Η τραγωδία της άγνοιας

Φωτογραφία με το λιμάνι της Κω το 1912. Μετά το 1912 τουλάχιστον 4 σεισμοί μεγαλύτεροι ή ίσοι με Μ6 εκδηλώθηκαν από την δράση του Gokova.

Στις αρχές της δεκαετίας του 1960, η εταιρεία Pacific Gas and Electric Company σχεδίαζε την κατασκευή ενός πυρηνικού αντιδραστήρα στον κόλπο Bodega στη Βόρεια Καλιφόρνια. Ο πρώτος επιλεγμένος χώρος ήταν το τμήμα του ενεργού ρήγματος του Σαν Αντρέα που προκάλεσε τον τεράστιο σεισμό του Σαν Φρανσίσκο το 1906. Σύντομα, όμως, αναγνωρίστηκε ότι το ρήγμα μπορεί να δημιουργήσει προβλήματα και ο χώρος μετακινήθηκε λίγα χιλιόμετρα δυτικά. Κατά τη διάρκεια της ανασκαφής ενός γιγαντιαίου λάκκου που θα περιείχε τον αντιδραστήρα, εντοπίστηκαν δευτερεύοντα ενεργά ρήγματα που θα μπορούσαν να προξενήσουν ρήξη του αντιδραστήρα και κατά συνέπεια μεγάλη καταστροφή με ολέθριες συνέπειες.

Την εποχή εκείνη και σε μεγάλο βαθμό ακόμη και σήμερα, η γεωλογική και γεωφυσική κοινότητα απλά δεν είχε επιστημονικά βασισμένες απαντήσεις σε τόσο θεμελιώδη ζητήματα όπως: Θα ακολουθήσει η σεισμική διαδικασία στο τμήμα του Σαν Αντρέα που έδωσε τον σεισμό το 1906 ή θα συμβεί σε κάποιο άλλο κλάδο του ρήγματος ή σκέλος εντός της ζώνης ρηγμάτων; Πόση μετατόπιση αναμένεται σε ρήγματα κλάδων και σε αποστάσεις αρκετά χιλιόμετρα από το σεισμό του 1906; Πώς το ιστορικό μιας μετατόπισης ενός κλάδου ρήγματος μπορεί να βοηθήσει στον υπολογισμό των πιθανοτήτων ενός μελλοντικού σεισμού; Το 1969, το έργο του πυρηνικού αντιδραστήρα του Bodega Bay ακυρώθηκε μετά από αρκετά χρόνια έντονης συζήτησης, διότι κανείς δεν είχε τις απαραίτητες επιστημονικές πληροφορίες για να εκτιμήσει τη καταλληλότητα του χώρου. Ως αποτέλεσμα, εκατομμύρια δολάρια δαπανήθηκαν μη παραγωγικά.

Η έλλειψη πληροφοριών σχετικά με την ενεργό τεκτονική, αρκετές φορές έχει οδηγήσει σε εξαιρετικά δαπανηρές καθυστερήσεις ή ακυρώσεις μεγάλων τεχνικών έργων. Το θέμα δεν αφορά μόνο αντιδραστήρες αλλά λιμάνια, σχολεία, αεροδρόμια, νοσοκομεία, ξενοδοχεία κά. Η άγνοια ή έλλειψη κατανόησης της ενεργού τεκτονικής έχει προκαλέσει προβλήματα στην ανάπτυξη εγκαταστάσεων ιδίως μεγάλης κλίμακας. Ως πρόσθετο παράδειγμα, το 1979 σταμάτησε η κατασκευή ενός μεγάλου φράγματος στους πρόποδες της Σιέρα Νεβάδα. Παρόλο που είχαν μάθει πολλά για τους σεισμογενείς κινδύνους τα επόμενα χρόνια από το πυρηνικό εργοστάσιο του Bodega.

