Υποθαλάσσιοι κρατήρες σε λιμάνι;

Ο Πατραϊκός κόλπος είναι ένα τμήμα του Ιονίου Πελάγους μεταξύ Στερεάς Ελλάδας και Πελοποννήσου μπροστά από την πόλη της Πάτρας. Έχει μήκος 40-50 χλμ, πλάτος 10-20 χλμ, και καλύπτει μια επιφάνεια 350-400 km². Ο λιμένας της Πάτρας βρίσκεται στο νοτιοανατολικό τμήμα και είναι ο μόνος σημαντικός λιμένας στον κόλπο.

Το μεγαλύτερο σύμπλεγμα από 75 υποθαλάσσιους κρατήρες που έχει ανακαλυφθεί ποτέ στην Ελλάδα μελετούν οι επιστήμονες στον Πατραϊκό Κόλπο, λίγο πιο μακριά από το λιμάνι της αχαϊκής πρωτεύουσας. Αυτοί οι κρατήρες, που εκτείνονται διάσπαρτοι σε μια περιοχή 2,5 τετραγωνικών χιλιομέτρων, δεν αποτελούν συνηθισμένες γεωλογικές δομές. Από τους κρατήρες εκλύεται μεθάνιο, ένας αέριος δηλαδή υδρογονάνθρακας, που όπως αποδείχτηκε πριν από λίγο καιρό, διαφεύγει με δύναμη προς την επιφάνεια της θάλασσας και την ατμόσφαιρα της Γης, μόλις γίνει κάποιος δυνατός σεισμός. Αυτό συνέβη και στις 8 Ιουνίου 2008 όταν εκδηλώθηκε στη Βορειοδυτική Πελοπόννησο ένας μεγάλος σεισμός μεγέθους 6,4 βαθμών της κλίμακας Ρίχτερ με επίκεντρο την ευρύτερη περιοχή της Ανδραβίδας.

Ο σεισμός είχε εστιακό βάθος 25 χιλιόμετρα και λίγα 24ωρα αργότερα, ερευνητική  ομάδα του τμήματος  Γεωλογίας στο Πανεπιστήμιο Πατρών υπο την επίβλεψη του καθηγητή Γιώργου Παπαθεοδώρου βρισκόταν με το ερευνητικό της σκάφος πάνω από τους κρατήρες για να καταγράψει το μέγεθος της διαφυγής του μεθανίου. Η ομάδα διαπίστωσε ότι 15 από τους κρατήρες είχαν απελευθερώσει μεθάνιο και η διαφυγή του αερίου αυτού στη θάλασσα συνεχίστηκε και τις επόμενες μέρες από λιγότερους όμως κρατήρες. Το γεγονός αυτό δεν συνέβη για πρώτη φορά αφού η ομάδα ήδη γνώριζε  ότι αρκετά χρόνια πριν, στις 14 Ιουλίου 1993, όταν είχε γίνει σεισμός μεγέθους 5,4 βαθμών της κλίμακας Ρίχτερ στην Πάτρα, οι κρατήρες είχαν και τότε απελευθερώσει ποσότητες μεθανίου, ενώ λίγες μέρες πριν συμβεί ο σεισμός, η θερμοκρασία στη θάλασσα είχε αυξηθεί και ταυτόχρονα είχαν μειωθεί τα επίπεδα αλατότητας.

Τα όσα συμβαίνουν στη θαλάσσια περιοχή ανοικτά της Πάτρας έχουν ιδιαίτερη βαρύτητα για τους επιστήμονες. Κι αυτό επειδή το μεθάνιο, που είναι θερμοκηπικό αέριο όπως και το διοξείδιο του άνθρακα, δεν εγκλωβίζεται μέσα στο νερό. Δραπετεύει από τη θάλασσα και σκορπίζεται στην ατμόσφαιρα χωρίς κανείς ακόμα να έχει κατανοήσει πλήρως το μέγεθος των ποσοτήτων μεθανίου που ταξιδεύουν στον αέρα και ποιο γρανάζι του πολύπλοκου μηχανισμού της ατμόσφαιρας ενεργοποιούν, όταν ξεφύγουν από τα δεσμά της θάλασσας. Η αχαϊκή πρωτεύουσα είναι μία από τις ελάχιστες περιοχές στον κόσμο όπου βρίσκεται σε εξέλιξη μια τέτοια μελέτη.

