Ο Εγκέλαδος στο Νησί των Πιθήκων

Το Νησί των Πιθήκων ή Ισκια στην Ιταλία.

Στο δυτικό άκρο του κόλπου της Νάπολης, σε απόσταση 28 χλμ. βρίσκεται η Ίσκια. Πρόκειται για νησί ηφαιστειακής προέλευσης, και ως εκ τούτου είναι αρκετά διαφορετικό από το ασβεστολιθικό νησί του Κάπρι στην απέναντι πλευρά του κόλπου. Γεωλογικά η Ίσκια αναδύθηκε πρόσφατα από τη θάλασσα. Αμέτρητες ηφαιστειακές εκρήξεις έχουν δώσει πολλές πηγές και ο θερμός ατμός δείχνει ότι ο τοπικός θάλαμος μάγματος κάτω από το νησί δεν λέει ακόμη να σβήσει.

Σε αντίθεση με το Κάπρι και το μικρό γειτονικό νησί Προτσίντα, τα οποία διατηρούν την ελληνική ονόματά τους σε μια ελαφρώς τροποποιημένη μορφή, η Ίσκια άλλαξε το όνομά της κατ 'επανάληψη. Κατά το Μεσαίωνα ονομαζόταν  Insula Maior,  «Μεγαλύτερο Νησί » ή απλά Insula [Νησί], από το οποίο προέρχεται η σύγχρονη Ischia. Ήταν γνωστή στους Ρωμαίους ως Aenaria , και στους Έλληνες ως Πιθηκούσσες .Σύμφωνα με την παράδοση συσχετιζόταν με το μύθο της παρουσίας των  Κερκόπων στην Ίσκια και της μετατροπής τους σε πιθήκους.

Σύμφωνα με τον αρχαίο γεωγράφο Στράβωνα, οι Πιθηκούσσες ιδρύθηκαν από γενναίους θαλασσοπόρους από την Ερέτρια και τη Χαλκίδα, τις δύο κύριες πόλεις της νήσου Εύβοιας. Ζούσαν σε ευημερία μέχρις ότου ορισμένοι κάτοικοι εγκατέλειψαν το νησί, πρώτα λόγω εσωτερικής αντιπαράθεσης και αργότερα εξαιτίας του φόβου των ηφαιστειακών εκρήξεων. Ο Στράβων αναφέρει ότι η ίδρυση της αποικίας συνέβη πριν από τον πόλεμο των Λελαντίνων, από τον οποίο προήλθαν οι δύο γειτονικές πόλεις της Χαλκίδας και Ερέτριας, κατά τον 8ο αιώνα π.Χ. Ο ίδιος συγγραφέας επιβεβαιώνει ότι η αρχαία Κύμη [Cumae] ήταν η παλαιότερη ελληνική αποικία στην Ιταλία και τη Σικελία. Ο Ρωμαίος ιστορικός Τίτος Λίβιος, από την άλλη πλευρά, δηλώνει ότι οι Χαλκιδαίοι πριν την ίδρυση της Κύμης στην ηπειρωτική χώρα δημιούργησαν μια αποικία στο νησί Πιθηκούσσες. Έτσι μπορεί κανείς να συνδυάσει αυτά τα δύο κείμενα και να συναγάγει ότι υπήρχε μια παράδοση που υποστήριζε ότι οι Πιθηκούσσες ήταν η παλαιότερη ελληνική αποικία στη Δυτική Μεσόγειο.

Η σύγχρονη αρχαιολογική έρευνα επιβεβαίωσε πλήρως την αρχαία Κύμη (ιδρύθηκε γύρω στο 750 π.Χ.), αλλά ακόμη αναζητά στοιχεία για τις Πιθηκούσσες, παρόλο που βρέθηκαν οι τόποι της αρχαίας πόλης και του νεκροταφείου. Όμως τελευταία βρέθηκαν ευρήματα από τους πρώτους τάφους με κεραμικά τοπικής κατασκευής που μιμούνται σχήματα και διακοσμήσεις των πρωτοκορινθιακών αγγείων, την ευβοϊκή τεχνική με αγγεία από την Αθήνα, Ρόδο, Κυκλαδικά νησιά και το Άργος.

