστός για τις μηλιές του. Σύμφωνα με τον Παυσανία η αρχαία Κρομμυώνα πήρε το όνομα της από το γιο του Ποσειδώνα Κρόμο.

Η ευρύτερη περιοχή γύρω από τους Αγίους Θεοδώρους συνδέεται με ιστορίες και άθλους όχι μόνο του μυθικού ήρωα αλλά και του πραγματικού πατέρα του, του Ποσειδώνα ο οποίος εκτός από θεός της θάλασσας, ήταν συνδεδεμένος και με τη γη και τα φαινόμενα που σχετίζονται με αυτή, όπως δηλώνουν τα επίθετα και οι χαρακτηρισμοί Γαίης Κινητήρ, Γαιήοχος ( δηλαδή κάτοχος της γης), Σεισίχθων, Εννοσίγαιος, Ενοσίχθων (αυτός που κάνει τη γη να τρέμει, που προκαλεί σεισμούς ,κατακλυσμούς και φυσικές καταστροφές) κά.

Δεν είναι γνωστό αν ο μύθος της Φαίας προέρχεται από το χρώμα της στάχτης και έχει σχέση με την τοποθεσία που φιλοξενεί το πιο άγνωστο ηφαιστειογενές κέντρο στην χώρα μας. Εκ πρώτης όψεως φαίνεται ότι το γεωπεριβάλλον συνέβαλλε στην δημιουργία των πανέμορφων τοπικών μύθων καθώς ολόκληρη η περιοχή μεταξύ Κορινθίας και Κόλπου του Σαρωνικού είναι γεωδυναμικά πολύ ενεργή με συχνούς σεισμούς και έντονη γεωθερμική δραστηριότητα ιδίως στο Σουσάκι.

Το Σουσάκι απέχει μόλις 65 χλμ από την Αθήνα, αποτελεί το βορειοανατολικό άκρο του ενεργού ηφαιστειακού τόξου του Αιγαίου, το οποίο δημιουργείται λόγω της ανόδου του λιωμένου υλικού από την υποβυθιζόμενη Αφρικανική πλάκα κάτω από την Μικροπλάκα του Αιγαίου.

Οι αραιές εμφανίσεις πυριγενών πετρωμάτων [δακίτες που δημιουργούνται από διεισδύσεις λάβας πλούσιας κυρίως σε πλαγιόκλαστο άστριο,βιοτίτη, χορνμπλέντε και πυροξένιο] μαρτυρούν ότι είναι υπολείμματα αρχαίας ηφαιστειακής δραστηριότητας, όπως και οι ευρέως διαδεδομένες ατμιδικές αλλοιώσεις και οι θερμές πηγές (35-45°C).

Η αργή έξοδος παχύρρευστης λάβας είχε πιθανόν διαμορφώσει τον αρχικό ηφαιστειακό δόμο. Δόμοι λάβας είναι γνωστό ότι υπάρχουν στα περιθώρια των πλακών, καθώς και στα ενδιάμεσα τόξα, και στον βυθό της θάλασσας. Ο σχηματισμός του δακίτη παρέχει πολλές πληροφορίες σχετικά με τη σχέση μεταξύ ωκεάνιου φλοιού και ηπειρωτικής κρούστας. Λόγω της μέτριας περιεκτικότητας σε πυρίτιο, το δακίτικο μάγμα είναι αρκετά επιρρεπές σε έκρηξη. Ένα παράδειγμα αυτού είναι το Όρος Αγ.Ελένη, στο οποίο σχηματίστηκαν δόμοι από προηγούμενες εκρήξεις. Εάν ένα τμήμα ενός δόμου από δακίτη καταρρεύσει ενώ είναι ακόμη λιωμένο, μπορεί να παράγει και πυροκλαστικές ροές.

Το ηφαίστειο ήταν ενεργό στην περίοδο μεταξύ 4.0-2.3 εκατομμυρίων ετών, όμως σήμερα παραμένει αδρανές. Παρά τον συνεχή ύπνο του μέσα από τόσα χρόνια, εξακολουθεί να έχει μεταηφαιστειακή δράση. Το τοπίο του φαίνεται σχεδόν σεληνιακό, ο αέρας μυρίζει θείο, ενώ η τοποθεσία βρίθει από εντυπωσιακά αλλοιωμένα πετρώματα.