Όμως τι σημαίνει ενεργό ρήγμα; Είναι μία ζώνη διάρρηξης που πιθανόν να γίνει πηγή άλλου σεισμού κάποια στιγμή στο μέλλον. Οι επιστήμονες συνήθως θεωρούν ότι τα ρήγματα είναι ενεργά εάν παρατηρηθεί κίνηση ή έχουν αποδείξεις σεισμικής δραστηριότητας κατά τα τελευταία 10.000 χρόνια.

Το ρήγμα Gokova υπεύθυνο για τον τελευταίο μεγάλο σεισμό είναι ενεργό. Βέβαια δεν είναι το μόνο ενεργό στη περιοχή ούτε στη χώρα και στον πλανήτη. Ακόμη και οι πιο σταθερές περιοχές της Γης αλλάζουν διαρκώς, αν και με ρυθμούς που είναι δύσκολο να ανιχνευθούν με κλασικές γεωδαιτικές τεχνικές. Υπάρχουν πολλά ρήγματα στην κρούστα, ωστόσο στη πλειοψηφία τους είναι ανενεργά (π.χ. δεν μπορεί να δώσουν σεισμό σήμερα, αλλά το έπραξαν στο παρελθόν).

Το σύστημα ρηγμάτων Gokova είναι σύνθετο άν και γεωλογικά νέο. Αποτελείται από έξι επιμέρους κανονικά ρήγματα και δεκάδες δευτερεύοντα. Κάθε ρήγμα έχει την δικιά του ταυτότητα ,σεισμική ιστορία και φυσική εξέλιξη. Για παράδειγμα το σεισμογόνο ρήγμα της 21ης Ιουλίου προκάλεσε σε τμήμα 10 χιλιομέτρων ολίσθηση περίπου 3,5 μέτρων και ανύψωση 20 εκατοστά στα βουνά του νησιού Καρά Αντα. Με μεγαλύτερη κορυφή 383 μέτρα εκατοντάδες σεισμικά επεισόδια με μεγέθη 6.6 ταρακούνησαν την περιοχή κατά το παρελθόν για να κτίσουν τον ορεινό όγκο του Μαύρου Βουνού. Το όλο σύστημα άν και απρόβλεπτο φαίνεται ότι έχει ένα κρυφό σχέδιο στη μνήμη του. Δουλεύει αδιάκοπα για να κτίσει ψηλότερα βουνά και μία βαθύτερη τάφρο στην περιοχή τα επόμενα εκατοντάδες χιλιάδες χρόνια. Τα ιστορικά πιο ανενεργά τμήματα του ρήγματος μάλιστα, μπορεί να είναι υποψήφια για τη δημιουργία των μεγαλύτερων μελλοντικών σεισμών.

Ο όρος ενεργός για το Gokova δεν είναι αυθαίρετος ούτε μία θεωρητική προσέγγιση αφού έχει δώσει σημαντικούς ιστορικούς επιφανειακούς σεισμούς τουλάχιστον από το 330 μ.Χ. με μεγαλύτερο μέγεθος το 6.8 βάσει της ιστορικής σεισμικότητας της περιοχής. Νεότερα σεισμολογικά δεδομένα εκτιμούν ότι η γεωμετρία του  Ula-Oren του μεγαλύτερου ρήγματος από τα έξι μπορεί να δώσει και Μ7.1.

Σαφώς, οι τεκτονικές διαδικασίες είναι περίπλοκες, συχνά μη ομοιόμορφες και για αυτό τον λόγο μη προβλέψιμες. Μέχρι σήμερα δεν είναι σε θέση οι σεισμολόγοι να προβλέψουν με ακρίβεια το μέγεθος, το χώρο και την στιγμή εκδήλωσης ενός σεισμού. Ομως η συμβολή της σεισμολογίας στο να έχουμε πιο ασφαλή σπίτια και πόλεις ήταν καθοριστική.