Πριν από την αρχαιολογία, η Ischia ήταν γνωστή από το βιβλίο του T.J. Ο Dunbabin - Οι Δυτικοί Έλληνες (1948) - είχε ήδη υποθέσει ότι το εμπόριο και ιδιαίτερα το ενδιαφέρον τους για τα μέταλλα της Ετρουρίας ίσως ήταν ο κύριος λόγος για την ίδρυση των παλαιότερων ελληνικών αποικιών στη Δύση, δηλαδή των Πιθηκουσσών και της Κύμης. Εάν οι Ευβοείς  επέλεξαν ένα μικρό λοφώδες νησί τόσο μακρινό από την πατρίδα για να βρουν τον πρώτο οικισμό τους στη Δύση, σίγουρα υπήρχαν άλλα κίνητρα εκτός από τη δημιουργία μιας γεωργικής αποικίας. Οι ανασκαφές επιβεβαίωσαν ότι ο Dunbabin είχε δίκιο. Δεν υπάρχει πλέον καμία αμφιβολία ότι οι Ευβοείς στην Ίσκια αναζητούσαν το σίδερο από την Τοσκάνη και ότι τουλάχιστον ένα μέρος του ήταν κάτω από το ίδιο το νησί. Σε αντάλλαγμα προσέφεραν στους Ετρούσκους τα πολυτελή αγαθά των Ανατολικών πολιτισμών.

Ο John Boardman έδειξε πρόσφατα ότι η παλαιότερη και ίσως πιο σημαντική ελληνική εμπορική θέση στην Ανατολική Μεσόγειο, το Al Mina στο στόμιο του ποταμού Orontes στη Βόρεια Συρία, ήταν κυρίως στα χέρια των Ευβοέων. Σύμφωνα με την κεραμική τους, η ίδρυσή της ανάγεται στο τέλος του 9ου ή στις αρχές του 8ου αιώνα π.Χ., οπότε προηγήθηκε από την ίδρυση των Πιθηκουσσών[περίπου το 775 π.Χ]. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι με την κατοχή της βάσης του Al Mina στην Ανατολή και των Πιθικουσσών στη Δύση, οι Ευβοείς ήταν, από περίπου από το 775 έως περίπου 700 π.Χ., οι κύριοι του εμπορίου μεταξύ της Ανατολικής Μεσογείου και της Κεντρικής Ιταλίας .

Οι Πιθηκούσσες αντιπροσωπεύουν το άνω τμήμα μιας ηφαιστειακής δομής με ύψος περίπου 900 m από το βυθό της θάλασσας που καλύπτει μια έκταση περίπου 46 τετρ.χλμ. και φτάνει σε ένα μέγιστο ύψος 787 μέτρα πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας, στο βουνό Epomeo, το οποίο βρίσκεται στο κεντρικό τμήμα του νησιού. Το νησί αποτελείται από ηφαιστειακά πετρώματα και από υλικά κατολισθήσεων. Το νησί χαρακτηρίστηκε από αρκετές περιόδους δραστηριότητας που έχουν οδηγήσει σε μεγάλες εκρήξεις, όπως του πράσινου τόφφου του Epomeo που συνέβη περίπου 55.000 χρόνια πριν. Η τελευταία έκρηξη σημειώθηκε το 1302 και είχε ως αποτέλεσμα το σχηματισμό του κουλέ Arso. Η ηλικία έναρξης της ηφαιστειακής δραστηριότητας στο νησί δεν είναι επακριβώς γνωστή,όμως τα παλαιότερα χρονολογημένα βράχια είναι 150.000 ετών.