Το Σουσάκι βρίσκεται σε μια περιοχή με περίπου 2-4 πρώην εκρηκτικά ηφαιστειακά κέντρα. Είναι πιθανόν να είχαμε υδροθερμικές και φρεατικές εκρήξεις, περίπου 1-3 εκ.χρόνια πριν από σήμερα. Οι σεισμοί του 1997 της τάξης των 3-4R είχαν ως αποτέλεσμα να μετακινηθεί το μάγμα σε υψηλότερες περιοχές του φλοιού της γης. Έτσι, οι μελλοντικές δραστηριότητες είναι δυνατές, ακόμη και αν δεν έχουν αναφερθεί ιστορικές εκρήξεις. Η τελευταία δράση του λέγεται ότι ήταν μια πλάγια έκρηξη η οποία δημιούργησε νέα ξηρά στον κόλπο των Μεγάρων, όπου υπάρχουν οι λιμενικές εγκαταστάσεις της MOTO OIL.

Η παρουσία γεωθερμικού πεδίου χαμηλής ενθαλπίας, χαρακτηρίζεται από δύο διαπερατούς σχηματισμούς σε μικρό βάθος (<200 μέτρα) και έναν σε βαθύτερα επίπεδα (500-1100 μέτρα). Όλα τα γεωθερμικά νερά είναι τύπου Na-Cl και εμφανίζουν θερμοκρασίες στην περιοχή 50-80°C και αλατότητες στην περιοχή 39-49 g/l [Fytikas et al., 1995]. Σε διάφορα σημεία το έδαφος είναι θερμό, ενώ σε άλλα ακόμα και με το δάκτυλο να σκάψει κάποιος λίγα εκατοστά στο χώμα θα νιώσει τα θερμά αέρια να αναδύονται από τις πλαγιές του ηφαιστείου.

Η περιοχή γύρω από το Σουσάκι γειτονεύει με πολλά και σημαντικά ρήγματα που προκαλούν υψηλή σεισμική δραστηριότητα στα Γεράνεια Όρη και θερμές πηγές στο Λουτράκι οι οποίες πιθανότατα συνδέονται με το θάλαμο τροφοδοσίας του ηφαιστείου.

Σήμερα η τοποθεσία με την υψηλότερη υδροθερμική δραστηριότητα, συναντάται κατά μήκος μιας στενής κοιλάδας, έχει αρκετές μικρές σπηλιές όπου τον περασμένο αιώνα γινόταν εξόρυξη υδροθερμικών μεταλλικών ορυκτών (αλουνίτης, μαγνησίτης, θείο). Ορισμένα από αυτά τα σπήλαια εμφανίζουν επί του παρόντος υδροθερμική εκπομπή αερίων, τα οποία διασκορπίζονται στην ατμόσφαιρα. Τα αέρια αποτελούνται από περισσότερο από 90%  από CO2 και έχουν επίσης υψηλές συγκεντρώσεις H2S (1000-6000 ppm). Οι επικίνδυνες συγκεντρώσεις CO2 και H2S μέσα στις σπηλιές έχουν θανατώσει ζώα. Όμως, το H2S που διασκορπίζεται στην ατμόσφαιρα του περιβάλλοντος εμφανίζει συγκεντρώσεις μερικών ppm που παράγουν ενοχλητική μυρωδιά αλλά έχουν επίσης χρόνιο αντίκτυπο στην υγεία των πλασμάτων τα οποία ζουν κοντά.

Η δράση του ηφαιστείου ήταν σημαντική στο παρελθόν όμως η πρόσφατη προέρχεται από υδροθερμικές διαδικασίες. Μία σιδηροδρομική σήραγγα που διανοίχτηκε κοντά στους Αγίους Θεοδώρους, το διάστημα μεταξύ 2001-2003, προκάλεσε άνοδο της θερμοκρασίας και αύξηση των αερίων στη σήραγγα με αποτέλεσμα να προκληθούν προβλήματα στο ίδιο το τεχνικό έργο. Το γεγονός από μόνο του μαρτυρά ότι με την ηφαιστειότητα δεν τελειώνεις εύκολα. Οι ηφαιστειακές περιοχές είναι εχθρικές εκτός από τα ανθρώπινα έργα και στην ίδια την ζωή μας.

Γεωδίφης

Πηγές

1.volcanodiscovery.com

2.Βικιπαίδεια

3.Tunnelling and other engineering works In volcanic environments: Sousaki And Thessaly-Tsatsallifos c., KOlltogianni V. , and Stiros S       

4.Gas hazard: an often neglected natural risk in volcanic areas-Walter D’Alessandro

5.Σεισμοτεκτονικός χάρτης Ελλάδας-ΙΓΜΕ

6. arcadia.ceid.upatras.gr/Δρόμοι του Παυσανία

Τα σημαντικότερα ρήγματα της περιοχής.

Υδροθερμικές διαδικασίες στο Σουσάκι.

Το τοπίο στο Σουσάκι.