Ταυτόχρονα οφείλουμε να γνωρίζουμε ότι ένα ενεργό ρήγμα θεωρείται εν δυνάμει γεωλογικός κίνδυνος και αιτία για μελλοντικά επεισόδια. Οι επιπτώσεις της κίνησης του Gokova σύμφωνα με το ιστορικό του περιλαμβάνει ισχυρή κίνηση εδάφους, τεκτονική παραμόρφωση ιδίως στον βυθό της θάλασσας κάτι που σημαίνει συνεχή δοκιμασία των παράκτιων τεχνικών έργων, καταπτώσεις βράχων και καθιζήσεις σε ξηρά και θάλασσα, ρευστοποίηση εδάφους, θαλάσσια δίνη, τσουνάμι και υπό κανονικές συνθήκες πλούσια μετασεισμική δραστηριότητα εκτός από τον κύριο σεισμό.

Η σεισμική δραστηριότητα μετά το κύριο ισχυρό σοκ δείχνει να ομαλοποιείται και βρίσκεται σε συνεχώς φθίνουσα πορεία. Ο μεγαλύτερος μετασεισμός μετά το Μ6.6 ήταν Μ5.3, σημειώθηκε στις 8/8/2017.

Από την 21η Ιουλίου μέχρι την 29/8/2017 έχουν καταγραφεί περίπου 1.389 μετασεισμικές δονήσεις μεταξύ των οποίων 395 μεγαλύτερες ή ίσες με Μ3. Πιο συγκεκριμένα δεν είχαμε μετασεισμό με μέγεθος από Μ6.6 έως 5.4. Καταγράφηκαν 13 μετασεισμοί από Μ5.3 έως 4.6, 93 από Μ4.4 έως και 3.6 και τέλος 288 από M3.5-3.

Μετά τόσους σεισμούς και κουνήματα, η μετασεισμική ακολουθία μέχρι την 29/8/2017 δείχνει σημαντική υστέρηση μεταξύ της συχνότητας εμφάνισης και του μεγέθους των μετασεισμών ιδίως εάν την συγκρίνουμε με την λογαριθμική σχέση Gutenberg-Richter. Η σχέση αυτή μας λέει, μετά τον σεισμό Μ6.6, αναμένονται περίπου 10 μετασεισμοί γύρω στα M5.6, 100 μετασεισμοί κοντά στα M4.6, 1.000 μετασεισμοί με M3.6 και ούτω καθεξής. Η μετασεισμική αλληλουχία μέχρι τώρα, δεν ταιριάζει ούτε με την σχέση Gutenberg-Richter με τον μικρότερο συντελεστή b=0.6 [δηλαδή 6, 60, 600 αντίστοιχα] γεγονός που σημαίνει ότι η στατιστική των μετασεισμών είναι λειψή ή κάτι άλλο έχει στο μνημονικό το νεανικό και απρόβλεπτο Gokova.

Ωστόσο, είναι καλό που επανέρχεται σιγά σιγά η διάθεση και το χαμόγελο  στην καθημερινότητα της πόλης. Οι πληγές κλείνουν και ο κόσμος φαίνεται να ξαναζεί σε προσεισμικούς ρυθμούς. Ομως πάντα πρέπει να είμαστε έτοιμοι και να διατηρούμε την ψυχραιμία σε οτιδήποτε αιφνίδιο συμβαίνει. Όπως και να'χει πρέπει να συμφιλιωθούμε και να εξοικειωθούμε με την δράση του Gokova και όχι μόνο. Πρέπει να μάθουμε να ζούμε με τα τερτίπια του Εγκέλαδου. Η εμφάνιση μεγάλων, καταστροφικών σεισμών μετά από μακρά παύση είναι μια υπενθύμιση ότι τα ενεργά ρήγματα θα πρέπει να λαμβάνονται υπόψη όχι μόνο στον σεισμικό σχεδιασμό αλλά και στην ετοιμότητα μας.

Γεωδίφης

Πηγές- Ιστοσελίδες EMSC,USGS,nap.edu,diss.rm.ingv.it/share-edsf/

Το σύστημα διάρρηξης Gokova, το επίκεντρο του σεισμού της 21ης Ιουλίου [κόκκινος κύκλος] με τα επιμέρους 6 ρήγματα και την διεθνή ονομασία τους [με κόκκινα γράμματα].