Οι σπάνιοι σεισμοί που συμβαίνουν κάτω από τα ηφαίστεια, όπως την Ίσκια, είναι πιο δύσκολο να μελετηθούν από τους τεκτονικούς , οι οποίοι είναι περισσότεροι και πιο γνωστοί. Είναι επιφανειακοί και πολύ δύσκολα ξεπερνάνε το βάθος των 5 χλμ. στο φλοιό ο οποίος είναι πάρα πολύ καυτός για να δημιουργήσει ένα σπάσιμο. Συχνά, δεν είναι εύκολο να μελετήσουμε τους ηφαιστειακούς σεισμούς, επειδή οι σταθμοί παρακολούθησης μπορεί να είναι αρκετά χιλιόμετρα μακριά, και ως εκ τούτου, αυτό απαιτεί μια πιο σύνθετη ανάλυση από ό, τι συμβαίνει στην περίπτωση των τεκτονικών σεισμών.

Το προχθεσινό φονικό συμβάν [τουλάχιστον δύο νεκροί και αρκετοί τραυματίες] από την επίσκεψη του Εγκέλαδου έχει υπολογιστεί με μέγεθος σε Μ4,3 από το EMSC. Το προηγούμενο αυτόματο μέγεθος Μ3.6 αναφερόταν σε τοπικό μέγεθος (ML). Όμως οι σεισμολόγοι του Εθνικού Κέντρου Σεισμών της Ιταλίας [ENGV] εργάζονται για να υπολογίσουν το οριστικό μέγεθος στηριζόμενοι σε δεδομένα που συλλέχθηκαν από 4 σταθμούς που υπάρχουν στο νησί.

Το ρήγμα Ίσκια έχει την δυνατότητα να δώσει μεγαλύτερη δόνηση με μέγεθος έως Μ5.4 όπως συνέβη με τον σεισμό της Casamicciola , μία κοινότητα με γνωστά λουτρά λάσπης ,που προκλήθηκε στις 21:30 της 28ης Ιούλη του 1883 .Οι πληγείσες περιοχές ήταν η Casamicciola και η Lacco Ameno. Το σοκ, διάρκειας 7 δευτερολέπτων, είχε προκαλέσει 126 θανάτους και έναν άγνωστο αριθμό τραυματιών. Τον κύριο σεισμό προηγήθηκε ένα φαινόμενο μικρότερης έντασης, της τάξεως των IX βαθμών της κλίμακας Mercalli, στις 4 Μαρτίου 1881.

Αυτή είναι η μοίρα των ηφαιστειογενών νησιών και όχι μόνο. Εύχομαι το τραγικό συμβάν στις αρχαίες Πιθηκούσσες όχι μόνο προβληματίσει αλλά πάνω από όλα διδάξει ιδίως τους τοπικούς φορείς. Με ένα ενεργό ηφαιστειακό τόξο και αρκετούς ηφαιστειότοπους κατοικημένους και δημοφιλείς ιδιαίτερα κατά την τουριστική περίοδο οφείλουν να εστιάσουν την προσοχή τους στην εκπαίδευση των κατοίκων όσο και την στενή παρακολούθηση του ηφαιστειακού κινδύνου.

Μία ενοχλητική αλήθεια λέει ότι μικρός και φαινομενικά ασήμαντος σε μέγεθος σεισμός  από ένα ηφαιστειακό κέντρο [Νίσυρος, Γυαλί, Στρογγυλή, Κέφαλος, Κως, Σαντορίνη, Κολούμπο,Μήλος, Σουσάκι, Μέθανα κά] μπορεί να είναι η αρχή μιας διαδικασίας και όχι το τέλος.

Γεωδίφης

Πηγές

1.Βικιπαίδεια

2.penn.museum

3.Ευρωμεσογειακό Σεισμολογικό Κέντρο- EMSC

4.diss.rm.ingv.it

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΚΟ ΥΛΙΚΟ

Το ρήγμα που έδωσε τον φονικό σεισμό Μ4.3.

Αρχαιολογικές ανασκαφές στις Πιθηκούσσες.

Το επίκεντρο του σεισμού.