Το μεθάνιο που εκλύεται από τους κρατήρες στην Πάτρα είναι βιογενές. Αυτό σημαίνει ότι προέρχεται από το λιώσιμο και τη σήψη οργανικών υλικών που θάβονται στον πυθμένα, όταν μεταφέρονται στη Βορειοδυτική Πελοπόννησο από ποτάμια και χειμάρρους. Η  δημιουργία των κρατήρων πρέπει να άρχισε περίπου πριν από 5.000 χρόνια, όταν άρχισαν να σχηματοποιούνται οι εκβολές των ποταμών και των χειμάρρων. Όμως η έρευνα που βρίσκεται σε εξέλιξη με τους ειδικούς επιστήμονες από το Πανεπιστήμιο της Πάτρας είναι πολύ σημαντική και έχει πολλά να μας διδάξει για την περίοδο της κλιματικής αλλαγής στην οποία έχει εισέλθει ο πλανήτης.

Πουθενά στον κόσμο δεν γνωρίζει κανείς με ακρίβεια το πόσο μεθάνιο εκλύεται μέσα από τη θάλασσα και τι ρόλο παίζει το αέριο αυτό στην κλιματική αλλαγή. Κανείς μάλιστα δεν ξέρει με ακρίβεια ποιες είναι στο σύνολό τους οι πηγές τροφοδοσίας με μεθάνιο της ατμόσφαιρας. Για τον λόγο αυτό οι επιστήμονες έχουν ποντίσει ένα ειδικό όργανο στην περιοχή, έναν μετρητή ροής μεθανίου, ο οποίος επί μήνες καταγράφει την ποσότητα του αερίου που διαφεύγει, καθώς και τις χρονικές περιόδους που παρατηρείται αυτή η διαφυγή. Τα στοιχεία που θα προκύψουν από την υποθαλάσσια παρακολούθηση θα βοηθήσουν τους ειδικούς να ποσοτικοποιήσουν το εκπεμπόμενο μεθάνιο. Έτσι θα καταλάβουν πόσο από αυτό το θερμοκηπικό αέριο πηγαίνει στην ατμόσφαιρα εξαιτίας ανθρωπογενών δραστηριοτήτων και φυσικών διαδικασιών και τέλος- σε παγκόσμια κλίμακα- θα τους προσφέρει ένα καλύτερο εργαλείο για τη διαχείριση των εκπεμπόμενων ρύπων.

Ωστόσο και όταν υπάρχει έντονος κυματισμός, εκλύονται μεγάλες ποσότητες μεθανίου που διαφεύγουν με δύναμη προς την επιφάνεια της θάλασσας. Η έρευνα του αναπληρωτή καθηγητή Γεωλογίας Γιώργου Παπαθεοδώρου έδειξε ότι οι κρατήρες βρίσκονται σε βάθος από 10 έως 50 μέτρα και η περίμετρός τους κυμαίνεται από 20 μέχρι και 200 μέτρα. Το βάθος τους ποικίλλει: από 4-5 έως και 20 μέτρα. Έχουν σχήμα κυκλικό ή ελλειπτικό ενώ κάποιοι από αυτούς παρουσιάζουν πιο σύνθετη μορφολογία καθώς προέκυψαν από τη συνένωση γειτονικών κρατήρων. Εκτός από τους 75 κρατήρες, υπάρχουν και άλλοι 15 που σκεπάστηκαν για να γίνει το νέο λιμάνι της Πάτρας. Από τη μέχρι τώρα παρακολούθηση της συμπεριφοράς τους, προκύπτει ότι εκτός από τις περιπτώσεις μεγάλων σεισμών, η έκλυση του μεθανίου έχει και εποχικό χαρακτήρα, καθώς αυτή συμβαίνει και τις περιόδους με έντονο κυματισμό. Τα μεγάλα κύματα συμπιέζουν τον πυθμένα επηρεάζοντας τη διαφυγή του αερίου.

Γεωδίφης

Πηγή –ΤΑ ΝΕΑ, Πανεπιστήμιο Πατρών